Հրաշքներ

Հրաշքի սկիզբը

Մենք պետք է պատրաստակամ լինենք բարի գործերի, քանի որ բարեգործության և որոշ դեպքերում հրաշագործության համար հաճախ անհրաժեշտ է միմիայն մարդկանց օգնելու մի պարզ և անկեղծ ցանկություն:

Հավատ հրաշքների հանդեպ

Սրբերի վկայաբանությունները, տարբեր հրաշքների մասին պատմությունները կարծես թե այս աշխարհից չլինեն, որովհետև առաջին հայացքից չեն առնչվում մեր սովորական առօրյայի, կենցաղի հետ և ինչ-որ տեղ օտար են թվում մեզ: Աստվածաշունչը, սակայն, շեշտում է, որ աշխարհն իր իմաստությամբ չճանաչեց Աստծուն Նրա իմաստությամբ, և այս աշխարհի իմաստությունը հիմարություն է Աստծո առաջ (Ա Կորնթ. 1.21, 3.19): Նախկինում մարդկանց իմաստություն էր տրված, որպեսզի ամեն ինչ` և՛ բնության երևույթները, և՛ տիեզերքը, և՛ մարդկային ներաշխարհի յուրահատկությունները քննելով հասնեին ճշմարիտ աստվածճանաչողության: Սակայն մարդիկ, իրենց տրված այդ իմաստությունն օգտագործելով, չկարողացան Ճշմարտությանը հասնել և հիմարության մեջ ընկան: Ո՞վ կար արդյոք ավելի իմաստուն և միևնույն ժամանակ ավելի հիմար, քան հույները: Հույները մեծ իմաստության էին հասել գիտության, փիլիսոփայության և այլ բնագավառների մեջ, սակայն իրենց այս իմաստությամբ հանդերձ ընկել էին ամենամեծ հիմարության մեջ աստվածճանաչողության հարցում և պաշտում էին կուռքեր ու բնության տարբեր երևույթներ: Այդ իսկ պատճառով հիմա աստվածճանաչողության հարցում բանականությունը մղված է ետին պլան: Այժմ Աստծուն ճանաչելու համար առավել կարևոր է սիրտը, ներքին վստահությունն ու հավատը: Սրա համար էլ աստվածային իմաստությունը, հրաշքները, հայտնությունները կարծես չեն համապատասխանում մեր մարդկային գիտության, մտածողության և ըմբռնողության չափանիշներին: Սակայն հավատքով, սրտի վստահությամբ մարդը կարողանում է ճանաչել երկնայինը: Եվ այս վստահությունը մարդուն երբեք հուսախաբ չի անում: Աստված ապացուցում է մարդկանց, որ իրենց այս հավատքն ու վստահությունը դատարկ կամ անիրական հույսերի վրա չեն հիմնված, անկախ այն բանից համապատասխանու՞մ են մարդկային իմաստության կամ տրամաբանության չափանիշներին, թե՞ ոչ: Հետևաբար, մարդկային իմաստության չափանիշներին անհամապատասխան գտնվելը երբեք չի կարող մեզ համար արգելք հանդիսանալ, որպեսզի մենք կորցնենք մեր սրտի վստահությունը, մեր հավատքը առ Աստված: Եվ ինչպե՞ս կարող է աստվածայինը տեղավորվել մարդկայինի չափանիշների մեջ. չէ՞ որ այն անհամեմատորեն ավելի մեծ է և ավելի ընդգրկուն: Եվ ահա երբ որ աստվածային իմաստությունը ձեզ երբևէ անհեթեթություն թվա, այդ պահին մտածեցեք, որ դրանում երևում է ոչ թե անտրամաբանությունը, այլ երկրայինի շատ նեղ չափանիշներից աստվածայինի անհամեմատորեն շատ ավելի վեր ու շատ ավելի բարձր գտնվելը:

