Հնազանդության և ազատության մասին

Գիտենք, որ քրիստոնեական կրոնը քարոզում է հնազանդություն իշխողների նկատմամբ, որովհետև ըստ Աստվածաշնչի` յուրաքանչյուր իշխանություն տրվում է Աստծո կողմից (Հռ. 13.1): Սակայն շատ սրբերի արարքների մեջ տեսնում ենք անհնզանդություն և նույնիսկ ըմբոստություն հեթանոս իշխողների հրամանների ու կարգադրության դեմ: Ինչպե՞ս կարող ենք հասկանալ քրիստոնեական հնազանդության կոչը և այս սրբերի արարքները: Մեզ հաճախ թվում է, թե հնազանդությունը ազատության սահմանափակումն է: Եվ մեր ժամանակների պատկերացումներն էլ ազատության մասին հասել են անհեթեթության իրենց բարձրակետին: Այսօրվա մարդկանց մեծամասնության մտածելակերպով ազատություն նշանակում է ամեն ինչ անելու կարելիություն: Բայց մի պահ կանգ առնենք և մտածենք` մի՞թե ազատություն նշանակում է սանձարձակություն: Երևի կզարմանաք, սակայն իրական ազատությունը կայանում է հնազանդության և սահմանափակության մեջ, և իրողությունն էլ մեզ դա է հուշում: Օրինակ` եթե մեզանից մեկը չհնազանդվի պետության օրենքներին, ապա վաղ թե ուշ կկորցնի իր ազատությունը բանտարկությամբ: Եթե որևէ մեկը մարմնով առողջ է, սակայն հոգեկան հիվանդություն ունի, ապա այդպիսի մարդուն մենք երբեք առողջ չենք համարում: Ճիշտ այդպես էլ առանց մեղքի իշխանությունից հոգևոր ազատության` մարդկանց ազատ լինելը համարժեք է դառնում անբարոյականության:

Բայց որևէ մեկը կարող է բողոքել, թե շատ սահմանափակումներ կան Աստվածաշնչում: Հետևաբար, ինչպե՞ս կարելի է ազատ լինել սահմանափակումներով: Երբ մենք ծնող ենք դառնում, հասկանում ենք, թե ինչ է նշանակում ծնողական հոգատարություն և նվիրվածություն: Պատկերացրեք, որ ձեր երեխայի հետ հանգստանում եք բնության գրկում: Ձեր երեխան խաղում է, վազվզում մի գեղեցիկ պարտեզում, որից քիչ հեռու մի ահավոր անդունդ կա: Չէ՞ որ դուք խիստ կպատվիրեք ձեր երեխային չմոտենալ անդունդին: Հետևաբար, սահմանափակումը նշանակում է ազատության ապահովություն և հոգածություն` կործանումից փրկելու համար: Մինչդեռ այսօր շատ մարդիկ նետվում են այդ անդունդը, գերի են դառնում մեղքի օրենքին և հետևում են անբարոյական թվացյալ ազատությանը:

Ճշմարիտ ազատությունը, որը մեծ չափով բխում է հնազանդությունից, լինում է աշխարհիկ և հոգևոր: Աշխարհիկ և հոգևոր հնազանդությունները միշտ իրար միացած պետք է լինեն և բաժանվեն միայն այն դեպքում, երբ աշխարհիկ հնազանդությունը կարող է սպառնալ հավատքի և հոգու կորստյանը: Այս ամենն իմանալուց հետո մեզ համար հասկանալի է դառնում որոշ սրբերի ըմբոստությունն ու պայքարը:

