19 Մարտ, Գշ, Մեծ պահքի ԼԷ օր

Գրքեր

Աշխարհամատրան կամ Կանաչ կիրակի

Այսպես է կոչվում Սբ. Զատկին հաջորդող երկրորդ կիրակին: «Աշխարհամատուռ»-ը կազմված է աշխարհ և մատուռ բառերից և նշանակում է աշխարհի առաջին մատուռը՝ Երուսաղեմի եկեղեցին՝ հիմնված առաքյալների կողմից: Աշխարհամատուռ բառին բառարանները զանազան իմաստներ են տալիս. «բազիլիկա», այսինքն` արքունի տաճար, երևելի մատուռ կամ ավագ եկեղեցի: «Մատուռ»-ը հունարեն բառ է, որ նշանակում է Մարտիրոսանոց: Առաքելական շրջանում Երուսաղեմում պատրաստվեց մարտիրոսների եկեղեցին և կոչվեց Աշխարհամատուռ: Հետագայում մարտիրոսների գերեզմանի վրա, նրանց հիշատակին կառուցվեցին մատուռներ և եկեղեցիներ:

Աշխարհամատրան կիրակին եկեղեցին նշում է Հիսուս Քրիստոսի հաստատած ընդհանրական, մեկ միասնական Եկեղեցու տոնը:

Այս կիրակի երգվող «Հարց» շարականը եկեղեցուն նվիրված գովերգություններ են և եկեղեցու մեջ Աստծուն օրհնելու հրավերներ: Նույն միտքն է արտահայտվում հաջորդող «Ողորմեա» և «Տէր յերկնից» շարականների մեջ:

Աշխարհամատրան կիրակիի նպատակն է վերհիշել համաքրիստոնեական հնագույն մատուռի՝ քրիստոնեական եկեղեցու սկզբնավորությունը, որը հիմնվեց վերնատան կից, առաքյալների կողմից: Մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսի համբարձումից հետո վերնատունը դարձավ Սբ. Աստվածածնի, առաքյալների աղոթքի ու հանդիպումների մշտական հավաքատեղին, այսինքն՝ քրիստոնեական առաջին եկեղեցին:

Վերնատանը Հիսուս կատարեց Վերջին Ընթրիքը, որի ընթացքում հաստատեց Հաղորդության Սբ. Խորհուրդը: Այստեղ էր, որ Սբ. Հոգին իջավ առաքյալների վրա: Այստեղ էր, որ առաջին քրիստոնյաները «հարատևում էին առաքյալների ուսուցման, հաղորդության, հացի բեկման ու աղոթքների մեջ» (Գործք Առաքելոց 2:42): Այսինքն`ամեն օր հավաքվում էին առաքյալների ուսուցումը լսելու, իրենց հասարակաց կյանքը ապրելու, Սբ. Հաղորդության խորհուրդը կատարելու և աղոթելու համար: Նույն վերնատանը Հիսուս հարությունից հետո երկու անգամ երևաց Իր աշակերտներին:

Այսպիսով, Հովհաննես Մարկոսի տան վերնահարկը որպես նախատիպ ծառայեց քրիստոնյա առաջին եկեղեցու համար (Գործք Առաքելոց 12:12):

Այս տոնը հատուկ է միայն Հայ եկեղեցուն:

Աշխարհամատրան կիրակին կոչվում է նաև Կանաչ կիրակի: Սա տոնի ժողովրդական անվանումն է, կապված բնության, գարնանային զարթոնքի հետ:

Կանաչ անունը վերցված է մայր բնության պարգևած երևույթներից և մարմնավորում է Հինանց այս օրերին տիրապետող համատարած, զմրուխտ խոտածածկույթը, որով պատմուճանված է լինում բնությունը գարնան այս օրերին: Այս անվանակոչումը, ժողովրդական բարեպաշտության արդյունք լինելով հանդերձ, միևնույն ժամանակ զուրկ չէ կրոնական երանգից:

Ավելի շատ գարունն է, որ մեզ առաջնորդում է դեպի բնության Օրենսդիրը՝ Արարիչը: Բնությունն ինքն իրեն չի կարող ստեղծել, ճիշտ այնպես, ինչպես մեզնից յուրաքանչյուրն իր ցանկությամբ չի կարող աշխարհ գալ: Կա նրանց սկզբնապատճառ Ստեղծիչը: Ծառերն ու ծաղիկները չէ, որ սահմանում են իրենց օրենքները, ինչպես մեզնից ամեն մեկն ինքը չէ, որ որոշում է իր սեռը կամ մասնավոր հատկությունները: Գարունն է, որ ամենից ավելի է առաջնորդում մեզ դեպի կյանքի գիտակցությունը և աղաղակում կյանքի հավերժությունը, հարությունը և մշտական հաղթանակը:

Կանաչ կիրակին մեզ հիշեցնում է կյանքի հարությունը և նրա հավիտենական գոյությունը: Հինունքի հիմնական գաղափարը նաև այդ է:

Կանաչ ասելով նկատի է առնվում ծաղկած ու կանաչած Եկեղեցին: Կանաչը խորհրդանշում է նաև Եկեղեցու մշտականությունը և անմահությունը: Կանաչ կիրակին նմանեցնում են բնության մեջ ծաղկող, ծլարձակող և աճող կյանքին, որը կենդանություն ու թարմություն է տալիս աշխարհին և մարդկության: Աշխարհամատուռն էլ որպես Քրիստոսի ցանած սերմի առաջին կանաչ ծիլը, աճեց, ծլարձակեց, բազմացավ և դարձավ աշխարհում տարածված եկեղեցին:

Կանաչ կիրակին մեզ հիշեցնում է, որ կյանքը Հիսուս Քրիստոսով մշտադալար է, ինչպես բնությունն է մշտնջենական, նույնպես և կյանքը հարության հույսով մշտնջենական է ու հարատև:

Կանաչ կիրակիի տոնախմբությունները Զատկական տոնական հանդիսությունների շարունակությունն են:

Այս տոնը նշվում էր մասնավորապես ուխտավայրերում, որտեղ հավաքվում էին ուխտավորների հոծ բազմություն, մատաղներ էին արվում և մեծ տոնախմբություն կազմակերպում: Ղզլարի հայերը Կանաչ կիրակի օրը ձվերը ներկում էին կանաչ գույնով:

Մինչև այժմ Առինջ գյուղի Գետարգել կոչվող վանքում, Կանաչ կիրակիին ուխտավորների մեծ բազմություն է հավաքվում, մատաղներ է արվում, լարախաղացներ, նվագածուներ են գալիս և մինչև ուշ երեկո պարում ու զվարճանում են:

Կանաչ կիրակին 1999թ-ից երջանկահիշատակ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Ա Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի տնօրինությամբ, հռչակվել է Նորավանքի ուխտի օր:

 

Կազմեց Կարինե Սուգիկյանը

05.05.19
ԲաԺանորդագրվել
Ընթերցել նաև
Օրհնությամբ ՝ ԱՀԹ Առաջնորդական Փոխանորդ Տ․ Նավասարդ Արքեպիսկոպոս Կճոյանի
Կայքի պատասխանատու՝ Տեր Գրիգոր քահանա Գրիգորյան
Կայքի հովանավոր՝ Անդրանիկ Բաբոյան
Web page developer A. Grigoryan
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են Զորավոր Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի 2014թ․