Գրքեր

Երկվորյակ նահատակ հայրապետներ՝ Գրիգորիս և Հուսիկ Պարթևներ

Գրիգորիսն ու Հուսիկը Սուրբ Վրթանեսի երկվորյակ որդիներն են և ուխտի զավակներ: Ծնվել են Կեսարիայում, 295թ-ին: Երբ Սուրբ Վրթանեսը 310թ-ին Կեսարիայից գալիս է Հայաստան, իր հետ բերում է Գրիգորիսին ու Հուսիկին, ովքեր կրթվում ու դաստիարակվում են հայոց արքունիքում: Գրիգորիսը նախնական կրթությունը ստանում է Կեսարիայում: Հակառակ հայոց արքունիքում ապրելուն և կրթվելուն, հոգևոր ծառայության է անցնում իր ճգնակենցաղ հորեղբոր՝ Արիստակեսի մոտ և նրանից կուսակրոն քահանա ձեռնադրվում: Իսկ 25 տարեկանում Սբ. Գրիգոր Լուսավորչի ձեռամբ եպիսկոպոս է ձեռնադրվում Աղվանքի և Վիրքի համար և ուղարկվում Կովկաս, այսպիսով դառնալով Աղվանքի եկեղեցու հայրապետը: Մեծ եռանդով նվիրվում է առաքելական գործունեությանը. շրջում է քաղաքից քաղաք, քարոզում ամենուր՝ կառուցելով և նորոգելով եկեղեցիներ: Այստեղ դեռ բոլորը չէ, որ հրաժարվել էին հեթանոսությունից:

Գրիգորիսի համար պահքն ու աղոթքը ներշնչման վճիտ աղբյուրներ էին համարվում: Հսկման և խոկման գիշերներ էր անցկացնում՝ անդրադառնալով իր կոչման պարտականությանը: Մարդասեր էր այդ բառի ամենալայն առումով: Ժողովրդի հանդեպ իր նվիրումը հզոր էր և անսահման: Քաջալերող էր բարի գործերի մեջ, ինչին առաջնորդում էր բոլորին խոսքով և իր օրինակով: Խոր ու բարձր էր իր հավատքը թե՛ իր պաշտոնի կիրառման մեջ, թե՛ իր հաջողություններում: Իր համար մեծ հաճույք էր և կյանքի պայման՝ պայքարել ճշմարիտ հավատքի համար:

Մի քանի տարի անց Սբ. Գրիգորիսն անցնում է ավելի հյուսիս՝ մազքութների լեռնասահմանները, քարոզելու Սուրբ Ավետարանը: Մազքութների թագավորի բանակը, որ բաղկացած էր կովկասյան տարբեր ցեղերի ներկայացուցիչներից և սովոր էր իր ապրուստը հոգալ թալանի և սպանությունների միջոցով, հայոց երկրից եկած քարոզչի խոսքերը չի կարողանում ընդունել և որոշում է նրան մեջտեղից վերացնել: Սուրբ Գրիգորիսին սպանում են կապելով մի կատաղի ձիու պոչից և ձին բաց թողնելով Կասպից ծովի ափամերձ Վատնյա կոչվող դաշտում: Սբ. Գրիգորիսի նահատակությունը տեղի է ունեցել 337թ-ին, երբ նա 40 տարեկան էր: Ընկերները նրա մարմինը ամփոփում են Արցախի Ամարաս գյուղի եկեղեցում: Սբ. Գրիգորիսի գերեզմանն առ այսօր ուխտատեղի է հայ ժողովրդի համար: Նրա հիշատակը նշվում է տարին երկիցս՝ մեկը Սբ. Գրիգոր Լուսավորչի որդիների և թոռների շարքում, մյուսը՝ մի քանի հայ ճգնավորների: Այս վերջին հիշատակությունը կապված է Սուրբ Գրիգորիսի նշխարների հայտնաբերման հետ, որը տեղի է ունեցել 489թ-ին հայոց Վահան Մամիկոնյան մարզպանի օրոք: Այդ ժամանակ Աղվանքի թագավորը հայազգի բարեպաշտ Վաչագանն էր, ով փափագում էր գտնել Սուրբ Գրիգորիսի նշխարները: Նա հոգևորականների օգնությամբ փորել է տալիս Սբ. Գրիգորիսի գերեզմանը և գտնելով նշխարները, դրանք տեղավորում է մի արկղի մեջ: Սբ. Գրիգորիսի գերեզմանում գտնում են նաև երկու ապակյա անոթ սրբերի նշխարներով, մեկում զետեղված էր Սբ. Հովհաննես Մկրտչի հոր՝ Զաքարիայի նշխարներից,

մյուսում՝ Սբ. Պանտալիոնի: Վաչագան թագավորը այս նշխարները վերցնելով պահում է թագավորական գանձարանում:

Իսկ Սուրբ Գրիգորիսի եղբայր Հուսիկը իր նախնական կրթությունը նույնպես ստանում է Կեսարիայում: Պալատն իր բոլոր հրապույրներով չի կարողանում եղծել նրա ադամանդյա հոգին: 20 տարեկանում Հուսիկին ամուսնացնում են Տիրան արքայի աղջկա կամ քրոջ հետ: Ըստ պատմիչի վկայության՝ առագաստ մտած գիշերը Հուսիկին երազում հայտնվում է, որ երկվորյակ զավակներ պիտի ունենա, ովքեր, սակայն իրենց վարքով հաճելի չեն լինելու Աստծուն և հոգևորական չեն դառնալու: Հուսիկը զղջում է ամուսնացած լինելու համար և այդուհետև իրեն հեռու պահում կնոջից՝ ամբողջովին նվիրվելով հոգևոր կյանքի իր հայրերի և իր եղբայր Գրիգորիսի օրինակով: Որոշ ժամանակ անց նրա կինը մահանում է: Հուսիկը շարունակում է մտահոգվել իր զավակների համար, քանի որ նրանք ուրեմն չպիտի կարողանային ապահովել հայոց կաթողիկոսությունը Սբ. Գրիգոր Լուսավորչի սերունդներով: Աստված, սակայն, երկրորդ տեսիլքով Հուսիկին մխիթարում է: Նրան հայտնվում է, որ չնայած նրա որդիների ամբարիշտ լինելուն, նրանցից մեկից ծնվելու է Սբ. Լուսավորչին արժանի ժառանգորդ, ով նստելու է կաթողիկոսական գահին: Այդ ժառանգը լինելու էր Սբ. Ներսես Մեծ կաթողիկոսը:

Երբ Սբ. Վրթանես կաթողիկոսը վախճանվում է, իսկ աղվանից կաթողիկոս Գրիգորիսը, արդեն նահատակված էր, հայրապետական պաշտոնը փոխանցվում է Հուսիկին, ով այդ ժամանակ 341թ-ին 40-ից 45 տարեկան էր: Նա ևս ուղարկվում է Կեսարիա՝ կաթողիկոս ձեռնադրվելու համար: Պատմիչը հետևյալ կերպ է նկարագրում նրան. «Քրիստոսի բանավոր հոտը հովվելով՝ ավետարանական պատգամներով էր խրատում բոլորին: Սուրբը պայծառ էր հոգով, երկրավոր բաներով երբեք չէր զբաղվում՝ իբրև Քրիստոսի քաջ սպառազեն. սպառնում էր աներևույթ թշնամուն իր հաղթանակներով: Սուրբ Հոգու խոսքն իբրև սուր ուներ իր մեջքին»: Հուսիկն ապրում է սրբակենցաղ կյանքով և ճշմարտությամբ սովորեցնում Աստծո կամքը՝ հարկ եղած դեպքում խրատելով ու կշտամբելով անօրինություններ ու ոճիրներ գործողներին, որոնց թվում էին նաև հայոց արքան և որոշ մեծամեծներ: Հայրապետի արդար հանդիմանությունները պատճառ են դառնում, որ Տիրան արքան թշնամանա կաթողիկոսի հետ: Եվ երբ մի օր Ծոփքի Բնաբեղ բերդում Սբ. Հուսիկը թույլ չի տալիս արքային եկեղեցի մտնել, վերջինս հրամայում է նրան բրածեծ անել: Կիսամեռ հայրապետին եկեղեցու սպասավորները բերում են Թորդան գյուղը, նրա հայրական կալվածքը և կարճ ժամանակ հետո 347թ-ին Սբ. Հուսիկը վախճանվում է և ամփոփվում հոր ու պապի կողքին, ընդամենը վեց տարի կաթողիկոսական պաշտոն վարելուց հետո:

Հայ եկեղեցին Սուրբ Գրիգորիսին և Սուրբ Հուսիկին հիշատակում է Սբ. Գրիգոր Լուսավորչի որդիների և թոռների հետ՝ Վարդավառի երրորդ կիրակիի նախընթաց շաբաթ օրը:

 

Կազմեց Կարինե Սուգիկյանը

16.07.16
ԲաԺանորդագրվել
Ընթերցել նաև
Օրհնությամբ ՝ ԱՀԹ Առաջնորդական Փոխանորդ Տ․ Նավասարդ Արքեպիսկոպոս Կճոյանի
Կայքի պատասխանատու՝ Տեր Գրիգոր քահանա Գրիգորյան
Կայքի հովանավոր՝ Անդրանիկ Բաբոյան
Web page developer A. Grigoryan
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են Զորավոր Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի 2014թ․