Հայրեր և որդիներ

Ի՞նչ կարող են սովորել մեր երեխաները այն սրբերի կյանքի պատմությունից, ովքեր անհնազանդ են եղել իրենց հեթանոս ծնողներին: «Հայրը պիտի բաժանվի որդու դեմ և որդին` հոր, մայրը` աղջկա դեմ, և աղջիկը` մոր»՚ (Մատթ. 10.35, Ղուկ. 12.53, հմմտ. Միք. 7.6),- ասում է Աստվածաշունչը: Հայրերի և որդիների միջև տարաձայնություններ եղել են բոլոր ժամանակներում, սակայն դրանց բնույթը բոլորովին էլ գովելի չէ: Անհամաձայնությունները միշտ եղել են ծնողների կարծիքների, կամքի և երեխաների նախասիրությունների միջև, մի երևույթ, որ հիմա էլ շարունակվում է մեզանում: Բայց սրբակենցաղ անձանց պարագային իրենց ծնողների կամ պետության հետ հակառակությունները եկել են հիմնականում քրիստոնեկան լույս հավատքի հանդեպ նախանձախնդրությունից: Եվ երանի թե այժմ էլ ծնողների և որդիների միջև լիներ տարաձայնության այն տեսակը, որից սրբեր են ելնում:

Ասում են, որ հույն հայտնի փիլիսոփա Դիոգենեսը, մի անգամ տեսնելով մի շատ չարաճճի երեխայի, անցավ նրա կողքով և հասնելով դաստիրարակին` գավազանով հարվածեց նրան, քանզի երեխայի չարության առաջին պատճառը նրան սխալ դաստիարակողն է: Հետաքրքիր է, թե քանիսի ծնողներին այսպես կհարվածեր Դիոգենեսը, եթե այսօր անցներ մեր փողոցներով: Դուք բոլորդ էլ տեսել եք, թե ինչ է կատարվում ամեն տարի բարձրագույն ուսումնական հաստատություններում ընդունելության քննությունների ժամանակ: Հատկապես իրարանցում է սկսվում ծնողների մոտ. նրանք վազվզում են այս ու այն կողմ և անհանգստանում են իրենց երեխաներից հազար անգամ ավելի: Գրեթե բոլորը մտածում են իրենց երեխաներին կրթությամբ, մասնագիտությամբ կամ հագուստներով զարդարելու մասին, սակայն շատ-շատեր առաջին հերթին չեն մտածում իրենց երեխաների հոգիները զարդարելու մասին: Մարդիկ փորձում են իրենց երեխաներին մտցնել որևէ հաստատությունից ներս, սակայն ոչ ոք չի անհանգստանում այն բանի համար, որ իր երեխան կտրված է Եկեղեցուց, և դրանով իսկ նրա մոտ բացակայում են ճշմարիտ առաքինություններն ու բարոյականությունը: Սուրբ Հովհան Ոսկեբերանն ասում է. «Ոչ թե երեխայի ծնունդն է մարդուն հայր դարձնում, այլ ճիշտ կրթությունը, և ոչ թե որովայնում կրելն է մայր դարձնում, այլ բարի դաստիարակությունը»: Եվ մեծ թվով մարդիկ իրենց փոքրիկ երեխաներին երես տալով` շատ հազվադեպ են հանդիմանում, և երեխաները մեծանալով պատուհաս են դառնում ծնողների և հասարակության համար: Այսպես և ֆրանսիացի մտածող Ժան Ժակ Ռուսոն այն տեսակետն ուներ, որ երեխան հրեշտակի պես է ծնվում, և հասարակական կյանքն է, որ հետո փչացնում է նրան: Սակայն ահա թե ինչ է ասում Աստվածաշունչը. «Եթե գավազանով քո երեխային ծեծես, չի մեռնի, դու նրան կհարվածես գավազանով, բայց նրա հոգին կփրկես մահվանից» (Առակ. 23.13): Երջանկահիշատակ Վազգեն Ա Կաթողիկոսն ասում էր. «Երեխաները հրեշտակներ չեն, երեխաներն էլ մարդիկ են և իրենց փոքր հասակից նույնիսկ ապագա թերությունների կորիզն ունեն»: Իսկ Սուրբ Բարսեղ Կեսարացին նշում է, որ երեխաները փափուկ մոմի նման են, ինչ դրոշմ որ դնես նրանց վրա մանկության ժամանակ, այն էլ հետագայում մնալու է անջնջելի կերպով: Այս իսկ պատճառով Սուրբ Հովհան Ոսկեբերանն իր քարոզներից մեկում կոչ է անում. «Խնդրում եմ ձեզ, ծնողներ, առաջին հերթին ձեր փոքր երեխաների մասին մտահոգվեք»: Անդաստիարակ և չար երեխաների կամ ապագա հանցագործների առկայության պատճառը, ասում է Սուրբ Հայրը, ուրիշ բան չէ, այլ միմիայն ծնողների անմիտ կապվածությունը կենցաղին և իրենց գործերին: Այդպիսի ծնողների մասին Ոսկեբերանն ասում է, որ նրանք երեխաներին սպանողներից ավելի վատն են. մանկասպանները հոգին են բաժանում մարմնից, իսկ սրանք երկուսը միասին գցում են դժոխքի կրակը: Աստվածային իմաստությամբ լցված Սուրբը նշում է, որ ամենից առաջ երեք բաների համար պետք է զգուշանալ երեխայի դաստիարակության գործում: Դրանք են` լեզուն, ձեռքերը և մարմինը: Ծնողների մեծ մասը մտածում է, որ այսպիսի դաստիարակության դեպքում իրենց երեխան կմեծանա խեղճ և անճար: «Ինչ է, իմ երեխան չկարողանա՞ պատասխան հարված տալ, երբ իրեն հարվածեն, կամ երբ նեղացնեն, ում ինչ որ պետք է ասի»: Ահա այսպիսի հեթանոսական կամ հինկտակարանյան սկզբունքներ ունեն շատ մարդիկ: Սակայն իրար կողքի դնենք երկու տեսակի դաստիարակությունները և տեսնենք դրանց արդյունքը: Ագրեսիվ երեխան կարող է իրեն պաշտպանել, հայհոյել, սակայն դրա պատճառով նա կյանքում կունենա շատ թշնամիներ, և հայհոյանքի պտուղը կլինի սրտի և մտքի անմաքրությունը: Սուրբ Հովհան Ոսկեբերանի խոսքերն են. «Մի ասա, թե երկար ժամանակ է պետք արդեն հայհոյանք կամ անպատշաճ խոսքեր սովորած երեխային ուղղելու համար, երկու ամիսն էլ բավական է»: Անհոգ ծնողները կպատժվեն ոչ միայն իրենց մեղքերի համար, այլև իրենց երեխաների վրա ունեցած վատ ազդեցության կամ իրենց պարտականության թերացման համար: Առաջին հերթին երեխայի հոգին պետք է զորացնել ու պարարտացնել և ոչ թե մարմինը: Իսկ ինչպիսի՞ն էին քրիստոնեական ոգով դաստիարակված սրբերը: Իրենց հոգևոր իմաստության և ուժի շնորհիվ անգամ գազանները նրանց չէին վնասում և առյուծները ծառայում էին նրանց: «Եթե հայրերը քրիստոնեաբար դաստիարակեին իրենց երեխաներին, ապա պետք չէին լինի ո՛չ դատարաններ և ո՛չ էլ պատիժներ ու զրկանքներ»,- ասում է Հովհան Ոսկեբերանը: Ահա այսպիսի ոգով դաստիարակված երեխաները ծնողների կամ պետության հանդեպ որոշ սրբերի անհնազանդությունից չար վարվելակերպ երբեք չեն սովորի և     միայն մեկ կարևոր բան կիմանան` Աստված ավելի վեր է քան պետությունը և ավելի բարձր է, քան ծնողը:

Տեր Ադամ քհն. Մակարյան

«Քրիստոնեության իսկությունը» գրքից