Գրքեր
26 Հունիս, Բշ, Պահք Սուրբ Եպիփան Կիպրացու, Բաբելաս Հայրապետի և նրա երեք աշակերտների հիշատակության օր

Սուրբ Եպիփան Կիպրացի

Ծնվել է Պաղեստինում 315 թ.-ին, հավանաբար հրեա ընտանիքում: Երկար տարիներ ապրել է Ս. Երկրում և եղել է վանական շարժման բուռն գործիչներից: Իր կողմից էլ Ելևպոնտոսում, հավանաբար իր ծննդավայրում, հիմնել է մի վանք: Կազմակերպիչ և բարեխիղճ հոգևորականի իր համբավն այնքան էր տարածվել, որ 367 թ.-ին, երբ Կիպրոսում եպիսկոպոսական ժողով էր գումարվել տեղի եպիսկոպոսի ընտրության համար, բոլորը միաձայն ընտրեցին Եպիփանին:

Իր ամբողջ կյանքի ընթացքում եղավ Նիկիական հավատի ջերմեռանդ ջատագովը, ուստի և կատաղի հակառակորդը արիոսականների, բոլոր տեսակի աղանդավորների և հերձվածողների: Այս իսկ պատճառով իր մատենագրության գլուխգործոցը «Հերքումն ամենայն հերետիկոսությանց» երկն է: Այդ երկի մեջ մեկ առ մեկ հիշատակվում և հերքվում են այդ ժամանակներին եկեղեցու ծոցում առաջացած, մինչև իր օրերը եղած մեզ հայտի բոլոր հերետիկոսությունները:

Իր կյանքի վերջին օրերին, ուղղափառ ճակատի մեջ ծնունդ առած «Ապողինարյան» և «Մելիտյան» հակաճառությունների ընթացքում մեծ գործունեություն ծավալեց: Առաջինը, հակաարիոսական Ապողինարի (310-390) կողմից առաջադրված, Քրիստոսի մասին մի հերետիկոսություն էր. նա ասում էր, որ մարդը բաղկացած է մարմնից, հոգուց և մտքից. Քրիստոս մարդանալու ժամանակ այս առաջին երկուսը առավ մարդկային բնությունից, իսկ մարդկային մտքի փոխարեն բնակվեց Բանը՝ Լոգոսը, թեև Քրիստոս կատարյալ Աստված էր, բայց կատարյալ մարդ լինել չէր կարող: Իսկ «Մելիտյանների» մասին մենք կներկայացնենք Մելիտոս Հայրապետի մասին խոսելու ժամանակ: Սրանց դեմ, իբրև ոչ ամբողջական Նիկիականների դեմ, Եպիփանը հակառակվել էր:

391թ.-ին Հռոմում հանդիպելով Հերոնիմոսին, նրա հետ միաբանվեց Որոգինես մեծ վարդապետի ինչ-ինչ ուսուցումներ մերժելու համար, որոնք էին՝

1. Թե հոգիները Պլատոնական «իտե»-ների պես նախագո են:

2. Թե մեր հետ հարության առնելիք մարմինները բոլորովին տարբերվում են մեր մահկանացու, կամ երկրի վրա ունեցած մարմիններից:

3. Թե Ս. Գիրքը պետք է հասկանալ և մեկնել միայն այլաբանորեն:

Հռոմից այցելեց Երուսաղեմ, ապա հերետիկոսների դեմ պայքարելու նպատակով գնաց Կ. Պոլիս, և երբ Կ. Պոլսից իր աթոռն էր վերադառնում՝ Սաղամիս (Կիպրոս), 403 թ-ին հետ դարձի ճանապարհին նավի վրա մահանում է:

Բացի վերոնշյալ «Հերքումն հերետիկոսաց» գործից, Եպիփանը գրել է բազմաթիվ մեկնողական և ճառախոսական երկեր, որոնք մեծամասամբ թագմանված են հայերեն: Իրեն վերագրվող կամ իր անունով հիշվում են հայալեզու շուրջ 85 կտոր գործեր, որոնց կարևոր մի տոկոսը նրա գրչին անհարազատ է թվում: Եպիփանը իր բնույթով անճկվելի էր, գրեթե մոլեռանդության աստիճան պաշտպանում էր Նիկիական Հավատը և անհանդուրժողական էր բոլոր աղանդավորների նկատմամբ:

Նրա տոնը հիշատակում ենք մայիսի 12-ին, Հոգեգալստյանը հաջորդող երրորդ երկուշաբթի օրը և հոկտեմբերի վերջին հանդիպող շաբաթ օրը՝ տասներկու վարդապետների հետ:

 

Բաբելաս Հայրապետ

Թեև Եվրոպական աղբյուրները նշում են, որ Բաբելասը Անտիոքում եպիսկոպոս էր Գորդիանոս (238-244) կայսեր ժամանակներին, բայց հունաց և մեր Հայսմավուրքներում նշվում է «Նումերիանոս անօրեն արքայի օրոք Բաբելասը Անտիոք քաղաքի հայրապետն էր», իսկ Նումերիանոս կայսրը իշխել է 283-284 թթ.-երին:

Երբ Նումերիանոսը Անտիոքում էր գտնվում «նախ այցելեց կուռքերի մեհյանները և զոհեր մատուցեց նրանց: Ապա ցանկացավ Աստծո եկեղեցին էլ մտնել և անարգել սուրբ պաշտամունքը»: Երբ հավատացյալները իմացան, որ կայսրն իրենց եկեղեցին է գալիս, շփոթվեցին և ցանկացան փախչել: Իսկ Բաբելասը, նրանց հանդարտեցնելով, ոչ ոքի չարտոնեց դուրս գալ եկեղեցուց: Իսկ ինքը գնաց դեպի եկեղեցու մուտքը և արգելելով կայսրին մուտք գործել՝ ասաց. «Արժանի չես, քո պիղծ ձեռքերով, որոնք շաղախված են կուռքերի զոհերի արյունով, մտել եկեղեցի»: Սրանից զայրացած՝ կայսրը հրամայեց նրա ոտքերն ու պարանոցը շղթայելով՝ քաղաքով մեկ քարշ տալ և ապա բանտ նետել:

Բանտում նրան են այցելում իր մատաղահասակ երեք աշակերտները, որոնց սուրբ Հայրապետը աստվածապաշտություն էր դաստիրակում և չցանկացան հեռանալ իրենց վարդապետից: Նումերիանոսը, այս լսելով, հրամայեց իր մոտ բերել մանուկներին և նրանց մորը: Ցանկացավ նրանց կեղծ խոսքերով և հակառակը համոզելով՝ հետ կռապաշտության բերել: Այդպես անել թելադրեց նաև մորը, խոստանալով այլևս իր անձնական հոգածության տակ վերցնել նրանց: Թե՛ մայրը և թե՛ մանուկները, ընդհակառակը, վճռականաբար հայտարարեցին իրենց կապվածությունը թե՛ կրոնին, և թե՛ հայրապետին: Այդ ժամանակ կայսրը հրամայեց յուրաքանչյուրին իր տարիքի թվի համեմատ մտրակել, բայց սա էլ անօգուտ եղավ նրանց համոզելու հարցում:

Ի վերջո Բաբելասին էլ իր մոտ կանչեց և սպառնալով, որ նրան պիտի ենթարկի ավելի ահավոր չարչարանքների և եթե հարկ լինի՝ մահվան, փորձեց ստիպել զոհ մատուցել կուռքերին: Բաբելասը համարձակորեն խոստովանեց առ Քրիստոս ունեցած իր հավատքը և գետնին հավասարեցրեց կռապաշտության սնոտի կրոնը: Չորսին էլ երկար տանջեցին և ի վերջո գլխատեցին՝ թե՛ Բաբելասին և թե՛ իր երեք աշակերտներին:

Մենք տոնում ենք Հոգեգալստյան երրորդ կիրակիին հաջորդող երկուշաբթի օրը:

 

«Համաքրիստոնեական Սուրբեր», Շնորհք արքեպս. Գալուստյան, «ԳԱՆՁԱՍԱՐր» մատենաշար, Երևան 1997 

Արևելահայերենի փոխադրեց Վաչագան սրկ. Դոխոլյանը

ԲաԺանորդագրվել
Ընթերցել նաև
Օրհնությամբ ՝ ԱՀԹ Առաջնորդական Փոխանորդ Տ․ Նավասարդ Արքեպիսկոպոս Կճոյանի
Կայքի պատասխանատու՝ Տեր Գրիգոր քահանա Գրիգորյան
Կայքի հովանավոր՝ Անդրանիկ Բաբոյան
Web page developer A. Grigoryan
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են Զորավոր Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի 2014թ․