Հրաշքների մասին

Այսօր շատերին հուզող մի մտահոգություն կա. «Այն ժամանակ հրաշքներ եղան և բազում մարդիկ տեսան ու հաստատվեցին իրենց հավատքի մեջ: Այսօր մենք տեսնում ենք, որ բազում մարդիկ ընկղմված են բազմաքանակ մեղքերի մեջ: Ուրեմն թող որ հիմա էլ այդպիսի հրաշքներ լինեն, որպեսզի մենք էլ հավատանք»: Երբ փարիսեցիները Քրիստոսից հրաշքներ ուզեցին` Նրան հավատալու համար, Քրիստոս ասաց. «Չար և շնացող ազգը նշան է փնտրում» (Մատթ. 12.39): Երբեք չպետք է մոռանալ, որ ոչ թե հավատքն է հրաշքից, այլ հրաշքն է հավատքից: Ոչ թե հրաշք է լինում, և մարդիկ սկսում են հավատալ, այլ հրաշքը լինում է հենց այն պատճառով, որ մարդիկ հավատում են: Միայն հրաշքի վրա հիմնված հավատքը սին և դատարկ է և առաջին իսկ առիթի դեպքում ոչնչանալու է ու կորչելու: Դա շատ լավ երևում է հրեաների պատմության մեջ Աստվածաշնչի Ելից գրքում: Հրեաները հրաշքով դուրս եկան Եգիպտոսից, հրաշքով անցան Կարմիր ծովի միջով, հրաշքով կերակրվեցին անապատում, սակայն հենց առաջին իսկ առիթով ոսկե հորթ ձուլեցին և սկսեցին պաշտել նրան: Հետևաբար, հրաշքի մեր ցանկությունը ոչ թե հավատքի ձգտում է, այլ առաջին հերթին մեր թերահավատությունը և մարմնական զգացմունքներին ու կրքերին կապված լինելն է ցույց տալիս: Երբ մարդու սիրտը լցված է չարությամբ և մարմնական կրքերով, ոչ մի հրաշք չի կարող նրան հավատացյալ դարձնել: Ճիշտ այդպես, երբ դժոխքում տանջվող մեծահարուստը աղաչանքով խնդրեց Աբրահամին, որ դրախտից Ղազարոսին ուղարկի իր հոր տունը, որտեղ հինգ եղբայրեր ուներ, որպեսզի նրանք փոխեին իրենց չար կյանքը և մահից հետո դժոխք չընկնեին, Աբրահամը պատասխանեց. «Եթե Մովսեսին և մարգարեներին չեն լսում, մեռելներից մեկն էլ եթե հարություն առնի, չպիտի համոզվեն» (Ղուկ. 16.31):

Սակայն ո՞վ է ասում, թե այսօր հրաշքներ չեն լինում: Բայց մեր օգտի համար բազում հրաշքներ ծածուկ են կատարվում: Բազում մարդիկ կարող են հիշել իրենց կյանքում կատարված հրաշքներ, երբ հրաշքով փրկվել են մահից, ոմանք հրաշքով փրկվել են կործանումից, ոմանք էլ հրաշքով առողջացել են և այլն:

Հրաշքի ապացույցներից

Քրիստոնեության տոների պատմությունները լի են հրաշքների հիշատակությամբ, որին ոմանք թերահավատությամբ են նայում` մտածելով, թե շատ բաներ հորինված են քրիստոնեության մեջ: Բայց եթե կա Աստված, ուրեմն մտացածին չեն քրիստոնեության մեջ հիշվող հրաշքները, իսկ Աստծո գոյության ամենահզոր ապացույցներից մեկը մարդու խիղճն է. որտեղի՞ց է գալիս այն սարսափը, որ պղտորում է մարդու մեղապարտ երջանկության օրերը: Որքան հիանալի է ասված` վագրը պատառոտում է իր որսը և հանգիստ քնում, մարդը դառնում է մարդասպան և մնում անքուն:

Հրաշքի և աստվածաշնչի ընթերցանության մասին

Ինչու՞ մեր ժամանակներում արտասովոր հրաշքներ հաճախ չեն լինում: Նախկինում մարդիկ ընկած էին կռապաշտության մեջ, և միայն ցնցող երևույթները նրանց կարող էին պոկել նյութականից և բարձրացնել դեպի հոգևորը: Մինչդեռ հիմա մարդիկ նման ցածր մակարդակի վրա չեն, և այսօրվա մարդկանց տրված է ամենաազդեցիկ միջոցը, որն է Աստծո խոսքը: Հրաշքի վրա հիմնված հավատքը հաստատուն չէ, և հրաշքով հավատացած մարդիկ առաջին իսկ առիթի դեպքում կարող են երես դարձնել Աստծուց: Սա է ցույց տալիս հրեաների պատմությունը, որոնց մեջ բազում հրաշքներ եղան, սակայն նրանք հավատարիմ չմնացին Աստծուն: Եկեղեցական հեղինակներից մեկը նշում է, որ այլ կերպ է մարդու վրա ազդում հրաշքը, և այլ կերպ` Աստծո խոսքը: Աստծո խոսքը ազդում է միանգամից մարդու մտքի և սրտի վրա: Հրաշքը ևս ազդում է մտքի և սրտի վրա, սակայն ազդում է զգայարանների միջոցով, և այսպիսի միջնորդավորված ազդեցությունը ցանկալի արդյունք չի տալիս: Այդպիսին են նաև աստվածաշնչյան թեմաներով նկարահանված նույնիսկ ամենաազդեցիկ ֆիլմերը, որոնք դիտելիս ազդվում են առաջին հերթին մարդու զգայարանները, բայց որոշ ժամանակ անց մարդը նորից սկսում է ապրել իր սովորական կյանքով` առանց հավատքի մեջ կատարելագործված լինելու: Այսօր մեզ տրված ամենամեծ հրաշքներից մեկը Աստծո խոսքն է, որը գրված է Աստվածաշնչում և որը կարող է փոխել մարդուն, տանել դեպի կատարելություն: Զարմանալի է, որ Սուրբ Գիրքը, այդքան դարեր արտագրվելով և փոխանցվելով սերնդեսերունդ, պահպանել է իր անաղարտությունը և այժմ էլ այնպիսին է, ինչպիսին որ էր հազարավոր տարիներ առաջ: Այդ են ապացուցում հատկապես նախկին Հրեական թագավորության տարածքում` Քումրանի քարանձավներում, 1947 թ. հայտնաբերված Սուրբ Գրքի հնագույն ձեռագրերը: Սուրբ Հովհան Ոսկեբերանն ասում է, թե հնարավոր չէ, որ չփրկվի նա, ով անընդհատ վարժվում է Սուրբ Գրքի ընթերցանության մեջ: Ըստ ժողովրդական մի առածի` կարդալ իմացող և չկարդացող մարդն ավելի լավը չէ, քան կարդալ չկարողացող մարդը: Հետևաբար, սիրելինե՛ր, եթե երկար ժամանակ է, որ ձեր ձեռքը չեք վերցրել Աստվածաշունչը և կամ ընդհանրապես չեք ընթերցել այն, մի՛ հապաղեք, ընթերցե՛ք Սուրբ Գիրքը և կզգաք, թե Աստծո խոսքն ինչպես է փոխում ձեզ և ձեր կյանքը, կտեսնեք, որ թեև արտաքին արտառոց նշաններով հրաշքներ չեն լինում ձեր շուրջը, բայց կատարվում է ամենահիանալի բանը` երեխայի պես նետվում եք Աստծո գիրկը` գտնելով հոգևոր խաղաղություն և բացահայտելով երջակության գաղտնիքը:

Հովնան մարգարեն

Հովնան մարգարեի պատմությունը, կենդանի կետի ներսում մարգարեի երեք օր գտնվելը շատերի մոտ կարող է անհավատալի իրողության տպավորություն թողնել, որովհետև կետերի մասին հայտնի է, որ նրանք, չնայած որ լինում են 1,5 – 3,3 մ երկարության, ունեն միայն կերակրափողի փոքր բացվածք և սնվում են փոքր ձկներով ու փափկամորթներով: Սակայն մարգարեության շարունակության մեջ ձուկը կոչվում է ոչ թե կետ, այլ վիշապ ձուկ (Հովն. 2.11): Սրանով հասկանալի է դառնում, որ անվանումը պարզապես ցույց է տալիս ձկան չափսերի զարմանալի մեծությունը: Այս դեպքը կարելի է նաև հրաշք համարել:

Երկու տեսակի են լինում հավատացյալները: Մարդիկ կան, որոնք քննում են ամեն ինչ և նոր են հավատում, ինչպես որ Թովմաս առաքյալը, այսինքն՝ հավատում են փոխաբերական իմաստով ձեռքները Քրիստոսի կողը մխրճելուց հետո, և կան մարդիկ, որոնք իրենց կյանքում, տիեզերքում, բնության մեջ արդեն զգացած լինելով աստվածային ներկայությունն ու գործունեությունը, անվերապահորեն հավատում են Աստծո ամեն մի խոսքին, Աստվածաշնչի յուրաքանչյուր գրքին: Այս նույն ձևով Կաթոլիկ Եկեղեցու մի հոգևորական, խոսելով Հովնան մարգարեի մասին, ասել է. «Եթե նույնիսկ Աստվածաշնչում գրված լիներ, որ ոչ թե կետն է կուլ տվել Հովնանին, այլ Հովնանը կետին, ես դարձյալ կհավատայի»: Շատերն ասում են, որ հրաշքները հակառակ են բնության օրենքներին: Բայց հրաշքը պատճառի և հետևանքի օրենքի խախտումը չէ. այն նոր հետևանք է, որը պետք է որ ծագած լինի նոր պատճառից: Եվ այդ պատճառը հանդիսանում է Աստված: Հովնանի հետ կատարվածն իրոք պատմական դեպք է, որովետև այն հիշատակում է նաև Քրիստոս` դա համարելով իբրև նախանշան Իր երեքօրյա թաղման (Մատթ. 12.39-41, 16.4, Ղուկ. 11.29-30):

