Որտե՞ղ և ինչպե՞ս ես ուզում մեռնել

Ինչո՞ւ ես այդպես ապշած նայում, ասես անպարկեշտ բան եմ ասել: Ինչ է, չե՞ս պատրաստվում մեռնել: Թե՞ այդ մասին չես ուզում մտածել: Իսկ ինչի՞ մասին մտածել՝ ֆուտբոլի՞, կանա՞նց, փողերի՞:

Ես, օրինակ, չեմ ուզում քաղաքում մեռնել: Կեղտ, փոշի, ունայնություն: Շատ բազմահարկ շենքերում նույնիսկ բեռնատար վերելակ չկա: Ասես շինարարները դրանք նախագծել են այնպիսի մարդկանց համար, որոնց կյանքում ո՛չ պահարաններ կան, ո՛չ դագաղներ, ո՛չ դաշնամուրներ: Այդպես էլ մեռնում ես իններորդ հարկում և մարդիկ տանջվում են քեզ իջեցնելիս: Շատ թե քիչ կարգին տղամարդիկ հիմնականում բոլորը ծույլ են, և ամեն երկրորդը սրտի խնդիր ունի: Նրանք դագաղը չեն տանի: Ստիպված պիտի պրոլետարների վարձես շշի դիմաց: Իսկ նրանք էլ քեզ հայհոյելով քարշ կտան: «Սուրբ Աստված»-ով չեն տանի, ասում եմ, այլ՝ հայհոյանքով:

Հետո, բոլոր գերեզմանոցները հեռու են: Սգո արարողությունների մեքենայով կես օր կտանեն քեզ, խցանումների մեջ կկանգնեն, ամեն կողմից արգելակների խզխզոց ու կցորդիչների մռնչոց կլսվի: Եվ այդ ֆանտասմագորիայի մեջ ո՛չ լռություն կլինի, ո՛չ՝ հուզմունք: Խնկի ծուխ էլ չի լինի: Մահը պարուրված կլինի արտանետված գազով՝ ակնարկելով գարշահոտ կյանքը:

Դու մի՛ ծամածռվիր և մի՛ շեղվիր թեմայից: Եթե ես հիմա չխոսեմ, ապա ո՞վ և ե՞րբ պիտի խոսի քեզ հետ այդ մասին: Մահվան մասին խոսել պետք է: Նա ինքը լռում է, լռում է նաև մարդկությունը: Իսկ մարդիկ պետք է խախտեն այդ լռությունը: Ավելի լավ է՝ աղոթքով, եթե ոչ, ապա գոնե խոսակցությամբ:

Նույնիսկ դագաղագործ Բեզենչուկը, որ առավոտից հարբած է, բազմաթիվ անուններ ունի մահվան համար: Եթե մարդիկ տարբեր կերպ են ապրում, մտածում էր նա, ուրեմն, տարբեր կերպ էլ մեռնում են: Ոմանք «հոգին Աստծուն են տալիս», ոմանք «հանգչում են», երրորդները «ոտներն են տնկում» և այդպես շարունակ: «Շունչը փչեց», «գրողի ծոցը գնաց», «հոգին տվեց»: Համենայն դեպս ավելի լավ է, քան ուղղակի «սատկեց»: Դա արդեն լրիվ անասնավարի է:

Դու ինչպե՞ս ես ուզում՝ «սատկե՞լ», «շունչը փչե՞լ», թե՞ «հոգին Աստծուն տալ»: Ես, օրինակ, ուզում եմ «ննջել»: Եվ պետք է, որ գերեզմանի մոտ ծառեր կամ շուրջբոլորը ծաղիկներ աճեն: Այդպես ինչ որ չափով դրախտի է նման: Իսկ եթե ոչ մի տերև չի շնկշնկում գլխավերևումդ, և եթե յուրաքանչյուր շող ձգտում է գերեզման այցելողի ճաղատն այրել, ապա դա իսկական թախիծ է և արտաքսման վայր:

Հրեշտակները կգան հոգու ետևից, կգան հարազատները: Լացակումած կգան, որովհետև նրանց խնամակալը գարշելի է ապրել: Միայն իր համար է ապրել, Աստծուն թիկունք է դարձրել, մերձավորին երեք մատի կոմբինացիա է ցույց տվել: Մանր կյանքով է ապրել, առանց թռիչքի, առանց իրական ուրախության: Որդի պես է ապրել, անդադար մուտքեր է փորել անթափանց խավարում: Ահա՛, փորել-հասել է: Ըստ էության չի էլ ապրել: Մի՞թե դա կյանք է, երբ մահվանից առաջ հիշելու ոչինչ չկա, իսկ ազգականները «որքան օղի դնենք սեղանին» և «քանի պսակ պատվիրենք»-ից բացի այլ բանի մասին չեն մտածում:

Սարսափելի կլինի կողքից ինքդ քեզ նայել: Նրանք քեզ լողացնում են, իսկ դու կողքից նրանց ես նայում: Նրանք քո չծալվող թևերը նոր վերանաշապիկի մեջ են խցկում, փողկապ են կապում, նոր կոշիկներ են հագցնում, իսկ դու նայում ես: Նույնիսկ ծիծաղելի է: Տե՛ս, թե կոշիկներն ինչպես են փայլում: Ծնված օրվանից նման մաքուր կոշիկներով չես շրջել: Կծիծաղեիր, եթե հրեշտակները թիկունքիդ կանգնած չլինեին և դրանք… քիչ հեռվում:

Դրանք կգան, հասկանո՞ւմ ես: Դու հասկանո՞ւմ ես, ա՛յ հորթի աչք, դրանք գալու են: Նրանք, որ մինչ այժմ մտքերի միջոցով էին հետդ շփվում: Նրանք շշնջում էին, իսկ դու ստորություններ էիր անում, նրանք հրահրում էին, իսկ դու առանց պատճառի ջղայնանում էիր, դու մեղք էիր գործում, իսկ նրանք քնեցնում էին խիղճդ: Համա՜ թե սարսափելի են նրանք: Ա՛յ, երբ սկսես աղոթել: Չնայած, դժվար թե: Չես սկսի: Այնտեղ ուշ է սկսել: Այնտեղ կարելի է միայն շարունակել այն, իսկ երկրի վրա ես սկսել: Չէ՛, չեմ խմելու: Դո՛ւ էլ մի խմիր: Մի՛ շեղվիր: Լսի՛ր:

Մունկի նկարը տեսե՞լ ես: «Ճիչ» է կոչվում: Այնտեղ՝ նկարի վրա մարդը ճչում է, և սկզբում այդ ճիչը լսելի է: Չես հավատում՝ գտիր ու նայիր: Թեկուզ Համացանցում: Սկզբում լսելի է: Իսկ հետո ճիչն այնքան սուր է դառնում և այնպիսի բարձր նոտայի հասնում, որ արդեն լսելի չէ: Այդպես հոգիներն են սարսափից ճչում: Աստված մի արասցե, դու էլ ես այդպես ճչալու, երբ զգաս մեղավոր, նզովյալ վիճակդ ու դրանց տեսնես: Իսկ ամենասարսափելին այն է, որ այդ նույն ժամանակ քեզ դժվարությամբ բաճկոն են հագցնելու և հարազատներիդ բոլոր մտքերը պտտվելու են թաղման և հոգեհացի ծախսերի շուրջ:

Ավագ քահանա Անդրեյ Տկաչով

Ռուսերենից թարգմանեց Էմիլիա Ապիցարյանը