Ծիսական ժառանգության մեջ կարևոր մաս են կազմում Հայ Առաքելական Սուրբ եկեղեցու յոթ խորհուրդները: Փրկաբեր այս խորհուրդներից մկրտությունն այսօր ամենից կիրառական ծեսերից է մեր իրականության մեջ: Արարողության ժամանակ մկրտվողը, Սուրբ Երրորդության անունով երեք անգամ ընկղմվելով ջրի մեջ, մահանում է մեղսալից կյանքի համար և ծնվում հավիտենական կյանքի համար. «Եթե մեկը ջրից և Հոգուց չծնվի, չի կարող մտնել Աստծո արքայությունը» (Հովհ. 3:5): «Ով որ հավատա և մկրտվի, կփրկվի, իսկ ով որ չհավատա, կդատապարտվի»,- ասում է Քրիստոս (Մարկ. 16:16): Հետևաբար, մկրտությունը անհրաժեշտ է մարդուն փրկության համար: Հոգևոր կյանքի համար այն նոր ծնունդ է, որով մարդը կարող է Երկնքի արքայության արժանանալ: Իսկ մկրտությունը խորհուրդ է անվանվում այն պատճառով, որ նրա միջոցով, խորհրդավորաբար, մեզ համար անիմանալի կերպով մկրտվողն ընդունում է Ս. Հոգին, զգեստավորվում է Քրիստոսով և դառնում եկեղեցու մարմին ու անդամ: Առանձնահատուկ դեր ունի մկրտության ծնողը (կնքահայրը), որը պետք է զբաղվի իր սանիկի հոգևոր դաստիարակությամբ և հոգևոր կյանքի այբուբենն ուսուցանի: Կնքահայր լինելը մեծ պատասխանատվություն է: Հնում, երբ երեխայի ծնողները մահանում էին, նրա խնամքն իր վրա էր վերցնում կնքահայրը:
Ցավոք, այսօր շատերն անփութորեն են վերաբերվում կյանքի այս կարևորագույն իրադարձությանը՝ ճշմարիտ գիտակցում չունենալով աստվածային այս մեծ խորհրդի վերաբերյալ: Շատ ծնողների համար կնքահոր ընտրությունը կախված է ամենատարբեր գործոններից՝ զբաղեցրած պաշտոնից, ֆինանսական վիճակից: Նրանց համար էական չէ ընտրված կնքահայրն ի՞նչ հոգևոր օգուտ կբերի իրենց երեխային, որքանո՞վ կնպաստի նրա հոգու փրկությանը: Այնինչ կնքահոր հոգևոր նկարագիրը շատ ավելի կարևոր է, քան օրինակ՝ պաշտոնն ու հարստությունը: Եկեղեցին կոչ է անում ծնողներին մեծ ուշադրությամբ վերաբերվելու կնքահոր ընտրության հարցին:
«Կնքահայրն էլ, ինչպես բառն իսկ ցույց է տալիս, կարող է միմիայն տղամարդը լինել, որպեսզի ճշտիվ համապատասխանի այդ սուրբ խորհրդի էության: Եթե կինը ստանձներ այդ դերը և կնքամայր դառնար, հակասություն առաջ կբերեր, վասնզի կնքամայրը կամ մայրը եկեղեցին է, որ վերստին ծնում է մանկան ի ժառանգություն և որդեգրություն երկնավոր Հոր, մինչդեռ կնքահայրն ոչ թե մայրական դերի խորհուրդն է ներկայացնում, այլ հայրական, այսինքն՝ Ավետարանի, հանձն առնելով ուսուցանել մանկան Ս. Ավետարանի ճանապարհով: Այդպես և տղամարդն է սովորաբար վկայության գործում ընդունվում: Ուստի և ինչպես որ Քրիստոսի մկրտության միջոցին Տիրամոր կամ առհասարակ կանանց ներկայություն չի հիշվում, այդպես էլ նոքա սովորաբար բացակայում են ի նշան և ի հուշ, որ ներկայացուցիչ են և սպասավոր են մարմնավոր ծննդյան՝ ըստ իրենց բնական կարգին, և ոչ վերածնության» (Արշակ Տէր-Միքէլեան, Հայաստանեայց Սուրբ եկեղեցու քրիստոնէականը):
Հովհաննես Երզնկացին «Խրատ բոլոր քրիստոնեաներուն» գրքում նշում է. «Կնքահայր ընտրում են մաքուր և անարատ մեկին, ոչ թե հայհոյող ու շնացող, այլ պարկեշտ, զարգացած, լավ քրիստոնյայի: Այլազգի կնքահայր մի ընտրեք: Կնոջ գիրկը մի տվեք, որովհետև կնքահայրը հավատքի վկա, երաշխավոր և ուսուցիչ է, իսկ կինը չի կարող վկա, երաշխավոր կամ ուսուցիչ լինել (տես Ա Տիմ. 2:11): Հետևաբար, Մկրտությունը մարմնական գործ մի նկատեք և ծիծաղելով ու արբենալով մի կատարեք, այլ՝ ահով ու սրբությամբ»:
Ըստ եկեղեցական կանոնի՝ չի թույլատրվում լինել կնքահայր՝
* Մկրտվող երեխայի ծնողներին և ընտանիքի մյուս անդամներին
* Անչափահասներին
* Չմկրտված մարդկանց
* Անհավատներին
* Այլադավաններին
* Որևէ կրոնական կազմակերպության անդամներին
* Հոգեկան հիվանդություն ունեցող մարդկանց
* Կանանց
* Մկրտվող կնոջ ամուսնուն
* Մարդկանց, ովքեր ապրում են անբարո կյանքով:
Ցավոք, ոչ բոլոր կնքահայրերն են հասկանում այն կարևոր պատասխանատվությունը, որ իրենք են ստանձնել: Շատերն էլ մտածում են, որ կնքահոր պարտականությունն է՝ միայն ժամանակ առ ժամանակ այցելել իր սանիկին և տոներին նվերներ տալ: Բայց սա միայն այն փոքր մասն է, որ պետք է կատարի երեխայի հոգևոր ծնողը:
Մկրտությունը կոչվում է երկրորդ ծնունդ: Մարդը, երբ մկրտվում է, հայտնվում է այն լուսավոր, շնորհներով լեցուն կյանքի ճանապարհի սկզբին, որով պիտի ընթանա: Այդ ճանապարհը հոգևոր կյանքում այն էական սկիզբն է, որով պայմանավորված է մարդու ողջ հետագա կյանքն ու գործունեությունը: Մարդիկ իրենք են որոշում գնալ այդ ուղով առաջ, թե՝ ոչ: Իսկ մկրտվող երեխայի պարագային՝ օգնել ընթանալ նրան այդ ուղով, կոչված են կնքահայրերը:
Ընդունելով երեխային մկրտության ավազանից՝ կնքահայրը խոստանում է Աստծուն, որ ինքը մինչև երեխայի գիտակցական տարիքի հասնելը, կստանձնի նրա հավատքի պատասխանատվությունը: Կնքահոր սուրբ պարտականությունն է՝ օգնել իր սանիկին դառնալ արժանի զավակը Հայ եկեղեցու: Ահա թե ինչու ապագա կնքահայրը անհրաժեշտ է եկեղեցու անդամ լինի, ընդունի հավատի դավանությունը, ծանոթ և մասնակից լինի
եկեղեցական արարողություններին, որպեսզի իր սանիկին սնի Աստծու խոսքով, քրիստոնեական ոգով ու Հայ եկեղեցու վարդապետությամբ: Կնքահայրերը պետք է նպաստեն իրենց սանիկների հոգևոր աճին. ցանկալի է, որ նրանց մասնակից դարձնեն Ս. Պատարագին, հոգևոր թեմաների շուրջ զրույց ունենան, հոգևոր գրականություն նվիրեն: Իսկ ամենակարևորը՝ կնքահայրն իր կյանքի օրինակով պետք է վկայի, թե ինչպիսին է քրիստոնյան և ինչ է նշանակում Հայ եկեղեցու զավակ լինել:
Այդ պատճառով մարդիկ, նախքան այդ պատասխանատվությունը ստանձնելը, պետք է կարևոր որոշում կայացնեն, կարո՞ղ են արդյոք ապագա մկրտվողի հենարանն ու դաստիարակը լինել: Այդ պատվավոր պարտականությունն իր վրա վերցնողը պետք է իրեն ինքնաքննության ենթարկի. կարո՞ղ է երեխային դեպի հոգևորը ուղղորդել, իսկ եթե ժամանակ կամ ցանկություն չունի՝ երեխայի հոգևոր դաստիարակությամբ զբաղվելու, ավելի ճիշտ կլինի հրաժարվի կնքահայրությունից, քան անփութորեն և դժկամությամբ կատարի իր սուրբ պարտականությունները:
Նրանք, ովքեր կնքահայր են կամ պատրաստվում են լինել, անհրաժեշտ է իմանան, որ այդ պարտականությունն ամբողջ կյանքի համար է և այն չի սահմանափակվում և վերջանում միայն մկրտության արարողությանը ներկա գտնվելով: Ծիսական այս արարողությունը պետք է տեղափոխվի կյանք և պայծառակերպի մկրտվողի կյանքը: Իսկ այս ամենին իր նպաստն է բերում հոգևոր ծնողը՝ կնքահայրը:
Կազմեց Գայանե Սուգիկյանը