Սուրբ Գեղարդը

Ըստ ավանդության` Թադեոս առաքյալն իր հետ Հայաստան է բերել այն գեղարդը, որով խոցեցին խաչված Քրիստոսին, իսկ Բարդուղիմեոս առաքյալը` Տիրամոր պատկերը: Մինչև 1900-ական թվականների սկզբները տարածված հիվանդությունների և համաճարակների ժամանակ հրաշագործ Գեղարդը պարբերաբար դուրս է հանվել Մայր Աթոռից, տարվել հիվանդության տարածված վայրերը, որով և հրաշքով դադարել են հիվանդությունները: Այս նպատակով Սուրբ Գեղարդը վրաց ժողովրդի խնդրանքով տարվել է նաև Վրաստան: Սուրբ Գեղարդը նախապես պահվում էր Գեղարդավանքում, սակայն հետո այն տեղափոխել են Մայր Աթոռ, և այժմ Քրիստոսի կողը խոցված Գեղարդը ցուցադրվում է Էջմիածնի Մայր Տաճարի թանգարանում: Նաև այդ գեղարդով է կատարվում մյուռոնօրհնության սրբազան արարողությունը:

Սրբերի մասունքներ

Եղիսե մարգարեի հետ կապված պատմությունը հիմնավորում է սրբերի մասունքներին մեծ տեղ հատկացնելը քրիստոնեական Եկեղեցում: Սրբերն իրենց սուրբ և առաքինի կյանքով հասնում էին հոգու մաքրության, աստվածատեսության, սակայն միևնույն ժամանակ սրբանում էին նաև նրանց մարմինները, որոնք հրաշագործելու շնորհ էին ունենում նույնիսկ մահից հետո: Եղեսե մարգարեի մահից մեկ տարի հետո մովաբացիները հարձակվում են հրեաների վրա: Հենց այդ հարձակման ժամանակ հրեաները մի մարդու էին թաղում Եղիսե մարգարեի գերեզմանի մոտ: Երբ հուղակավորություն կատարողները տեսնում են կողոպտիչ զորքին, մեռած մարդուն շտապ գցում են գերեզմանը: Եղիսեի ոսկորներին դիպչելուն պես հանգուցյալը կենդանանում է և ոտքի կանգնում (Դ Թագ. 13.20-21): Ճիշտ այսպես բազում սրբեր մարդկային հիվանդությունները բուժում էին ոչ միայն կենդանի ժամանակ, այլև սրբերի մահից հետո նրանց սուրբ մասունքներին դիպչելով` հիվանդներն առողջանում էին, կամ էլ այլ հրաշքներ էին տեղի ունենում:

Սրբերի տոներին եկեղեցիներում պահվող սուրբ մասունքները դուրս են բերվում, որպեսզի հավատացյալները սուրբ համբույրով դրանց դիպչելով` ամեն մեկն ըստ իր հավատքի բժշկության կամ էլ հոգևոր խաղաղության ու ներքին անդորրության արժանանա:

Երբ եկեղեցում տոների առիթով դուրս են բերում սուրբ մասունքներ, ինքներս մեզ չզրկենք սրբություններից և օրհնություն բաշխող սրբերի նշխարներին մոտ գտնվելուց: Այսպիսի եզակի հնարավորություններն օգտագործելով` մի պահ կտրվենք նյութականից և մարմնով դիպչելով շոշափելիին, զգանք նյութականի միջոցով մեր հոգու մեջ հոսող հոգևոր ուժն ու կարողությունը, որպեսզի աշխարհի տարբեր նեղությունները հաղթահարելով` ի վերջո մենք էլ կարողանանք ասել այս հանրահայտ խոսքերը. «Ես հաղթեցի աշխարհին» (Հովհ. 16.33):

