Խոկում և խորհրդածություն կարդացածի շուրջ

Այս օ­րենք­նե­րի Գիր­քը քո շուր­թե­րից չհե­ռաց­նե՛ս, այլ գի­շեր-ցե­րեկ դրա մա­սին մտա­ծի՛ր, որ­պես­զի գի­տե­նաս կա­տա­րել դրա մեջ բո­լոր գրված­նե­րը. այն ժա­մա­նակ հա­ջո­ղակ կլի­նես, ու­ղիղ ճա­նա­պար­հով կըն­թա­նաս և խե­լամ­տո­րեն կգոր­ծես  (Հե­սու Ա 8):

«Ե­րա­նե­լի է այն մար­դը, ով ամ­բա­րիշտ­նե­րի խորհր­դով չի գնում, մե­ղա­վոր­նե­րի ճա­նա­պար­հի մեջ չի կանգ­նում և ժան­տե­րի ա­թո­ռին չի նստում» (Սաղմ. Ա 1), այ­սինքն` քննում է Աստ­ծու օ­րեն­քը` ոչ թե ի­մա­նա­լու` ճշմա­րիտ են կամ ի­րեն հա­ճե­լի, այլ տես­նե­լու, թե Աստ­ված դրա­նով ինչ է հրա­մա­յում ա­նել կամ չա­նել: Եվ որ­պես­զի ցույց տա, որ պետք է հա­րատևել այդ բա­նում, ա­վե­լաց­նում է` գի­շեր-ցե­րեկ: Այ­սինքն` միշտ պետք է խոր­հի կամ էլ` երբ հարկ լի­նի, ցե­րեկ թե գի­շեր, «տա­նը նստե­լիս թե ճա­նա­պարհ գնա­լիս, պառ­կե­լիս թե վեր կե­նա­լիս», ինչ­պես աս­վում է Բ­ Օ­րենք Զ 6-7-ում: Օ­րի­նակ` մի բան ա­նե­լիս կամ ձեռ­նար­կե­լիս նախ մտա­ծի` արդ­յո՞ք Աստ­ծու օ­րենք­նե­րին հա­մա­պա­տաս­խա­նում է այն, ինչ ա­նում է, թե՞ հա­կա­ռակ է դրանց: Նույն­պես և` գի­շե­րը:

Ոչ միայն այս­չափ, այլև օր­վա ըն­թաց­քում բա­զում ան­գամ քննում է, թե Տերն ինչ է հրա­մա­յում, որ­պես­զի ըստ այնմ կար­գա­վո­րի իր կյանքն ու գոր­ծե­րը: Այլև քննում է բաղ­դա­տությամբ, այ­սինքն` հա­մե­մա­տե­լով իր գոր­ծերն ու կյան­քը Աստ­ծու օ­րենք­նե­րի` իբրև տի­պա­րի կամ էլ կյան­քի փոր­ձա­քա­րի հետ, որ տես­նի` հա­մա­հո՞ւնչ են միմ­յանց, իսկ ե­թե ոչ, ա­պա ջա­նա հա­մա­ձայ­նեց­նել իր վար­քը օ­րեն­քի հետ:

Այս մտա­ծությու­նը կամ խորհր­դա­ծությու­նը ախ­տե­րի ու տրտմություն­նե­րի հա­լիչ է, ա­ռա­քի­նություն­ներ ա­ճեց­նող ու ա­նա­րատ վար­քի տի­պար: Բանն այն է, որ Տի­րոջ օ­րենք­նե­րի քննությունն ու նրանց մա­սին խորհր­դա­ծությու­նը նման են ջրի, իսկ ախտն ու տրտմությու­նը` դառն ա­ղի. ինչ­պես որ աղն է ջրին հպվե­լիս հալ­չում, այդ­պես էլ ախտն ու տրտմությունն են հալ­չում օ­րեն­քի շուրջ խորհր­դա­ծությա­նը հպվե­լիս: Ա­սա­ցի, որ նաև տի­պար են, ո­րով­հետև պատ­վի­րան­նե­րի քննությու­նը նման է բա­րի վար­քի և կյան­քի ա­նա­րա­տության նա­խան­կա­րի (նա­խա­տիպ օ­րի­նա­կի), ըստ ո­րի էլ կա­ռուց­վում է մար­դու բա­րի ու աստ­վա­ծա­հա­ճո կեն­ցա­ղա­վա­րությու­նը: Ուս­տի նրանք, ով­քեր կա­մե­նում են ապ­րել ըստ Աստ­ծու օ­րեն­քի, պետք է այս մտա­հո­գությունն ու­նե­նան ու այս­պես գոր­ծեն: Այդ­պես էին ա­նում սրբե­րը, և այդ­պես են ա­նում Աստ­ծու ծա­ռա­նե­րը. այդ­պես գոր­ծե­լով` նրանք ի­մաստ­նա­նում ու եր­ջան­կա­նում են, քան­զի նմա­նօ­րի­նակ մտա­ծությունն ա­ճեց­նում է հոգևոր կյան­քը...

Իսկ նրանք, ով­քեր ան­հոգ են ըն­թեր­ցե­լու և խոր­հե­լու նկատ­մամբ, չեն կա­րող ա­ճել ա­ռա­քի­նություն­նե­րով ու ա­ռաջ­նորդ­վել ըստ Աստ­ծու օ­րենք­նե­րի: Ե­թե նրանք, ով­քեր միշտ խոր­հում ու քննում են, բազ­միցս են վրի­պում, ա­պա որ­քան ա­ռա­վել կվրի­պեն նրանք, ով­քեր ան­փույթ են, քան­զի ե­թե չենք հետևում այդ խոր­հուրդ­նե­րին, ա­պա «եղ­ծա­նե­լի մար­մի­նը ծան­րաց­նում է հո­գին, և հո­ղե­ղեն այս հար­կը բազ­մա­հոգ է դարձ­նում միտ­քը» (Ի­մաստ. Թ 15) (Մի­քա­յել վրդ. Չամչ­յանց):

Մով­սե­սը հրա­մա­յում է խո­կալ Աստ­ծու օ­րենք­նե­րի շուրջ տա­նը նստե­լիս, ճա­նա­պարհ գնա­լիս, պառ­կե­լիս ու վեր կե­նա­լիս, գրել դրանք տնե­րի մուտ­քին ու դռնե­րի վրա, «որ մնան,- ա­սում է,- ան­շարժ քո աչ­քե­րի առջև» (Բ­ Օ­րենք Զ 8):

Դա­վի­թը Սաղ­մո­սա­րա­նում ա­սում է. «Աստ­ծու օ­րենք­նե­րի շուրջ գի­շեր-ցե­րեկ խոր­հող մար­դը նման է ծա­ռի, որ տնկված է ջրե­րի հո­սանք­նե­րի վրա, որն իր պտու­ղը ժա­մա­նա­կին է տա­լիս, և նրա տերևը չի թափ­վում» (տե՛ս ­Սաղմ. Ա 2-3):

Քան­զի ո՞ր ջու­րը կա­րող է այն­պի­սի տնկի­ներ ա­ճեց­նել, պտղա­բեր ու տերևա­շատ դարձ­նել դրանք, ինչ­պես սուրբգ­րա­յին ըն­թերց­վածք­նե­րը` միտ­քը: Կամ ո՞ր անձրևը կա­րող է այն­պես սնել բույ­սերն ու փար­թա­մաց­նել ճյու­ղե­րը, ինչ­պես սուրբգ­րա­յին գի­տությու­նը` աստ­վա­ծա­սեր հո­գին:

Տես­նո՞ւմ ես` ինչ­պես հո­գաց Քրիս­տոս թե՛ ան­ձամբ, թե՛ ա­ռաք­յալ­նե­րի ու մար­գա­րե­նե­րի մի­ջո­ցով` հոր­դո­րե­լու մեզ կրթվել և ա­ճել Սուրբ Գրքի ըն­թերց­վածք­նե­րով: Հա­րատև պա­րա­պել և գի­շեր-ցե­րեկ տքնել ու նույն բա­նում ջա­նալ, միշտ խո­կալ և ըն­թեր­ցա­նությունն իր հոգևոր կե­րա­կուրն ու ջու­րը հա­մա­րել (Սար­գիս Շնոր­հա­լի):

Սուրբ Գրոց հոգևոր խրատ­նե­րը տա­լիս են ճշմա­րիտ վար­քի ի­մա­ցություն և հոր­դո­րում են մեզ դե­պի հոգևոր կար­գը: Քան­զի երբ մար­դը նյու­թա­կան բա­ներ է խոր­հում, նմա­նա­պես և մարմ­նա­վոր հի­շո­ղություն­նե­րով աղ­տե­ղի շար­ժում­ներ է ու­նե­նում, ո­րոնք պղտո­րում են միտքն ու մարմ­նի զգա­յա­րան­նե­րը: Իսկ ե­թե հոգևոր սրբություն­նե­րի մա­սին է մտո­րում, Սուրբ Հո­գու ազ­դե­ցությամբ հոգևոր վար­քի մա­սին է խոր­հում և ջա­նում ա­ռա­քի­նության գոր­ծեր կա­տա­րել (ս. Գրի­գոր Լու­սա­վո­րիչ):

Պետք է Գրքե­րը կար­դալ ա­ռա­վոտ­յան, աշ­խա­տան­քից ա­ռաջ, մոտ քա­ռորդ ժամ, ա­պա ամ­բողջ օ­րը ծամծ­մել կար­դա­ցա­ծը, ինչ­պես ոչ­խարն է ո­րո­ճում (Ամբ­րո­սի Օպ­տինս­կի):

Ա­մեն հոգս ու երկ­րա­յին մտա­ծում մեր­ժե­լուն հա­մե­մատ պետք է ըստ ա­մե­նայ­նի ջա­նալ փու­թե­ռան­դո­րեն և նույ­նիսկ ան­դադ­րում զբաղ­վել Սուրբ Գրքի ըն­թեր­ցա­նությամբ, մինչև որ հա­րատև ըն­թեր­ցա­նությու­նը հա­մա­կի հո­գիդ... Այս խորհր­դա­ծության օ­գու­տը եր­կա­կի է. նախ` հո­գին կլան­վում է ըն­թեր­ցա­նությամբ ու խորհր­դա­ծությամբ: Երկ­րորդ` այն, ինչ հա­ճա­խա­կի կրկնությամբ (երբ փոր­ձում ենք յու­րաց­նել հի­շո­ղությամբ) չենք կա­րո­ղա­ցել հաս­կա­նալ մեր` այդ ժա­մա­նակ զբաղ­ված մտքով, հե­տո, բո­լոր գոր­ծե­րից ու հոգ­սե­րից ա­զատ­վե­լով և հատ­կա­պես գի­շե­րա­յին լռության մեջ խորհր­դա­ծե­լով, ա­վե­լի լավ ենք հաս­կա­նում, այն­պես որ հանգս­տա­նա­լիս և նույ­նիսկ խոր քուն մտնե­լիս բա­ցա­հայտ­վում է ա­մե­նա­ծա­ծուկ ի­մաս­տի ըն­կա­լու­մը, ո­րը մենք ան­գամ դույզն-ինչ չէինք հաս­կա­ցել արթմ­նի (ս. Իոան Կա­սիան):

