Գրքեր

«Ղազարոսի հարությունը». պատկեր և խորհուրդ

Քրիստոս Իր երեքամյա քարոզչության ընթացքում հարություն տվեց երեք հոգու, որից մեկը չորսօրյա մահացած Ղազարոսն էր: Այս մասին գրում է միայն Հովհաննես ավետարանիչը (Հովհ. 11:1-46): Վերջինս, անդրադառնալով այս իրողությանը, մանրամասն պատմում է, թե երբ Հիսուս Բեթանիայում էր, լսում է, որ Իր հետևորդներից Մարիամի և Մարթայի եղբայր Ղազարոսը, հիվանդացել և մահացել է: Քրիստոս գնում է գերեզման՝ պատվիրելով մի կողմ տանել այն ծածկող քարը և երբ ասում է. «Ղազարո՛ս, դո՛ւրս արի», մահացածը դուրս է գալիս: Հիսուս պատվիրում է արձակել նրա կապանքները ասելով՝ թողեք, որ գնա:

Ղազարոսի հարությունը ներկայացնող տեսարանի պատկերագրական և կոմպոզիցիոն կառուցվածքը հետևյալն է. աջ կողմում Քրիստոս է, Նրա թիկունքում կամ կողքին՝ առաքյալները, որոնց գլխավորում է նրանցից ավագը՝ Պետրոսը: Վերջինիս կողքին էլ պատկերվում է առաքյալներից ամենաերիտասարդը՝ Հովհաննեսը: Հիսուսի առջև խոնարհված պատկերվում են Ղազարոսի քույրերը՝ Մարիամն ու Մարթան: Նրանց մարմնի դիրքը արտահայտում է աղերսանք: Քույրերից Մարթան հաճախ պատկերվում է ետ նայելիս, այն հավատով, որ կտեսնի եղբոր հարություն առնելը: Մանրանկարներում Ղազարոսը պատկերվում է ոչ թե քարայրում դրված, այլ մուտքին, գրեթե դուրս եկած: Հայկական մանրանկարչությունում պատանքված Ղազարոսը միշտ պատկերվում է բաց աչքերով: Ղազարոսին հարություն տալը ներկայացվում է գավազանի հարվածելով: Սակայն հայկական հնագույն մանրանկարում, որը գտնվում է 10-րդ դարում գրված Վեհափառի Ավետարանում, ինչպես նաև հաջորդող 11-րդ դարի ձեռագրերում, Հիսուսի ձեռքի օրհնությամբ է կատարվում Ղազարոսի հարությունը:

Ղազարոսի կապանքները քանդող ծառան քիթը բռնել է, ասես շնչահեղծ է լինում բացված գերեզմանի մահվան նեխահոտությունից: Երբեմն քթերը բռնած են պատկերվում նաև այն հրեաները, որոնք Մարիամի հետ գերեզման էին եկել՝ տեսնելու հարության հրաշքը:

Ղազարոսի հարությունը ոչ միայն մարմնավոր, այլ նաև հոգևոր ծնունդ է ընկալվել, այդ պատճառով միջնադարյան արվեստում այն երբեմն պատկերվում է մկրտության հետ միասին: Նույն այս պատճառով վաղ շրջանում Ղազարոսը նկատելիորեն փոքր է պատկերվել, ասես ոչ թե հասուն մարդն է հարություն առնողը, այլ խանձարուրված նորածինն է Հիսուսի առջև: Ղազարոսի քանդվող կապանքը խորհրդանշում է, որ Հիսուսի խոսքերով և աստվածային զորությամբ քանդվեցին մահվան կապանքները: Ղազարոսը միշտ ներկայացվում է շեշտված սպիտակ պատանքով, իսկ քարայրում անթափանց սև խավար է, ներսում ոչինչ չի երևում: Քրիստոս փարատում է խավարը լույսով: Հայկական մանրանկարչությունում և հատկապես կիլիկյան շրջանի արվեստում, ընդգծվում է ոչ թե Ղազարոսի չորս օր մահացած լինելը, այլ հոգեպես ծնվելով՝ քարայրից դուրս գալը: Ղազարոսը պատված է ոսկեդեղին կապույտով և գերիշխում է ընդհանուր պայծառություն: Միջնադարի մեծ վարպետի Թորոս Ռոսլինի 1260 թվականին նկարազարդված Ավետարանում «Ղազարոսի հարությունը» պատկերում քարայրը չունի գերեզմանային խավարի նշույլ անգամ և այս կապույտի հետ ունայն մի ներդաշնակություն է կազմում:

Մատենադարանի թիվ 9422 Ավետարանի «Ղազարոսի հարությունը» մանրանկարն աչքի է ընկնում գործող անձանց սովորականից մեծ թվով։ Նրանք իրար շատ մոտ են տեղադրված և ծաղկողի վարպետության շնորհիվ յուրաքանչյուրը ներկայանում է որպես շեշտված անհատականություն: Վերջիններիս միավորում է նրանց դեմքերին դրոշմված ցավի և տխրության արտահայտությունը, իսկ առանձնանում են նրանք միանգամայն տարբեր շարժումներով: Հրեաների խմբում աչքի է ընկնում ձեռքով կզակը ծածկած ալեհեր ծերունին: Աննախադեպ է նկարի ներքևի ձախ անկյունում հայտնվող խումբը, որն ասես գետնի տակից է դուրս գալիս: Այս կերպ ծաղկողը ցանկացել է ավելի շեշտել իրադարձության կարևորությունն ու տրամադրությունը։

Թիվ 9422 Ավետարանի ձևավորումներում բնանկարն աչքի է ընկնում խիստ ինքնատիպ ոճական կատարումով: «Ղազարոսի հարությունը» մանրանկարի խորքում բլուրների ոճավորված գագաթները ծածկված են բույսերի փնջերով: Այս յուրահատուկ բնանկարն առաջին անգամ հանդիպում է Կեռան թագուհու՝ 1272թ. ձեռագրում (Երուսաղեմ, 2563), ապա Վասակ իշխանի երկրորդ Ավետարանում:

Հայկական մանրանկարչությունում Ղազարոսի հարության տեսարաններից մեկում դեպի գերեզմանը գնացող Քրիստոսը մանրանկարի իմաստային կենտրոնն է: Ուսուցչին հետևում են Նրա առաքյալները, նրանցից միայն մեկը՝ Հուդան, որ պատկերված է կիսադեմ, գնում է Քրիստոսի առջևից: Կոմպոզիցիան կառուցված է շարժման վրա, որի մեջ ընդգրկված է նրա կուլմինացիոն կետը՝ Քրիստոսի ժամանումը: Քրիստոս պատկերված է գլուխը թեթևակի խոնարհած, աջ ձեռքը բարձրացրած: Ընդ որում Քրիստոսի ձեռքն այնքան երկար է, որ եթե ցած թողնի, անկասկած, կհասնի սրունքի կեսին: Ղազարոսի ազգականների ու ապականիչ հոտից քթերը պահած ծառաների դեմքերին վիշտ ու թախիծ կա: Այս զգացումը ակնհայտ է Ղազարոսի երկու քույրերի դեմքերին, որոնք Հիսուսի ոտքն են ընկել:

Ղազարոսի հարությամբ քրիստոնյաների համար մահը դարձավ սկիզբը մի նոր կյանքի:

 

Կազմեց Գայանե Սուգիկյանը

 

13.04.19
ԲաԺանորդագրվել
Ընթերցել նաև
Օրհնությամբ ՝ ԱՀԹ Առաջնորդական Փոխանորդ Տ․ Նավասարդ Արքեպիսկոպոս Կճոյանի
Կայքի պատասխանատու՝ Տեր Գրիգոր քահանա Գրիգորյան
Կայքի հովանավոր՝ Անդրանիկ Բաբոյան
Web page developer A. Grigoryan
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են Զորավոր Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի 2014թ․