Եթե նույնիսկ առանց հրաշքի

Փիլիսոփաներից մեկն ասում է, որ Աստծո գոյությունն ապացուցելու համար հին աշխարհը հրաշքներ էր հորինում` զոհելով իր խիղճը, իսկ նոր աշխարհը` տարբեր տեսակի ապացույցներ` զոհելով բանականությունը: Սակայն ի հեճուկս այս մտքի` կան նաև հրաշքների մասին պատմական վկայություններ, ինչպես Կյուրեղ Երուսաղեմացու նամակը` ուղղված կայսերը, երուսաղեմյան երկնքում Գողգոթայից մինչև Ձիթենյաց լեռը ձգվող լուսեղեն խաչի նշանի երևման մասին, Քրիստոսի խաչելության ժամանակ արեգակի խավարման վերաբերյալ այդ ժամանակի պատմիչների վկայությունները և այլն: Այսօր ևս հրաշքները շարունակվում են, ճիշտ է` հաճախ ոչ թե բնական երևույթների արտասովոր դրսևորումով, այլ մարդու ներաշխարհում: Եվ հանրահայտ «Աստվածային կատակերգության» հեղինակ Դանթեն հիանալիորեն է ասել, որ եթե նույնիսկ աշխարհը քրիստոնեացավ առանց հրաշքի, ապա դա այնպիսի հրաշք է, որ մյուսներին գերազանցում է բյուրակի:

Աստվածային կրոն

Ասում են, որ ոչ մի կրոն այնքան չի տուժի իրենից հրաշքները հեռացնելու դեպքում, որքան քրիստոնեությունը: Սակայն եթե նույնիսկ քրիստոնեությունից հանենք և դուրս նետենք ֆիզիկական հրաշքները, այսինքն` բժշկումները, հացի բազմացումը, փոթորկի խաղաղեցումը և այլն, ապա քրիստոնեության մեջ մնում են բարոյական հրաշքները` այն վեհ մտքերն ու գաղափարները, որոնք չկան որևէ այլ կրոնի մեջ: Այստեղ տեղին է նշել քրիստոնեական մեծ գրողներից մեկի խելացի տրամաբանությունը. «Քրիստոնեությունը կատարյալ է, մարդիկ են անկատար: Իսկ կատարյալ որևէ բան չի կարող անկատարից առաջանալ: Հետևաբար, քրիստոնեությունը կատարյալից առաջացած, այսինքն` աստվածային կրոն է»:

Հրաշքներ, աղետներ, դժբախտություններ

Դարեր ի վեր մարդկությունը հետաքրքրված է նաև երկու կարևոր հարցերով` հրաշքներ և աղետների ու դժբախտությունների վերացում:

Քրիստոսի երկրային կյանքի ընթացքում հրեաները հաճախ նրանից հրաշքներ էին պահանջում: Եվ հրաշքների առնչությամբ Քրիստոս ասաց, որ ոչ մի նշան չի տրվի բացի Հովնան մարգարեի նշանից` դրանով ակնարկելով Իր մահը և երեք օր հետո Հարությունը, քանզի ինչպես Հովնանը երեք օր մնաց կետի փորի մեջ, այդպես էլ մարդու Որդին երեք օր ու գիշեր պիտի մնար երկրի ընդերքում (Մատթ. 12.39-40): Սուրբ Եփրեմ Ասորին Ավետարանների իր մեկնության մեջ նշում է, որ Հովնանի լինելը հսկա ձկան փորում և այնուհետև լույս աշխարհ դուրս գալը խորհրդանշում է նաև հեթանոսների դուրս գալը խավարից դեպի ճշմարիտ աստվածգիտության լույսը: Որոմների առակով Քրիստոս ցույց տվեց, որ բարին և չարը միասին են լինելու մինչև աշխարհի վախճանը (Մատթ. 13.30, 39-42):