Զբաղ­վի՛ր Գր­քի ըն­թեր­ցա­նությամբ և, երբ դառ­նաս ա­ղոթ­քին և քո գոր­ծին, ա­պա աշ­խար­հում տե­սա­ծիդ ու լսա­ծիդ փո­խա­րեն կխորհր­դա­ծես Սուրբ Գրքե­րից ըն­թերց­ված հատ­ված­նե­րի մա­սին: Դրա­նով մո­ռա­ցության կմատն­վեն աշ­խար­հա­յին հի­շո­ղություն­նե­րը. այդ­պի­սով միտ­քը մաք­րության մեջ կհաս­տատ­վի: Ըն­թեր­ցա­նությունն օգ­նում է հո­գուն, երբ վեր­ջինս ա­ղոթ­քի է կանգ­նում. ըն­թեր­ցա­նությամբ հո­գին լու­սա­վոր­վում է, որ­պես­զի ա­ռանց ծու­լա­նա­լու և այ­լայլ­վե­լու հա­նա­պազ ա­ղո­թի:

Ե­թե կա­մե­նում ես, որ Սուրբ Գրքի ըն­թեր­ցա­նությու­նը հա­ճե­լի լի­նի և ի­մաս­տով հաս­կա­նա­լի, մի կողմ դիր ըն­թեր­ցա­ծիդ չափն ու քա­նա­կը, և թող միտքդ խո­րա­մուխ լի­նի Հո­գու խոս­քե­րի մեջ, մինչև որ հո­գիդ սքան­չա­նա Աստ­ծու փրկա­գոր­ծության առջև ու խո­րունկ խորհր­դա­ծության մի­ջո­ցով ձգտի բա­րե­բա­նության կամ հո­գե­շահ տխրության (ս. Ի­սա­հակ Ա­սո­րի):

Սուրբ Գիր­քը վերց­նե­լիս մի՛ ձգտիր մի­միայն ըն­թեր­ցել թերթ թեր­թի հետևից, այլ խորհր­դա­ծե­լով թա­փան­ցի՛ր ­յու­րա­քանչ­յուր բա­ռի մեջ: Կանգ առ այն բա­ռե­րի վրա, ո­րոնք դրդում են քեզ խո­րա­սուզ­վել ան­ձիդ մեջ կամ ա­պաշ­խա­րության պատ­ճառ են դառ­նում կամ էլ հոգևոր խնդությամբ ու սի­րով հա­մա­կում են սիրտդ: Այդ Աստ­ված է մո­տե­նում քեզ. բաց սրտով խո­նար­հա­բար ըն­դու­նի՛ր Ն­րան այն­պես, ինչ­պես Ինքն է կա­մե­նում, որ հա­ղորդ­վես Իր հետ (ս. Նի­կո­դիմ Սվյա­տո­գո­րեց):

Ա­նա­պա­տի վա­նա­կան­նե­րը Աստ­վա­ծա­շունչն ըն­թեր­ցում էին օր ու գի­շեր, և վա­նա­կան զգեստ չէր ստա­նում նա, ով ան­գիր չէր ի­մա­նում առն­վազն Ա­վե­տա­րան­ներն ու Սաղ­մոս­նե­րը: Ըն­թեր­ցա­նությամբ ան­գիր սո­վո­րած ամ­բող­ջա­կան հատ­ված­նե­րի մտո­վին ծա­մու­մը, նրանց շուրջ խորհր­դա­ծությու­նը (խոսքն ի­րենց սրտում պահ­պա­նե­լու հա­մար), լռությու­նը, որ հնա­րա­վո­րություն էր ստեղ­ծում ունկնդ­րել Հո­գուն, միայ­նությու­նը, որ ա­զա­տում էր նրանց ի­րենց սե­փա­կան ե­սից և աշ­խար­հա­յին ցան­կություն­նե­րից, դարձ­նում էին այս աբ­բա­նե­րին Աստ­վա­ծաշն­չով լի մար­դիկ («Աբ­բա՛, մի խոսք ա­սա՛ ինձ»):

Գրիգոր Դարբինյան

«Ինչպես կարդալ Աստվածաշունչը» գրքից