Գրքեր

Էլեկտրոնային մեդիա և միջանձնական հարաբերություններ

Մի քանի տարի առաջ ամբողջ աշխարհում կատարված մի ուսումնասիրություն ցույց տվեց, որ մարդիկ միջին հաշվով օրական 3 ժամ հեռուստացույց են դիտում: Այսօր շատ ավելի տարբեր վիճակագրություն է ձևավորվում համակարգչի, բջջային հեռախոսի առջև օրական անցկացվող ժամերի վերաբերյալ: Դա նույնը չէ, ինչ թմրամոլ լինելը, թեև նմանություններ կան: Արդյո՞ք մարդիկ դրանից իսկապես անվնաս հաճույք կամ օգուտ են ստանում, թե՞ ուղղակի թմրամոլի պես չեն կարողանում հրաժարվել վատ սովորությունից:

Աշխատանքի, դասընթացների մեջ օրական լարվածությունը պահանջում է մտքի լիցքաթափում, հանգիստ, օրվա բերած մտավոր լարվածության թոթափում: Դրա համար մարդիկ հատկապես երեկոյան ժամերն անցկացնում են հեռուստացույցի կամ համակարգչի, ոմանք էլ` արդեն հեռուստացույցի և համակարգչի ֆունկցիաներն ունեցող բջջային հեռախոսների առջև: Երբ զբաղմունքի այս ձևը կլանում է մարդու ողջ ուշադրությունն ու ժամանակը, կտրում է իրականությունից, հարազատների հետ շփումից, ընտանիքի հետ հաղորդակցվելուց, այն դառնում է մոլուցք: Դա չի նույնանում թմրամոլության հետ, բայց շատ նման է դրան այն իմաստով, որ մարդն անպայման իրեն հաճույք պատճառող, բայց և իր առողջությանն ու շրջապատին վնասող մի միջոցի համապատասխան քանակ պիտի ստանա, որ հանգստանա:

Ֆիլմեր դիտելը հոգեբանության բացատրությամբ կապված է նաև մարդու ինքնավստահության հաստատման, իրեն հերոսների հետ նույնացնելու, ճնշող կամ մտահոգիչ իրականությունն այլ կերպ ընկալելու, գործելու շարժառիթներ գտնելու ու ոգևորվելու և նման այլ իրողությունների հետ: Բայց ֆիլմերը, համակարգչային խաղերը, գովազդները ցուցադրում են նաև բռնության տեսարաններ, անբարոյականություններ, սեռական սանձարձակություններ, որոնք վնասում են մարդու հոգևոր վիճակը: Մեղավոր տեսարանը կարող է բերել մեղսալի մտածում, դառնալ չարի գայթակղության միջոց կամ պատճառ: Մտքով շնությունն իրականում կատարվածի հետ հավասարեցնելու ավետարանական հաստատումը (Մատթ. 5.27-28) վերաբերում է նաև շնության ու սպանության տեսարանների դիտմանը` հոգևոր վիճակին վնասելու, մեղքին հակվածություն առաջացնելու առկա վտանգի նկատառումով: Եկեղեցական հեղինակներից մեկի խոսքերով՝ հաճույքի զգացումով սպանության տեսարան դիտած անձն ինչպե՞ս կարող է հաջորդ օրը եկեղեցում աղոթել Աստծուն, որի անունն է Սեր: Ուրեմն, շնության հակվելու վտանգից պետք է զգուշանալ և աչքերը զսպել ոչ միայն անձնական հարաբերություններում, որի մասին խոսում է Քրիստոս, ինչպես նաև՝ Հոբ Երանելին (31.1), Սիրաք իմաստունը (25.28), այլև ֆիլմեր դիտելիս: Այն միտքը կա, որ սիրողները նրանք են, ովքեր ոչ թե նայում են իրար, այլ նայում են միևնույն ուղղությամբ: Բայց դա ամենևին էլ չի նշանակում հեռուստացույցի կամ համակարգչի առջև իրար կողքի նստած, նույն ուղղությամբ նայելով, ժամեր շարունակ ֆիլմեր դիտել: Այլ խոսքը վերաբերում է անձանց զգացումների, մտածումների, հարաբերությունների մեջ ներդաշնակությանը:

Երբ մարդն իր ողջ ազատ ժամանակը կամ ժամանակի մեծ մասն անցկացնում է անշունչ առարկաների հետ, անշունչ ու անկենդան է դառնում նաև նրա կապը ընտանիքի անդամների հետ, մարդն ավելի քիչ է զբաղվում երեխաներով: Ֆիլմը կամ սերիալն այդ պահին համարվում է առավել կարևոր, որի հետևանքով ծնողներն անտեսում են երեխաներին: Դա կարող է հանգեցնել և փոքրիկ երեխաներին առնչվող ողբերգական դեպքերի, ինչպիսիք որ, դժբախտաբար, եղել են մեր իրականության մեջ: Երեխաներին նույնպես չպետք է քաջալերել ժամեր շարունակ համակարգչի, հեռուստացույցի կամ հեռախոսի առջև անցկացնելը, այլ ծնողները երեխաների հետ պետք է պահպանեն կենդանի շփումն ընտանիքում` միասին Սուրբ Գիրք ընթերցելով, խաղեր խաղալով, ինչքան էլ որ տարիքի բերումով ծնողներին պարզունակ թվա մանկական զբաղմունքներին մասնակցելը: Բայց այդ ամենը պետք է անել հանուն երեխաների առողջ հոգեվիճակի ձևավորման, ճիշտ դաստիարակության մատուցման, հեռուստացույցի ու համացանցի բերած վտանգներից հեռու պահելու, ինչպես և դրանով երեխաների տեսողությանն ու առողջությանը պատճառվող վնասները կանխելու:

Տարիներ շարունակ հեռուստացույցին կամ համակարգչին կպած մարդու համար դժվար է պոկվել այդ ամենից, բայց նա պետք է գիտակցի նման վատ սովորության վտանգն ու սպառնալիքը, և գիտակցումը այդ մոլությունից ազատվելու առաջին քայլն է:

 

Եթե երեսուն վայրկյան տևող գովազդն ազդում է տեսակետների և վարքագծի վրա, ապա նման հանգամանքներում կարո՞ղ ենք արդյոք վստահ լինել, որ ժամերով հեռուստացույցի առջև կամ համացանցում գտնվելով` չի փոխվի անձի մտածելակերպը: Չէ՞ որ շատ հաճախ տեղեկատվության բովանդակությունը հակառակ է այն սկզբունքներին և չափանիշներին, որ ուսուցանում է Աստվածաշունչը:

Անձի մտածելակերպը հաճախ կարող է փոխվել ըստ այն տեղեկության, որով լցնում է իր գլուխը: Մարդկությանը և հասարակարգերը փոխել են ոչ այնքան հեղափոխությունները, որքան նոր մտքերն ու փիլիսոփայական ընկալումները: 18-րդ դարում լուսավորականության փիլիսոփաները փոխեցին մարդկանց մտածելակերպը, ոմանք սկիզբ դրեցին կասկածամտության ու սկեպտիցիզմի հատկապես կրոնի հանդեպ, Կանտը բերեց ավելի բանականության գերակայությունը, քան հավատքի և զգացմունքների: 19-րդ դարում Եվրոպան ներթափանցվեց աթեիզմով ընդամենը մեկ փիլիսոփայի` Նիցշեի գրվածքներով: Մտքի հզոր ալիքների բերած այս փոփոխությունները վնասում են դեռևս անկայուն, սեփական հաստատուն արժեհամակարգ ու հստակ հայացքներ չունեցող մարդկանց, որոնց այսօր էլ սպառնում են հեռուստացույցի կամ համակարգչի մատուցած հաճախ բարոյազուրկ տեղեկությունները:

Ինչ վերաբերում է հեռուստատեսությամբ տրվող լուրերին, լրաբերներին և նման հաղորդումներին, ապա այստեղ, եթե դիտենք միջազգային ասպարեզով սփռվող մեծագույն լրատվական ընկերությունների թողարկումները, կարող ենք փաստել, որ այսօր աշխարհում չկա տեղեկատվություն, այլ մեծ մասամբ` տեղեկատվությանն առնչվող մեքենայություններ: Ամեն երկիր ըստ իր քաղաքական շահերի ու հետաքրքրությունների է մատուցում կամ ձևափոխում տեղեկությունը: Ընդհանուր առմամբ լուրերն առավելաբար վատ իրողությունների կամ իրադարձությունների հայտարարումն են` վթարներ, հակամարտություններ, ահաբեկչություններ, տնտեսական խնդիրներ, հասարակական մարտահրավերներ և այլն: Դրական երևույթներ լրատվական բաժինների հաղորդումներով հաճախ մատուցվում են որպես իշխող համակարգի կամ կուսակցության գովազդներ, ինչն առավել ակնբախ է հատկապես տոտալիտար համակարգ ունեցող երկրներում, որոնցից ամենահայտնին այսօր Հյուսիսային Կորեան է: Այսօրվա լրաբերներն այդպիսով վերածվում են գույժ բերողների: Մեր երկրի լրատվական դաշտում լուրերի նոր տեսակ է ի հայտ եկել` լուրերի վթարային բաժինը, որով մանրամասնորեն ներկայացնում են ավտովթարները: Մեկ մեքենա վթարվել է, բայց հազարավոր մեքենաներ բարեհաջող և երջանիկ հասել են իրենց նպատակային վայրերը: Սակայն լուրերը մեծ մասամբ կենտրոնանում են բացասական իրողությունների վրա:

Միջազգային նորությունները նույնպես կենտրոնանում են բացասական երանգավորման վրա` ինքնաթիռ է վայր ընկել, ահաբեկչությունները շարունակվում են, նորից այսինչ երկիրը ռմբահարել է այնինչ երկրին, ֆինանսական ճգնաժամը խեղդում է մարդկանց, այսինչն ինքնասպան է եղել հենց այդ պատճառով: Կարծես թե աշխարհում ընդհանրապես ոչ մի լավ բան չկա: Լուրերը մեկնաբանվում են հոռետեսական դիրքերից, և այսօրվա լուրերին հատուկ է հոռետեսական ժանրը: Մարդկանց հետաքրքրությունը մեծ է ողբերգության հանդեպ, և կարծես թե այս հատկության շահարկմամբ ջանում են լուրերը ներկայացնել ողբերգության ժանրին հատուկ բովանդակությամբ: Գրականության մեջ նույնպես մեծ հաջողություն են ունեցել ողբերգությունները, ինչպես օրինակ` Շեքսպիրի հայտնի ստեղծագործությունները: Բայց Շեքսպիրը բացի «Ռոմեո և Ջուլիետ», «Լիր արքա»,«Մակբեթ», «Օթելլո», «Համլետ» և այլ ողբերգություններ գրելուց, գրել է նաև «Սխալների կատակերգություն», «Շատ աղմուկ ոչնչից», «Երկու վերոնացի ազնվականներ», «Վենետիկի վաճառականը», «Տասներկուերորդ գիշեր» և այլ կատակերգություններ, որոնք նույնպես մեծ ընդունելության են արժանացել: Այնպես որ լուրեր մատուցելիս կարելի է նկատի առնել, որ դրականը ևս հետաքրքրական է, նույնիսկ` օգտակար: Այլապես այս ամբողջ իրողությունը նմանվում է մի մարդու, ով Նոր տարվա գեղեցիկ տոնի մեջ տեսնում է միայն տոնածառի փչացած լույսերը:

Առօրյայում մեծ մասամբ հեռուստացույցի և համացանցի կողմից տարածվող բացասական լուրերին շփվելիս տկարանում է Աստծո հետ հաղորդակցվելու մարդու հոգևոր ձգտումը: Եվ երբ միտքը սնվում է հիմնականում հոռետեսության ու անբարոյականության տարածման աղբյուրներից, ունայնանում քրիստոնեական արժեքներից, բարոյազրկվում կամ ապաբարոյականացվում է և ենթարկվում չարի ազդեցությամբ բերվող հուսահատության ու հիասթափության, երբեմն նույնիսկ հասնում Աստծուն մեղադրելու, անգամ՝ աստվածմերժության:

 

Տեխնիկան լավ բան է, բայց դրան պետք չէ շատ ժամանակ հատկացնել. այն կարող է բաժանել ընտանիքից և ընկերներից: Իրո՞ք վտանգը մեծ է:

Վտանգը մեծ է և լուրջ սպառնալիք է ներկայացնում նաև մարդու հավասարակշռված հոգեբանության ու ցանկալի հոգեվիճակի համար: Մարդը դադարեցնում է շփումը ոչ միայն շրջապատի, այլ նաև` ինքն իր հետ: Դադարեցնում է իր մտորումները, քննությունն իր արարքների ու գործերի, անդրադարձը կյանքին կամ օրվա ընթացքին և վերջապես` հաղորդակցությունն Աստծո հետ: Արևմտյան երկրներում հատուկ հիվանդանոցներ կան համակարգչային կախվածություն ունեցողներին բուժելու համար: Մեզ մոտ, ցավոք, դեռ չկան նորմալ պայմաններ ու բավարար մասնագետներ նույնիսկ ալկոհոլից կախվածություն ունեցողներին բուժելու, էլ ուր մնաց համակարգչից կախվածությունը բուժելու համար: Այսօր առաջադեմ երկրներում սկսում են մտածել նույնիսկ հեռուստացույցից հոգեբանական կախվածությունը բուժելու մասին:

Նախկինում թագավորներին զվարճացնում էին տարբեր ներկայացումներով, և հին ժամանակներում հասարակ ժողովուրդը չէր կարող հաճախ իրեն նման զվարճալիքներ թույլ տալ: Այսօր ժամանցային ներկայացումների հասանելիությունը հեռուստացույցի և համացանցի շնորհիվ դարձել է բավականին մատչելի, և դրական է զվարճանքի, լիցքաթափման համար այդ տեսարանները դիտելու հնարավորությունը: Բայց դրա չափազանցումն է արձանգրվում այսօր: Եկեղեցու Հայրերը խիստ են արտահայտվել թատրոնի մասին, որովհետև այն մարդկանց կտրում էր իրականությունից, հաճախ անբարոյական տեսարանների ներկայացումով տկարացնում մարդկային առաքինությունը, սպառում կյանքի թանկ ժամանակը: Նույն զգուշացումներն արդիական են նաև այսօր: Սակայն Եկեղեցին խիստ դիրքորոշում չունի կինոարվեստի և թատերարվեստի մասին, որովհետև եթե դրանք արվեստի դրսևորումներ են և ցուցադրում են մարդկային բարձրագույն, վսեմ զգացմունքներ ու գործողություններ, նպաստում բարու, առաքինության տարածմանը, ուրեմն նպաստավոր են նաև արժեքների քարոզչության առումով: Բայց այդպիսի գեղարվեստական ֆիլմեր այնքան էլ շատ չեն, համեմատաբար թվաքանակով ավելի են բարձր արժեքների մասին պատմող վավերագրական ֆիլմերը: Ամեն դեպքում պետք է զգույշ լինել չափազանցությունից զերծ մնալու համար:

Պետք է նաև նկատի ունենալ, որ նման զվարճանքներին ժամեր նվիրելով` սպառում ենք մեր կյանքի թանկ ժամանակը: Ուրեմն, հարկ է չափավոր լինել այս հարցում: Փիլիսոփաներից մեկն ասել է. «Մենք դառնապես գանգատվում ենք, թե մեր ժամանակը կարճ է: Միշտ դժգոհ ենք, թե մեր օրերը սակավաթիվ են, բայց գործում ենք այնպես, իբր թե դրանք վերջ չունեն»: Սուրբ Եփրեմ Ասորին ասում է, թե մարդիկ չեն հիշում, որ ժամանակը կարճ է` չհոգալով Աստծո հետ հաշտվելու մասին: Իսկ Սուրբ Գրիգոր Տաթևացին ասում է. «Ոչինչ ավելի պատվական չէ, քան ժամանակը. դրա համար էլ պետք է այս կյանքի ժամանակն ի բարին օգտագործել, որովհետև այս ժամանակը ոչ ոք չի կարող վերստին ստանալ»:

 

Էլեկտրոնային մեդիայի միջոցով հնարավոր է ստեղծել և ձեռք բերել կարևոր հարաբերություններ` գործնական կամ անձնական: Այսօր նման համացանցային կապերից պարզապես հնարավոր չէ խուսափել: Ինչպե՞ս վարվել:

Այսօր մեծ տարածում ունեն սոցիալական ցանցերը, որոնք հնարավորություն են տալիս նոր հարաբերությունների հաստատման: Բայց հանուն ինչի՞ են հաստատվում այդ հարաբերությունները, շատ դեպքերում` հանուն շատախոսության, զրույցների, զվարճալի ժամանակ անցկացնելու, բամբասանքների: Ավելի շատ սա է գերակշռում սոցիալական ցանցերի բովանդակության մեջ: Ճիշտ է, նման կայքերում ներկա են նաև հոգևորականներ, ովքեր ունեն շատ հետևորդներ և այդ ոլորտում են քարոզչություն իրականացնում: Բայց դա իր մեջ վտանգ ունի, քանզի այդպիսով մարդկային հարաբերությունները և հաղորդակցությունն իջեցվում են ցածր աստիճանի և վերածվում պարզապես նամակագրության: Գրավոր խոսքի բացասական գնահատականն այս դեպքում, իհարկե, գրական ստեղծագործությունների կամ աշխատությունների մասին չէ: Պողոս առաքյալը, մյուս առաքյալները նամակներ էին գրում, երբ հարկավոր էր, և այդպես է, որ կազմվել է Նոր Կտակարանի մեծ մասը: Բայց նրանք կենտրոնանում էին ավելի շատ կենդանի քարոզչության, մարդկանց հանդիպելու, նրանց հետ հաղորդակցություն հաստատելու վրա:

Ճիշտ է այն դիտարկումը, որ Հայաստանից մարդիկ արտագաղթում են ոչ միայն արտերկիր, այլև արտագաղթում են սոցիալական ցանցեր ու այնտեղից էլ դուրս չեն գալիս: Սոցիալական ցանցերի օգտագործումն արդարացված է մեծ տարածություններ ունեցող երկրներում, տարբեր երկրների բնակիչների հետ հարաբերություններում, բայց Հայաստանում, որտեղ տարածությունը փոքր է, մարդիկ անում են նույնը, ինչ տարբեր երկրներում ապրողները միմյանց հետ շփումներում: Պետք է հաճախ դուրս գալ այդ ցանցերից, նաև՝ սեփական տանը պարփակվելուց, հանդիպել միմյանց անձնապես, հաստատել միջանձնային կենդանի հարաբերություններ, հավաքվել միասին մեկ տեղում, լինել կենդանի շփման իրագործողները: Քարոզչության առումով առավել նպատակահարմար է այդ քարոզչությունն իրականացնել ե-կեղեցիներում, իսկ սոցիալական ցանցերը նպատակահարմար են այդ ժամադրությունները կազմակերպելու համար:

Քրիստոս ասաց. «Ուր երկու կամ երեք հոգի հավաքված լինեն իմ անունով, այնտեղ եմ Ես, նրանց մեջ» (Մատթ. 18.20), և ոչ թե ասաց` ուր երկու կամ երեք հոգի իրար նամակ գրեն: Այսինքն` մարդկային համախմբման մասին է Քրիստոսի խոսքը, և այդ համախմբումով է, որ կայանում է Եկեղեցին` հավատացյալ ժողովրդի հավաքականությունը: Բացի դրանից, մարդիկ ցանցային շփումներում հաճախ թաքցնում են իրենց ինքնությունը, հոգեբանական խնդիրների առջև կանգնում, վախենում իրենք իրենց բացահայտելուց իրենց նամակային զրուցակցի առջև: Ինչպես նաև շատերը հոխորտում են համարձակ քննադատություններով պետության, Եկեղեցու և եկեղեցականների դեմ, բայց սոցիալական ցանցերից դուրս գալով իրականություն` անմիջապես կորցնում են բամբասելու, փնովելու ու վիրավորելու իրենց համարձակությունը և քաջություն չեն գտնում անգամ բարձրաձայնելու այն վիրավորական խոսքերը, որոնցով լցնում են համացանցը: Ուրեմն, համացանցից, սոցիալական ցանցերից կախվածությունը ևս հոգեբանական շեղումների է հանգեցնում: Բացասական են ցանցային մեծածավալ և ժամանակատար շփումները, մարդիկ պետք է դուրս գան այդ վիրտուալ շրջանից և վերադառնան դեպի իրականություն` մարդկային շփման ու հարաբերությունների վերահաստատման համար:

 

Երբ օգտվում ես համակարգչից, բջջային հեռախոսից կամ մեկ այլ սարքից, հնարավոր չէ վերահսկել տրվող տեղեկատվության բովանդակությունը: Մեր օրերում անգամ երեխաները բջջային հեռախոսներ ունեն կամ տարված են համակարգչային, համացանցային` ինտերնետային խաղերով: Կա՞ այլընտրանք և համացանցին փոխարինող բովանդակալից այլ գործունեություն:

Երեխաներին չափից շուտ հեռախոսներ տալը, եթե խիստ անհրաժեշտությունը չկա, խրախուսելի չէ: Երեխայի համար դա հաճախ ոչ թե շփման միջոց է, այլ մեծերին նմանվելու, ինքնահաստատման փորձ: Վատ է, երբ երեխայի ինքնահաստատումը հիմնվում է ոչ թե հավատքի, հոգևոր արժեքների հիմքի, այլ բջջային հեռախոսի, համակարգչի կամ նյութական հիմքի վրա: Բժիշկները զգուշացնում են, որ երեխաների համակարգչային խաղերը չպետք է գերազանցեն կես ժամը, համակարգչի առջև նստողները տասը րոպեն մեկ պետք է մեկ-երկու րոպեով հանգստություն տան աչքերին: Ծնողները պետք է ուշադիր լինեն` թույլ չտալով երեխաներին ժամանակի մեծ մասը սխալ կերպով անցկացնելու:

Համակարգիչը երեխային հիպնոսացնում է: Փորձի՛ր նրան պոկել իր սիրած խաղից, և երեխան հոգեկան ցնցումների մեջ կընկնի, կսկսի գոռգոռալ ու լաց լինել, ոտքերը գետնին խփել, իր զվարճալիքը պահանջել: Այն ծնողները, ովքեր թույլ են տալիս իրենց երեխաներին ժամեր ու ժամեր անցկացնել համակարգչի առջև, ճիշտ չեն կատարում իրենց դաստիարակությունը, թերանում են ծնողական պարտականությունների մեջ: Երեխան լուռ է, իրենց գլուխն էլ ազատ է երեխաների աղմուկից, դրանով բավարարվում են: Բայց ընդհանուր առմամբ իրենց երեխաներին անուշադրության մատնող ծնողներն արժանի չեն ծնող կոչվելու բարձրագույն պատվին: Պետք է երեխաներին քաջալերել միմյանց հետ շփվելու, բնության մեջ լինելու, դրսում խաղալու, թեկուզ և ավազով, հողով փոշոտվելու, այլապես վիրտուալ իրականությունը կկլանի նաև երեխային, և նա կկորցնի կապն այս աշխարհի իրականության հետ: Հոբ Երանելին շեշտում է, որ Տերն է զավակներ տալիս (Հոբ 1.22): Արդ, մենք պատասխանատու ենք աստվածային այդ մեծագույն պարգևի համար, և հարկ է երեխաներին չզայրացնելով և չհուսահատեցնելով, ըստ աստվածային պատվիրանի (Կող. 3.21), բացատրելով հեռու պահել վատ սովորություններից:

 

Բրիտանացի մի հեռուստահաղորդավար ժամանակին ասել է. «Հեռուստացույցը մի հայտնագործություն է, որի շնորհիվ ձեր իսկ սենյակում ձեզ զվարճացնում են մարդիկ, որոնց դուք երբեք չէիք հրավիրի ձեր տուն»: Այսօր համակարգիչները, բջջային հեռախոսները, հեռուստացույցն ու ինտերնետը սովորական ու հասանելի բաներ են: Ինչպե՞ս թույլ չտալ, որ էլեկտրոնային մեդիան խլի այն ժամանակը, որ կարող է տրամադրվել ընտանիքին, ընկերներին, աշխատանքին կամ պարզապես բարի գործերին:

Խորհուրդ տալն այստեղ ավելի հեշտ է, քան այն իրագործելը: Մեծ մասը, կարծում եմ, ունի այս խնդիրը, զգում է, որ էլեկտրոնային բաներն ավելի շատ են խլում իր ժամանակը` իրեն հեռացնելով ընտանիքից ու իրական կյանքից: Սա վերաբերում է և՛ տղամարդկանց, և՛ կանանց, քանի որ կանայք էլ տարվում են իրենց սերիալներով կամ կարող են ժամերով կորչել համակարգչային լաբիրինթոսներում, սոցիալական կայքերում:

Ասում են, որ մարդկությունը շատ է սովոր ստրուկներ ունենալու: Երբ ստրկատիրական հասարակարգի ժամանակը վերջացավ, մարդն իր փոխարեն աշխատողներ ունենալու, ստրուկներ ունենալու ցանկությունը չկորցրեց: Ստեղծվեցին նոր ստրուկներ` մեքենաներ, սարքեր, որոնք եկան փոխարինելու մարդկային ստրուկներին: Այսօր լվացքն անում են ոչ թե ստրկուհիները կամ աղախինները, այլ լվացքի մեքենաները, կրակը վառ է պահում գազօջախը, մարդուն տեղափոխում են ոչ թե ստրուկների ուսերին դրված պատգարակները, այլ մեքենաները, զվարճացնում են ոչ թե տարբեր երկրներից ստրկության բերված գլադիատորները կամ ծաղրածուները, այլ հեռուստացույցն ու համակարգիչը: Եվ մեր օրերում տեսնում ենք, որ հատկապես այս վերջինները, լինելով մարդուն ծառայության համար, դառնում են մարդու տերերը, իսկ մարդիկ` դրանց գերիները: Կարծես թե արդի ազատության հասկացության պայմաններում ձևավորվում է շատերին անտեսանելի ստրկական մի հասարակարգ՝ տեխնոլոգիական առարկաների տիրապետության ներքո: Եվ նման պայմաններում այս իրողությունը տեսնելու կարողություն ու մեծ ձգտում է պետք այդ ստրկությունից ազատվելու, այդ կախվածությունից բուժվելու համար:

 

 

Տեր Ադամ քհն. Մակարյան

10.01.17
ԲաԺանորդագրվել
Ընթերցել նաև
Օրհնությամբ ՝ ԱՀԹ Առաջնորդական Փոխանորդ Տ․ Նավասարդ Արքեպիսկոպոս Կճոյանի
Կայքի պատասխանատու՝ Տեր Գրիգոր քահանա Գրիգորյան
Կայքի հովանավոր՝ Անդրանիկ Բաբոյան
Web page developer A. Grigoryan
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են Զորավոր Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի 2014թ․