Ա Պետրոս 4:3

3. Քանզի բաւակա՛ն է անցեալ ժամանակն լինելոյ կամացն հեթանոսաց, որք գնացին գիջութեամբք, ցանկութեամբք, գինեհարութեամբք, անառակութեամբք, արբեցութեամբք, անօրէ՛ն կռապաշտութեամբք։

Բավական է ինչքան անցյալում ապրեցիք հեթանոսների կամեցած ձևով՝ գիջությամբ, ցանկասիրությամբ, գինեմոլությամբ, անառակությամբ, արբեցողությամբ և կռապաշտական անօրեն սովորություններով։

«Քանի որ,- ասում է,- բավական է ինչքան անցյալում ապրեցիք հեթանոսների կամեցած ձևով»:

Ինձ թվում է, որ առաքյալը, սա ասելով, իր խոսքն ուղղում է նախկինում հեթանոս եղած հավատացյալներին և նրանց խնդությանը երկյուղ է «խառնում»՝ կռապաշտության նախկին գործերը հիշեցնելով: Եվ իսկապես առաքյալի այդ հիշեցումը ունակ է երկյուղ ազդելու՝ նրանց աչքերի առջև դնելով իրենց նախկին անդնդախոր ու կորուսյալ վիճակը և այն, թե այնժամ ինչերի էին պաշտում Աստծու փոխարեն:

Բայց միևնույն ժամանակ, շեշտելով, որ դա անցյալում էր, առաքյալը նրանց նաև խնդության առիթ է ընձեռում՝ հիշեցնելով, թե ինչպիսի՜ խորխորատից նրանք վեր ելան, կամ թե ինչպիսի՜ չարիքներից ազատվեցինj դևերից, կուռքերից, պղծությամբ լի զոհաբերություններից: Երանելին մատնանշում է նաև, որ Քրիստոսի չարչարանքների շնորհիվ նրանք ինչպիսի՜ անանց ու գերակա բարիքների արժանացան, քանի որ, դևերից ազատվելով, Աստծու որդիներ դարձան՝ արժանի Երկինք մուտք գործելու:

Երբ առաքյալն ասաց, որ մարդ «այլևս չպիտի ապրի մարդկային ցանկություններով, այլ Աստծու կամքի համաձայն», այնուհետ էլ սկսեց հանդիմանել նախնիների հանդգնությունն ու չարաբարո կենցաղավարությունը՝ ասելով. «Բավական է,- ասում է,- ինչքան անցյալում ապրեցիք հեթանոսների կամեցած ձևով»:

«Բավական է» ասելով՝ երանելին մատնացույց է անում դևերի վարդապետության «միջոցով» նրանց գործած անթիվ չարիքները, թե որքա՜ն մեղանչեցին՝ զանազան չարիքներ գործելով ո՛չ ակամա, ո՛չ ստիպողաբար և ո՛չ էլ բռնադատված լինելու պատճառով, այլ սեփական կամքով ու անձնիշխանությամբ: Դրանցից առաջինն Աստծուց օտարանալն էր, և ապա՝ կռապաշտությամբ, մարդազոհությամբ ու անօրեն արյան հեղումներով գարշելի դառնալը, սողուններին, թռչուններին, գազաններին և խոզերին նմանվելը: Այդպիսիք անպատվվեցին իրենց այդ պիղծ պաշտամունքի պատճառով ու նմանվեցին դևերին: Հենց այդ արտասուքի արժանի գործերի մասին է խոսում առաքյալը:

«Անցյալում» բառի կիրառմամբ երանելին անցած երկարատև ժամանակի մասին է ակնարկում՝ հիշեցնելով, թե որքան երկար են նրանք հարատևել իրենց մոլությունների մեջ: Նրանք ո՛չ մարգարեներին լսեցին, ո՛չ արդարներից ակնածեցին, այլ այնքան ժամանակ ամբարիշտ գործեր արեցին՝ սկսած առաջին մարդուց, և օրըստօրե բազմացրին իրենց հանցանքները՝ նորանոր չարիքներ բուսեցնելով:

Այդպես էր Նոյի, Աբրահամի, Ղովտի, Մովսեսի, մարգարեների ժամանակներում՝ մինչև Կենարարի գալուստը, քանի որ Փրկչի մուտքն աշխարհ եղավ վերջին պարբերաշրջանում, երբ ժամանակն իր լրումին հասավ, իսկ մինչ այդ մարդիկ այդքան ժամանակ կենցաղավարում էին իբրև վայրենի գազաններ ու իբրև անբան անասուններ: Դրա համար է ասում. «Բավական է ինչքան անցյալում ապրեցիք հեթանոսների կամեցած ձևով»:

Այնուհետ էլ առաքյալը մատնանշում է հեթանոսական անթիվ խառնակություններն ու նրանց գործած գարշությունները՝ ասելով. «Նրանք գիջությամբ ընթացան»:

Չարաչար ախտերի և գարշելի պղծությունների բոլոր տեսակները մեկ անվամբ «գիջություն» է կոչում՝ նկատի ունենալով պոռնկության մեղքը, շնությունը, արվամոլությունը, անասնականությունը և բյուրապատիկ այլ ոճրագործությունները, որոնք ըստ բնության «անհրաժեշտության» կամ բնազանցորեն գործում էին անաստված հեթանոսները:

Արդարև, նրանք նմանվեցին տղմասեր խոզերի, շների և գայլերի ոհմակների՝ արյունակցական հարազատությունն անգամ հաշվի չառնելով և անխտրաբար խառնակվելով իրենց մայրերի, դստրերի, քույրերի ու մյուս հարազատների հետ պիղծ և գարշելի մարմնական աղտեղությամբ: Այդպիսիք իգամոլ ձիերից էլ ավելի «անբարո» գտնվեցին և ամեն տեսակի պղծությամբ ու անտանելի գարշություններով ապականեցին իրենց մարդկային բնությունը: Առհասարակ ո՞վ կարող է թվարկել անեծքի արժանի նրանց անօրենությունները, որոնք բոլորը միասին առաքյալը «գիջություն» է անվանում:

«Ընթացան ցանկասիրությամբ»:

Այս խոսքով երանելին պարզաբանում է իր միտքը և զատորոշում է մարդկային բնությանը հատուկ վավաշոտ ցանկասիրությունը մնացած ցանկություններից: Վավաշոտությունն արդարև չարագույնն է մարմնական մյուս ցանկություններից և մարդուն անբուժելի հիվանդության մեջ է գցում, քանի որ մյուս բոլոր մեղքերը, որոնք մարդ գործում է, մարմնից «դուրս» են գործվում, իսկ պոռնկացողը իր մարմնի «ներսում» է մեղանչում:

Պողոսը ևս, տեսնելով ցանկասիրության մեծ կատաղիությունը և այն, թե դա որքան վնասակար է մարդու համար, իր ունկնդիրներին զգուշացնում է. «Մի ընկե՛ք,- ասում է,- ցանկասիրության հետևից, ինչպես հեթանոսները, որոնց մտքերն ու սրտերը խավարել են, և որոնք օտարացել են Աստծուց»:

Տեսա՞ր ցանկասիրության անտանելի ախտի «զորությունը», թե այն ինչպես կարող է խոցոտել ու հիվանդացնել մարդկանց հոգիները: Դա են վկայում նաև օրինակները: Սողոմոնն ասում է, որ վավաշոտությունը մարդուն պարանով կապում է ինչպես շանը, սպանդանոց է տանում ինչպես արջի, և նետահարում ու խոցում է իբրև եղջերվի:

Ահա այդպիսի և դեռ ավելի վատ վիճակում են հեշտություններին տեղի տվող մարդիկ, նրանք, ովքեր միշտ անբարոյականների հետ են շրջում: Հեշտասեր մարդը նման է օձի: Օձը մշտապես գազանություն ունի իր մեջ և երբեք չի փոխում իր բնույթը, երբևէ չի «հրաժարվում» իր թույնից, այլ անդադար սպասում է հարմար առիթի խայթելու ու սպանելու համար:

Եվ եթե օձը մի որմնախորշ է գտնում, մարմնի ողորկության շնորհիվ հեշտությամբ ներս է սոկոսկում, իսկ եթե մեկն էլ նրան բռնել և դուրս շպրտել կամենա, այդ փորձն անհաջողությամբ կպսակվի, քանի որ օձի մաշկը շատ լպրծուն է: Իմ կարծիքով «օձակերպ» է նաև հեշտասեր ցանկության բնույթը: Այդ ցանկասիրության մեջ մշտապես գազանություն կա, սակայն միևնույն ժամանակ այն դյուրությամբ կակղեցնում է մարդու զգայությունները, մեղկացնում է սիրտն ու ներս է սողոսկում: Իսկ այնուհետ էլ շատ հեշտությամբ, իբրև հուր, իր մեղսասեր կրակն է բորբոքում մարդու ներսում և խտղտանքով ամենաճարպիկ օձից էլ ավելի մեծ դյուրությամբ մտքի կիսաքանդ «որմնախորշից» դեպի սիրտ է սողոսկում:

Ու եթե մեկն էլ, խճմտանքից «տագնապած» և դժոխային տանջանքների երկյուղի պատճառով զղջումով ու խոստովանությամբ կամենա նրան դուրս վտարել իր սրտից, ցանկասիրության այդ «գազանը» մեծ ուժով կբռնանա՝ այս ու այն կողմ քարշ գալով: Ահա թե ինչու է ցանկասիրությունը նմանվում անհնազանդ օձի գազանությանը:

Իսկ առաքյալն այնուհետ մատնացույց է անում մեկ այլ ամբաստանություն, որը գուցե ունկնդիրներին ավելի «թեթև» թվա: Խոսքը արբեցողության մասին է: Այն թեև շատերի մտքում անգամ մեղք էլ չի համարվում, սակայն իրականում շատ ավելի վնասակար է հոգու համար, քան մյուս ցանկությունները: Քանի որ թվարկված նախորդ մեղքերը միայն գիջություն և վավաշոտ ցանկասիրություն են ծնում, մինչդեռ գինեմոլությունն ու հարբեցողությունը ծնունդ են տալիս ամեն տեսակի մեղքերի: Ինքը՝ մեր Տերը, Նոյի ժամանակների մասին խոսելով, նախ հիշեց, որ մարդիկ ուտում և խմում էին, ապա հիշատակեց այն, որ կանայք էին առնում և մարդու գնում մեղսաբար, որն էլ համաշխարհային ջրհեղեղի պատճառ դարձավ:

Արդար Նոյն էլ գինուց հարբեց, որի պատճառով ծառայության և տերության կարգը մտցրեց մարդկության մեջ: Նաև, ըստ սուրբ Եզեկիելի, ո՞րն էր սոդոմացիների անօրենությունը, եթե ոչ հացի «հղփությունն» ու գինու լիությունը: Նույնը նաև մեր Տերն ասաց սոդոմացիների մասին. «Կառուցում էին, տնկում, ուտում և խմում», որի պատճառով «բնազանցական» մեղքերի մեջ ընկան ու այս կյանքում արդեն հավիտենական գեհենի դռները բացվեցին նրանց առջև:

Իսրայելի ժողովուրդը ևս, այնքան ժամանակ Աստծու խնամքը վայելելով և մեծամեծ սքանչելիքների ականատես լինելով, այնուհետ սակայն արբեցության պատճառով ուրացավ ամենքի Աստծուն և երկրպագություն մատուցեց հորթին: «Ժողովուրդը,- ասվում է,- նստեց ուտելու և ըմպելու, ապա վեր կացավ պարելու»:

Տեսա՞ր տարատեսակ չարիքները, որոնք մարդկային վարքուբարքից ներս սողոսկեցին գինու «պատճառով»: Այդ բոլորը տեսնելով՝ Պողոսն արբեցողներին «տարագրում» է արքայությունից: Քանի որ ինչպես ամեն մարդասպան պարտապան է երկրի վրա հեղված յուրաքանչյուր արդար արյան համար, այդպես էլ ամեն արբեցող պարտապան և կցորդ է այն բոլոր արբեցողներին, որոնք վերոնշյալ մեղքերով ախտացան:

Չկա այնպիսի մի մեղք, որը գինին ու արբեցողությունը չեն գործում, դրա համար էլ բոլոր մարգարեների բազմությունը, Սողոմոնի իմաստությունը և նույն Ինքը՝ Աստված, ամբաստանում են այն: Ինձ մնում է միայն խոստովանել դա և պախարակել ամենքի կողմից հանդիմանելի այդ երևույթը: Ես նաև այն կասեմ, որ արբեցողությունը հեթանոսական վարմունք է, անաստված մոլորության դրսևորում:

Երանելի Պետրոսը, այդ մասին խոսելով և անցած ժամանակները հիշեցնելով, ունկնդիրներին զգուշության հորդորն է տալիս ապագայում երբևէ նման սխալ ճանապարհով չընթանալու համար: «Քանի որ,- ասում է երանելին,- ոչ թե ձեզ արբեցողություն «ուսուցանող» Դիոնիսիոսը պիտի լինի ձեր երկրպագության առարկան, ինչպես պատվիրում է հեթանոսական առասպելը և ինչպես վարվում են անմիտները, այլ ճշմարիտ Աստված պիտի երկրպագվի ու պաշտվի ձեր կողմից, Նա, ով այդպիսի մոլորությունները Դատաստանով դատում և ձեզ պարկեշտություն ու ժուժկալություն է վարդապետում: Դրա համար է երանելին ասում. «Նրանք ընթացան գինեմոլությամբ, անառակությամբ, արբեցողությամբ»:

Եվ արդ տեսնե՛նք, թե գինեմոլությունն ու արբեցությունը նույն բա՞նն են, թե՞ տարբերվում են իրարից: Ինձ թվում է, որ գինեմոլությունը գինու պատճառով արբեցությունն է, իսկ ահա արբեցությունը այլ ախտերի ցանկասիրությունն է, որոնցով «վարակվելու» սովորությունը մարդկանց համար գինով արբեցությունից առավել հաճախ է հանդիպում:

Գինեմոլության ախտը սակավ ժամանակյա է, իսկ մյուս ախտերով արբեցումը երկար ժամանակ է տանջում հոգիները և օրըստօրե ահագնացնում է իր կատաղությունը: Իսկապես, ուրիշ ի՞նչ է վավաշոտ ցանկասիրությունը, եթե ոչ մտքի արբեցություն և հոգու խելագարություն:

Մեկ այլ արբեցություն է ագահությունը և ընչասիրությունը: Արբեցության մեկ ուրիշ տեսակ է ցասումն ու բարկությունը և մնացյալ այն ախտերը, որոնք նման են սրանց: Այդպիսինների մասին է մարգարեն ասում. «Վա՜յ ձեզ, որ արբած եք, սակայն ոչ գինուց»:

Իսկ երանելի Պետրոսը, այս ախտերը թվարկելով, բոլորի վերջում իբրև «գլուխ» և ավարտ հիշատակում է անօրեն կռապաշտությունը, որով խաբվելով՝ մարդիկ շեղվեցին ճշմարիտ գիտությունից և բոլոր ախտերից, որոնք սիրեցին, իրենց համար աստվածներ «ստեղծեցին» ու սկսեցին պաշտել դրանց: Իսկ հեթանոսական առասպելն էլ այդպիսինների մոլորությանն «օգնական» էր լինում և երկար ժամանակ մարդկանց մտքերը գերության մեջ էր պահում:

Այդ գարշելի աստվածների անուններն ինքնին խոսում էին նրանց պղծության աստիճանի մասին: Աստվածներից մեկը պոռնկությունն էր հովանավորում, մյուսը արբեցողության աստվածն էր, մեկ ուրիշը՝ արվամոլության, մյուսը՝ բարկության: Իսկ ահա Կռոնոսի և Արամազդի մասին պատմությունները ես ամաչում եմ պատմել. չնայած դրանք արժանի են ամեն տեսակի պարսավանքի, սակայն ես «խնայում» եմ իմ լեզուն, որպեսզի այն «չժանգոտվի» նրանց պղծության հիշատակումից: 

Երանելի Սարգիս Շնորհալի հայոց վարդապետի՝ իմաստասերի և քաջ հռետորի,

Մեկնություն կաթողիկե յոթ թղթերի, Կոստանդնուպոլիս 1826-1828թթ․

Գրաբարից թարգմանեց Գևորգ սրկ․ Կարապետյանը