Գրքեր
25 Օգոստոս, Գշ Սուրբ Աստվածածնի ծնողների՝ Սուրբ Հովակիմի և Աննայի և Յուղաբեր կանանց հիշատակության օր

Հովակիմ և Աննա

Նորկտակարանյան սրբերի շարքն այս այր և կին երկու արդար հոգիներով է բացվում, որոնք իրենց հավատքով և ոգով գրեթե ոչնչով չեն տարբերվում Աբրահամից և Սառայից, կամ Սամվել մարգարեի ծնողներ Եզկանայից և Աննայից: Երեք դեպքում էլ այրերն արդար, ուղիղ և աստվածավախ մարդիկ են: Երեք պարագաներում էլ կանայք բարեպաշտ, բայց ամուլ են: Երեք պարագայում էլ, մյուսը հետո կտեսնենք, Աստծուց խոստացված զավակներ պիտի ունենային:

Հովակիմը և Աննան նորկտակարանյան սրբերի շարքերն են անցել, միայն Քրիստոսի նախնիները՝ պապը և տատը, լինելու պատճառով, մոր կողմից: Քանի որ նրանք Նոր Կտակարանում չեն հիշատակվում:

Նրանց մասին տեղեկություններ ենք քաղում «Նախաավետարան»-ից, կամ «Հակոբի Գիրք» կոչված մի գրությունից, որը թեև Սուրբ Գրքի կանոնում չի ընդգրկվել, բայց միշտ հաճույքով կարդացվել է նախկին քրիստոնյաների կողմից: Գիրքը Հիսուսի մանկության վերաբերյալ գողտրիկ դրվագներ է իր մեջ ներառում, որոնք իրենց չափազանցված և մանկական երևակայությունով հաստատում են, որ առավելաբար վառ երևակայության ծնունդ է: Սակայն մյուս կողմից կարելի է մտածել, որ այդ գիրքը վավերական ավանդության որոշակի տարրեր և արձագանքներ է պարունակում: Այս գիրքը կարծես թե գրել է Հակոբոս Տեառնեղբայրը, սակայն գիտնականները կարծում են, որ գրվել է 150 թ.-ին, մի հրեա քրիստոնյայի կողմից: Ըստ այս գրքի՝ Հովակիմը, Դավթի ցեղից, բարեպաշտ և մեծահարուստ մեկն էր, իսկ Աննան քահանայական ցեղից համեստ և երկյուղած մի կին էր:

Մի օր, երբ Հովակիմն Աստծո տաճարում մյուսների հետ իր ընծան էր մատուցում, պաշտոնակատար քահանան ասաց, որ ինքը պիտի բոլորից հետո ներկայանա, քանի որ զավակ չունի: Սրանից Հովակիմը շատ վիրավորվեց, թողեց տաճարը և իր հովիվների հետ ուղղակի լեռը բարձրացավ. «և մտադրվեց տուն չվերադառնալ և ոչ էլ ուտել կամ խմել, մինչև որ Աստված իրեն չայցելեր»: Աղոթքն իր համար կերակուր դարձրեց, իսկ արցունքը՝ ըմպելիք; Երբ Աննան իր ամուսնու տնից հեռանալու մասին իմացավ, ինքն էլ սգավորի զգեստ հագավ և ինքն իրեն ապաշխարության նվիրեց: Մի օր Աննան աղոթելու համար պարտեզ էր գնացել, աչքերը վեր բարձրացրեց և տեսավ թռչուններին, որոնք, բույն շինած, իրենց ձագուկներին էին կերակրում, այս տեսարանից Աննայի սիրտը փլվեց և լալով ասաց Աստծուն. «Վա՜յ ինձ, թռչուններից էլ ստորակարգ եղա, նրանք իրենց ձագուկները ունեն, իսկ ես զրկված եմ անգամ մի զավակի շնորհից»: Եվ այսպես լալահառաչ երկար աղոթեց: Այդ ժամանակ Աստծո հրեշտակը երևաց նրան և ասաց, որ իր աղոթքները լսվել են և ահա Աստված իրեն մի մանուկ պիտի շնորհի, որի անունը ամբողջ աշխարհով մեկ պիտի տարածվի: Աննան ուխտ արեց, որ եթե երեխա ունենա, տղա, կամ աղջիկ, Աստծուն պիտի ընծայի:

Նույն տեսիլքն ու նույն ավետիսը նաև Հովակիմին էր տրված, որն ուրախությամբ լցված, իր արջառներից և ոչխարներից լավագույներն ընտրեց, որպեսզի ընծայի Աստծո Տաճարին և նվիրաբերի քահանաներին, բազմաթիվ մատաղներ մորթելով աղքատների համար, վերադարձավ տուն: Աննան հղացավ և մի հրեշտակային մանուկ ծնեց, քանի որ նորածինը լույսի պես մի աղջիկ էր, «որով օրհնվեցին բոլոր ազգերը», Մարիամ անվանակոչեցին, որը նշանակում էր լուսավորյալ:

Կաթից կտրվելուց հետո նրան Աստծո տաճարին ընծայեցին:

Ըստ ավանդության, Հովակիմը չի տեսել իր թոռնիկին՝ Հիսուսին, իսկ Աննան տեսել, երջանկացել և քիչ ժամանակ հետո խաղաղությամբ վախճանվել է;

Հովակիմի և Աննայի հիշատակը, Հայ Եկեղեցին կատարում է Յուղաբեր կանանց հետ, Վերփոխման իննօրեքին հաջորդող երեքշաբթի օրը: Նրանց տունը մինչ այսօր գտնվում է Երուսաղեմում, թեև այն եկեղեցու է վերածված, բայց ասողներ կան, որ նրանց տունը եղել է Բեթղեհեմում, կամ Նազարեթում:

Հայ Եկեղեցին գեղեցիկ շարականներ է հորինել ի պատիվ Հովակիմի և Աննայի, որոնց մեջ հաստատվում է, որ այն օրհնությունը, որն Աստծուց տրվեց «Աստվածազույգ այրերին և կանանց», լիովին իրականացավ Հովակիմի և Աննայի վերաբերյալ:

Հիշվում է նաև, որ հին ուխտի արքայական և քահանայական «գավազանները» Հովակիմով և Աննայով միացան, որոնց միակ պտուղը Ս. Կույսը եղավ: Եվ եզրակացնում է շարականը.

«Ի (հ)յամուլ երկրէ (Հովակիմից և Աննայից) այսօր բուսավ մեզ

բարեբեր բույսն բարի, շուշան հովտաց, ծաղիկն դաշտաց.

Միամայրն Մարիամ, արմատ Տնկոյն անմահության:

Աղաչանոք սոցա խնայա ի մեզ»:

 

Յուղաբեր կանայք՝ Մարիամ Մագդաղենացի, Կղեովպայի կին Մարիամ, Սողոմե, Հովհաննա և ուրիշներ

Հիսուսի քարոզչության ընթացքում նրան ոչ միայն Առաքյալներն ու աշակերտներն էին հետևում, այլև որոշ կանայք: Սրանց հիմնական գործը՝ Հիսուսին և Նրա հետևորդներին նյութական ծառայությամբ օգնելն էր: Ավետարանի խոսքերով. «սրանք Հիսուսին ծառայում էին իրենց ինչքերով»: Առհասարակ ունևոր և երախտագետ պատվարժան կանայք էին, որոնցից ոմանք «բժշկվել էին զանազան հիվանդություններից և չար դևերից»: Սրանց մեծ մասը Հիսուսին հետևեց Գալիլեայից դեպի Երուսաղեմ վերջին և երկարատև ճամփորդության ժամանակ, որտեղ Ավագ Շաբաթվա վերջին դեպքերի ականատեսները եղան, հատկապես Նրա խաչելության և թաղման: Ի վերջո նրանք էին Հիսուսի հրաշալի հարության ավետաբերները: Եկեղեցու կողմից բոլորը «յուղաբեր կանայք» են կոչվում, քանի որ սրանք էին, որ կիրակի առավոտյան, իրենց պատրաստած անուշահոտ յուղերով, Քրիստոսի մարմինը օծելու համար, փութաջանորեն գերեզման շատապեցին:

Սրանցից ամենանշանավորը Մարիամ Մագդաղենացին է, որը Գալիլեա ծովակի եզերքում գտնվող Մագդալա քաղաքից էր: Նախապես դիվահար և ջղագար մի կին էր, որից Հիսուսը «յոթ դև էր հանել»: Խմբի առաջնորդն ու ամենաանձնանվեր անդամը կարելի է համարել նրան: Այս կնոջ անձնվիրությունը վարձատրվեց, քանի որ նա էր այն հարուցյալ Փրկչին առաջինը տեսնողը և Առաքյալներին հարության ավետիսն առաջինը բերողը:

Երկրորդը՝ մյուս Մարիամը, ծանոթ է նաև որպես Հակոբի և Հովսեփի մայր Մարիամ և նաև Կղեովպայի Մարիամը: Հակոբը և Հովսեփը, որպես որոնց մայր ներկայանում է այս Մարիամը, նույն «տեառնեղբայր» կոչված երիտասարդներն են: Իսկ Կղեովպասը Մարիամի ամուսինն էր: Այստեղ բացահայտորեն երևում է, որ «տեառնեղբայր» կոչվածները, հակառակ բողոքականների այն կարծիքի, թե Հիսուսի հարազատ եղբայրներն էին, Մարիամից և Հովսեփից ծնված, այլ մայր և հայր ունեին: Իսկ Հակոբին և իր եղբայրներին տրված «տեառնեղբայր» կոչումից պետք է եզրակացնել, որ Հիսուսին շատ մոտ ազգականներ էին: Ազգակցական այդ կապը ավետարաններում չի լուսաբանվում: Ամենատրամաբանական ավանդությունն այն է, ըստ որի Հովսեփը և Կղեովպան եղբայրներ էին և «տեառնեղբայր»-ները Հիսուսի «հորեղբորորդիներ»-ն են: Արդարև արևելքում երկու եղբայրների զավակները միմյանց եղբայրներ են համարվում, քանի որ նրանք նույն ընտանիքին են պատկանում, շատ հաճախ նույն տանիքի տակ են ապրում և նույն ազգանունն են կրում:

Յուղաբեր անվանված մեզ հայտնի երրորդ կինը Սողոմեն է, Հակոբոս և Հովհաննես Առաքյալների մայրը և ձկնորսապետ Զեբեդեոսի կինը: Հովհաննեսի Ավետարանում Սողոմեն անվանվում է նաև «Նրա մոր քույրը», այսինքն Հիսուսի մոր՝ Մարիամի քույրը: Բնականաբար այս բացատրությունը ֆիզիկական իմաստով չպիտի հասկանալ, այլ բարոյական: Քանի որ Հիսուսը մորը հանձնել էր Հովհաննեսի խնամքին, որով էլ Սողոմեն և Ս. Կույսը Խաչելությունից հետո իրենց կյանքը միասին  անցկացրեցին, ուստի իրավամբ իրար քույրեր եղան և բոլորի կողմից էլ այդպես ճանաչվեցին: Ավանդությունը Ս. Կույսի և Սողոմեի մեջ որևէ ազգակցական կապ է ցանկանում տեսնել:

Միայն Ղուկասի Ավետարանում, Յուղաբեր կանանց մեջ, հիշվում է նաև «Հովհաննան և ուրիշներ»: Հովհաննան Հերովդեսի հարյուրապետներից Քուզայի կինն էր: Այս հարյուրապետը նույնացվում է այն «թագավորազն»-ի հետ, որի մահվան դուռը հասած որդուն Հիսուս բժշկեց և դրանից հետո ինքը և իր ամբողջ ընտանիքը հավատացին Նրան (Հովհ. 4:46-54): Այս ազնվական կինը, ի նշան երախտագիտության, իր ինչքերից սիրով բաժին էր տալիս Հիսուսին ու Նրա խմբին և նրանց հետ Երուսաղեմ էր եկել:

Նրանց վախճանի, կամ այլ գործունեության մասին ոչինչ չի ասվում Նոր Կտակարանում: Իրենց մասին եղած ավանդություններն էլ այդքան ստույգ և վստահելի չեն:

Այս ազնիվ կանայք, որոնք իրենց Վարդապետի խաչելությամբ և մահվամբ իրենք իրենց բոլորից ավելի խոցված զգացին, միաժամանակ եղան երջանկագույն հոգիները, քանի որ մեռելներից վերստին կենդանություն առած իրենց Աստվածային Տիրոջը առաջինը տեսնելու բախտն ունեցան:

Սրանք իրենց խմբով, Հոգեգալստյան նախօրեին ներկա էին նաև վերնատանը և այն 120 հոգիներից բաղկացած խմբի մասն էին կազմում, որը Քրիստոնեական Եկեղեցու կորիզը կազմեցին և միասնաբար ստացան Ս. Հոգին Պենտեկոստեի օրը:

Նրանց հիշատակը կատարվում է «Յուղաբեր Կանայք» հավաքական անվան ներքո, Հովակիմի և Աննայի հետ միասին, վերափոխման տասներորդ օրը:

 

«Աստվածաշնչական Սուրբեր», Շնորհք արքեպսԳալուստյան, «ԳԱՆՁԱՍԱՐ» մատենաշարԵրևան1997 

Արևելահայերենի փոխադրեց՝ Վաչագան սրկԴոխոլյանը

ԲաԺանորդագրվել
Ընթերցել նաև
Օրհնությամբ ՝ ԱՀԹ Առաջնորդական Փոխանորդ Տ․ Նավասարդ Արքեպիսկոպոս Կճոյանի
Կայքի պատասխանատու՝ Տեր Գրիգոր քահանա Գրիգորյան
Կայքի հովանավոր՝ Անդրանիկ Բաբոյան
Web page developer A. Grigoryan
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են Զորավոր Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի 2014թ․