Ավագ շաբաթ

Քրիստոսի Հարության տոնին` Սուրբ Զատկին նախորդող շաբաթը կոչվում է Ավագ շաբաթ: Համապատասխանաբար շաբաթվա օրերն էլ հիշատակվում են ավագ անունով: Ավագ երկուշաբթի օրը չորացած թզենու հիշատակն է: Քրիստոս Իր գործունեությամբ բոլորին բուժում էր և կյանք էր պարգևում, սակայն նա միայն մեկ անգամ բացասական իմաստով գործածեց իր զորությունը և չորացրեց թզենին (Մատթ. 21.19, Մարկ. 11.12 - 14, 20-22): Ցույց տալու համար, որ Իր խոսքը կենդանարար է, Ինքն է կենդանացնում, բայց նաև դատում, Քրիստոս չորացրեց կանաչ թզենին և բուժեց չորացած ձեռքը: Քանի որ մոտենում էին Իր չարչարանքները, Քրիստոս թզենին չորացրեց, որպեսզի առաքյալները չմտածեին, թե Ինքը ուժերի թուլության պատճառով չարչարանքների մատնվեց: Քրիստոս թզենին չորացրեց նաև ցույց տալու համար, որ Իր գալստյամբ այլևս պետք չեն թզենու տերևները, որոնցով Ադամը ծածկում էր իր մերկությունը (Ծննդ. 3.7), և որոնք ծառայում էին իբրև ամոթի և խայտառակության ծածկոց:

Քրիստոս Երկնքի Արքայությունը նմանեցրեց կույսերի: Ավագ երեքշաբթի օրը` երեկոյան ժամերգության ընթացքում եկեղեցում ընթերցվում է տասը կույսերի առակը (Մատթ. 25.1-13): Այդ ժամանակ կույսերին խորհրդանշող տասը դպիրներ դուրս են գալիս եկեղեցու ատյան` վառվող մոմերով: Կույսերի մասին ավետարանական առակում հինգ կույսերը կոչվում են իմաստուններ, հինգը` հիմարներ (Մատթ. 25.2): Հիմարները մերժվում են Քրիստոսի կողմից և չեն կարողանում մտնել Երկնքի Արքայություն (Մատթ. 25.10-12): Եվ երբ ընթերցվում է այս հատվածը, հիմար կույսերին խորհդանշողների մոմերը հանգցնում են: Ո՞րն էր Քրիստոսի մերժման պատճառը. չէ՞ որ բոլորն էլ կույսեր էին, բոլորն էլ ճգնությամբ պահել էին քրիստոնեության մեջ ամենամեծը համարվող կուսության առաքինությունը: Հիմար կույսերը բավականաչափ յուղ չունենալու պատճառով չկարողացան վառ պահել իրենց լապտերները և ուշացան: Յուղը խորհրդանշում է մարդասիրությունը և ողորմությունը, և հիմար կույսերը նրանք են, ովքեր այս մեծագույն առաքինությունն ունենալով հանդերձ ավելի շատ մտածում են երկրային բաների մասին և ամենաառաջին հերթին չեն աշխատում աստվածային կամքի իրագործման և Երկնքի Արքայությանն արժանանալու համար:

Ավագ չորեքշաբթին հիշատակն է Բեթանիայում կնոջ կողմից Քրիստոսի օծման (Մատթ. 26.6, Մարկ. 14. 3 -9, Հովհ. 12. 1 -8): Ավագ Հինգշաբթի օրը հիշատակվում է Քրիստոսի կողմից Սուրբ Հաղորդության խորհրդի հաստատումը: Այս օրը մատուցվում է բաց Պատարագ: Քրիստոս Վերջին Ընթրիքի ժամանակ հացն ու գինին տվեց ճաշակելու Իր աշակերտներին` ասելով որ հացը Իր Մարմինն է, իսկ գինին` Իր արյունը, որ հեղվում է մարդկանց մեղքերի քավության համար (Մատթ. 26.26, Մարկ. 14.22-24, Ղուկ. 22.19-20, Ա Կորնթ. 11.24-26): Մերժելի և անընդունելի են աղանդավորական այն բոլոր տեսակետները, որոնց համաձայն հացն ու գինին պարզապես Քրիստոսի Մարմնի և Արյան խորհրդանիշ են: Նման տեսակետ ունեցողներից են նաև բողոքականները: Այսպիսի պնդումները հակասում են հենց Քրիստոսի բառերին, ով հաղորդության համար երբեք չօգտագործեց խորհրդանիշ բառը: Քրիստոս նաև մեկ այլ տեղ ասաց. «Ճշմարիտ, ճշմարիտ եմ ասում ձեզ, եթե չուտեք մարդու Որդու մարմինը և չըմպեք Նրա արյունը, ձեր մեջ կյանք չեք ունենա՚ (Հովհ. 6.54): Յուրաքանչյուր մկրտված քրիստոնյա եկեղեցական մեծ տոներին` տարվա ընթացքում գոնե չորս կամ հինգ անգամ, պետք է հաղորդություն ստանա: Սակայն նաև մեկ այլ հանդիմանական խրատ կա` եթե դու այնպիսի մարդ ես, որ սիրտդ այդքան սառած է Աստծո հանդեպ, ապա տարին մեկ անգամ գոնե` Սուրբ Զատկի տոնին, պետք է հաղորդություն ստանաս եկեղեցում, որպեսզի ներքին էությամբ չդադարես քրիստոնյա լինելուց: Մեծ մեղքերի պարագային հավատացյալը հաղորդության կարող է մոտենալ միայն հոգևորականի կողմից կարգված ապաշխարության երկարատև շրջանից հետո:

Ավագ Հինգշաբթի երեկոյան կատարվում է ոտնլվայի արարողությունը: Խորանի վրա բարձրաստիճան հոգևորականը հանում է իր զգեստները, գոգնոց կապում և լվանում ու յուղով օծում է տասներկու հոգու ոտքերը: Սա արվում է Քրիստոսի արարքի նմանողությամբ, երբ Քրիստոս ևս լվաց Իր տասներկու աշակերտների ոտքերը` խոնարհության նշան ցույց տալով, ու ասաց. «Մի օրինակ տվի ձեզ, որ, ինչպես Ես ձեզ արեցի, դուք էլ նույն ձևով անեք» (Հովհ. 13.15):

Ավագ Ուրբաթը հիշատակն է Քրիստոսի չարչարանքների և խաչելության: Քանի որ ըստ եկեղեցական կարգի` երեկոյան ժամերգությունից հետո է օրը փոխվում, ապա չարչարանքներին նվիրված արարողությունը կատարվում է հինգշաբթի ուշ երեկոյան: Արարողության ընթացքում ընթերցվում են Ավետարաններից հատվածներ Քրիստոսի երկրային կյանքի վերջին դեպքերի մասին (Հովհ. 13.16-18.1, Ղուկ. 22.1-65, Մարկ. 14.27-72, Մատթ. 26.31-56, Մատթ. 26.57-75, Հովհ. 18.2-27, Հովհ. 18.28-19.6): Խորանի վրա վառվող 13 մոմերը խորհրդանշում են Քրիստոսին և առաքյալներին: Ավետարանական յուրաքանչյուր ընթերցանությունից հետո հերթով հանգցնում են երկուական մոմ: Քրիստոսին խորհրդանշող մոմը մեջտեղում է դրվում, որը վերջում միայնակ վառվողն է դառնում, ինչը հիշեցնում է առաքյալներից լքված Քրիստոսի միայնակ մնալը: Իսկ Հուդային խորհրդանշող մոմը սև գույնի է լինում և չի վառվում: Ավագ Ուրբաթ օրը ծաղիկներից և մշտադալար ծառերի ճյուղերից պատրաստվում է Քրիստոսի խորհրդանշական գերեզմանը և երեկոյան ժամերգությունից հետո, ի հիշատակ Քրիստոսի թաղման, խորհրդանշական գերեզմանը հանդիասավոր թափորով եկեղեցուց դուրս է հանվում: Այն պտտեցնում են եկեղեցու շուրջը և երբ նորից եկեղեցի են բերում, հոգևորականները, հավաքվելով գերեզմանի մոտ, երգում են Խաչի Քո Քրիստոս օրհներգը, այնուհետև բոլորը համբուրում են գերեզմանի վրա դրված խաչն ու Ավետարանը: Մարդիկ վախենում են մահից, սակայն Քրիստոսի մահով և Հարությամբ մահը մեզ համար սարսափելի չէ, որովհետև մենք գիտենք հարության մասին: Այդ իսկ պատճառով այս գերեզմանը ոչ թե հողաթումբ է, այլ ծաղիկներից է, որը ոչ թե մահ, այլ կյանք, հավիտենություն ու երանություն է ավետում:

Ավագ Շաբաթ օրը մատուցվում է ճրագալույցի, իսկ կիրակի օրը` Սուրբ Հարության հանդիսավոր Պատարագ:

Տեր Ադամ քհն. Մակարյան

«Քրիստոնեության իսկությունը» գրքից