Սուրբ Սարգսի տոնի հետ կապված ժողովրդական գեղեցիկ ավանդություն կա, ըստ որի` այս տոնի գիշերը սուրբ Սարգիսն իր ձիով շրջում է հավատացյալների տները: Եվ մարդիկ նախկինում պնակով ալյուր էին դնում տների տանիքներին կամ դռան շեմին, որպեսզի սրբի ձիու պայտի հետքը մնա ալյուրի վրա: Այդ օրը նաև աղե բլիթ կամ աղաբլիթ են պատրաստում, որպեսզի երիտասարդներն ու երիտասարդուհիներն այն ուտեն և գիշերը երազի մեջ տեսնեն, թե ով է լինելու իրենց ապագա կինը կամ ամուսինը: Ժողովրդական այս սովորությունը գեղեցիկ համարելով հանդերձ չպետք է մոռանանք, որ ժողովրդական ավանդությունը բոլորովին տարբեր է եկեղեցական կամ կրոնական ավանդությունից և կրոնական իմաստով ժողովրդական ավանդությունն իր մեջ կարող է շատ սխալ բաներ պարունակել: Սուրբ Սարգսի տոնը անմիջապես հաջորդում է Առաջավորաց պահքին, և հավանաբար աղաբլիթի գործածությունն առաջացել է պահքի կերակրից կամ դրա նմանողությամբ, քանի որը աղը և հացը պահքի ժամանակ գործածվող հիմնական կերակուրներն են: Այդ իսկ պատճառով պահքի օրերը կոչվում են նաև աղուհացի օրեր: Սակայն ընդունելի չէ աղաբլիթով սնոտիապաշտական գուշակությունը: Աստվածաշունչը միշտ բացասական շեշտով է խոսում գուշակությունների մասին, թեև դրական արձագանք կա վիճակահանության վերաբերյալ: Սակայն Աստվածաշնչի դրական վերաբերմունքը վիճակահանությունից այն կողմ չի անցնում: Աստծո պատվիրածի համաձայն` հրեական զոհաբերությունների ժամանակ գործածվում էր վիճակահանությունը (Ղևտ. 16.8-9): Հին Կտակարանում իսրայելցիները վիճակահանությամբ իմացան, թե խոստացված երկրում որ ցեղը որ հողատարածքը պետք է զբաղեցնի (Թվեր 25.55-56, 34.13, 36.2; Բ Օր. 2.19, 31; 25.19): Նոր Կտակարանում առաքյալները վիճակահանությամբ իմացան, թե ով պետք է լինի Հուդայի փոխարեն (Գործք 1.26): Վիճակահանությունը գործածվում է նաև եկեղեցական արարողության ժամանակ: Ավագ երեքշաբթի օրն ընթերցվում է տասը կույսերի առակը: Ընթերցման ընթացքում տասը դպիրներ պետք է ձեռքներին վառված մոմերով ատյան դուրս գան` խորհրդանշելով տասը կույսերին: Եվ եկեղեցու ավանդատանը վիճակահանություն է կատարվում, որպեսզի հայտնի դառնա, թե դպիրներից ովքեր պետք է խորհրդանշեն հիմարներին, և ովքեր` իմաստուններին: Իսկ գուշակության վերաբերյալ Աստված Ինքն է պատվիրում, որ չգտնվի այնպիսի մեկը, որ կխարդությամբ կամ գուշակությամբ, հոգեհարցությամբ զբաղվի, որովհետև դրանք գարշելի են, և Տիրոջ համար պիղծ է նա, ով զբաղվում է այդպիսի բաներով (Բ Օր. 18.10-12):
Չնայած որ սուրբ Սարգսի ձիու պայտը անցյալում կարևորվում էր ալյուրի վրա թողած հետքով, որը հավանաբար հաջողություն էր համարվում, այսօր արդեն սովորական ձիու պայտի գործածությունն այլ ուղղություն է ստացել: Կարող ենք տեսնել բազմաթիվ տներ, որոնց դռներին կամ նախամուտքին ձիու պայտեր են կախված: Մարդիկ սնոտիապաշտությամբ հավատում են, որ այդ ձիու պայտը կարող է իրենց հաջողություն բերել: Ոմանք նույնիսկ այնքան են առաջացել այս սնահավատության մեջ, որ երբեմն տգիտությամբ իրենց հետ ձիու պայտ են բերում եկեղեցի և քահանային խնդրում, որ այն օրհնի, որպեսզի իրենց տներում օրհնված պայտեր կախեն: Այսպես տարածված է նաև աչքուլունքների գործածությունը հատկապես փոքրիկ երեխաների համար, տանը փշերի գործածությունը` չար աչքից չվնասվելու համար և այլն: Խիստ դատապարտելի են նման երևույթները, որովհետև մենք մեր հույսը պետք է դնենք ոչ թե անշունչ առարկաների, այլ կենդանի Աստծո զորության վրա:
Ընդունելի է տների մոտ Սուրբ Սարգսի ձիու պայտի հետքը դրոշմվելու փոխաբերական իմաստը, որ նշանակում է, թե Սուրբը մոտ է բոլոր տներին, և իր պաշտպանությունը տարածվում է բոլորի վրա: Երիտասարդները հաճախ դժվարանում են ապագա կնոջ կամ ամուսնու ընտրության, կողմնորոշվելու հարցում, քանի որ կա սիրահարվածություն, համակրանք, հրապուրանք, կիրք և ի վերջո սեր, որ բոլոր զգացմունքներից ամենազորավորն ու զորեղն է: Եվ ընդունելի է պահք պահելը և աղոթքով երկնային զորությունների օգնությունը խնդրելը այնպիսի կարևոր հարցի համար, ինչպիսին է ընտանիքի կազմությունը և դրա համար կին կամ ամուսին ընտրելու խնդիրը: Այսպես վարվեց նաև Աբրահամի ծառան` աղոթքով խնդրելով Աստծուն ցույց տալ, թե ում կին ընտրի Իսահակի համար (Ծննդ. 24.12-14): Եվ Աստված անմիջապես պատասխանեց այս աղոթքին, որով երևում է, թե Աստծո կողմից ընդունելի է նման պարագայի համար երկնային օգնություն խնդրելը: Եվ մեր երիտասարդները այս աղոթական ոգով պետք է ընկալեն աղաբլիթի գործածությունը Սուրբ Սարգսի տոնին:
Տեր Ադամ քհն. Մակարյան
«Քրիստոնեության իսկությունը» գրքից