Մարդկությանը տրված Աստծո մեծագույն պարգևներից մեկը ազատությունն է կամ հնարավորությունը ազատ ընտրության և ազատ կամքի: Բայց ազատությունը ենթադրում է նաև հնարավորություն չար և մեղավոր արարքների: Մարդն ինքը կարող է ընտրել, թե որ ճանապարհով գնա. ճանապարհներից մեկը տանում է դեպի բարին, իսկ մյուսը` դեպի չարը: Սակայն ինչու՞ Աստված չոչնչացրեց չարը` թողնելով միայն բարին: Պատասխանը հետևյալն է` բարին իրական է միայն այն ժամանակ, երբ ընտրված է ազատ կամքով: Պարտադրված բարիքը չի կարող իրական բարիք լինել, այլ կվերածվի չարիքի: Մենք դրա օրինակն ունենք Կաթոլիկ Եկեղեցու պատմության մեջ: Հավատքի տեսանկյունից ի՞նչ ավելի հիանալի բան կա աշխարհում, քան քրիստոնեական ճշմարիտ կրոնը և դրա մեջ ներառնված բարոյական բարձր սկզբունքներն ու ուսուցումները: Սակայն նույնիսկ երբ այս կրոնն է պարտադրվում, պարտադրանքը պատճառ է դառնում աղետների, ինչպես որ միջնադարում բազում մարդիկ մեռան խարույկների մեջ վառվելով` ենթարկվելով ինկվիզիցիայի: Մեր օրերում ևս նման օրինակներ ունենք: Երբ առաջադեմ հասարակական կյանքի սկզբունքները պարտադրվում են ոչ զարգացած երկրներին, որպես արդյունք լինում են ողբերգություններ, սպանություններ, արյունահեղություններ և զինված բախումներ: Երբ Քրիստոս խաչի վրա էր, ժողովուրդն ասում էր. «Թող այդ խաչից իջնի, և դրան կհավատանք» (Մատթ. 27.42, Մարկ. 15.32): Այսպես նաև մարդկության պատմության մեջ լինելու էին շատ դժբախտություններ, և մարդիկ ցանկանալու էին չարից ազատվելու արտասովոր հրաշքներ տեսնել: Բայց Քրիստոս այն ժամանակ խաչից չիջավ, որովհետև չուզեց մարդկային հոգուն հրաշքով պարտադրել հավատքը: Հավատքով են սկսվում հրաշքները, և ոչ թե իրական հավատքը ծնվում է հրաշքի պատճառով:

Մարդը երբեմն առանց հավատքի ցանկանում է ճանապարհ գտնել աղետների ու դժբախտություններ վերացման: Ինչո՞ւ են բազում աղետներ ու ավերածություններ, սպանություններ լինում աշխարհում: Քրիստոսի երկրային կյանքի ընթացքում Պիղատոսը շատ գալիլիացիների սպանեց հենց այն ժամանակ, երբ նրանք զոհ էին մատուցում: Եվ գալիլիացիներն այնքան դաժանությամբ սպանվեցին, որ նրանց արյունը խառնվեց նրանց զոհերի արյանը: Բացի դրանից նաև մի մեծ աշտարակ փուլ եկավ Սիլովամում և սպանեց միանգամից տասնութ մարդկանց: Քրիստոս, այս դեպքերի մասին իմանալով, այսպես ասաց. «Կարծում եք, թե այն գալիլիացիները, որոնք այդպիսի պատահարների ենթարկվեցին, ավելի՞ մեղավոր էին, քան բոլոր գալիլիացիները: Ոչ, ասում եմ ձեզ, սակայն եթե չապաշխարեք, ամենքդ էլ նույնպես պիտի կորչեք: Կամ նրանք` այն տասնութ մարդիկ, որոնց վրա Սիլովամում աշտարակը փուլ եկավ և սպանեց նրանց, կարծում եք, թե ավելի մեղապա՞րտ էին, քան Երուսաղեմում բնակվող բոլոր մարդիկ: Ոչ, ասում եմ ձեզ, սակայն եթե չապաշխարեք, ամենքդ էլ պիտի կորչեք» (Ղուկ. 13.1-5): Ավետարանիչը մեզ պատմում է նաև Բեթղեհեմի մանուկների սպանության մասին (Մատթ. 2.16): Եթե չկա Աստված, հավիտենություն և հավիտենական կյանք, ուրեմն նաև կատարյալ արդարություն գոյություն չունի, որովհետև ո՞վ է վարձատրելու չարչարված ու սպանված երեխաներին նրանց արցունքների և տանջանքների համար կամ հատկապես եղեռնահար ժողովուրդներին` նրանց կրած վշտերի համար: Բայց Աստծո և հավիտենական կյանքի գոյությունը նշանակում է, որ կա բացարձակ, կատարյալ արդարություն և չարչարյալներն ու տառապյալները փոխհատուցվելու են եթե ոչ այս, ապա արդեն հանդերձյալ կյանքում: Սա է այն պատասխանը, որին հանգել են շատ փիլիսոփաներ ու մտածողներ` խորհելով մարդկանց վշտերի և երեխաների արցունքների ու մահվան մասին:

Հրաշքները կարեվոր չեն

Մենք նկատում ենք, որ տարբերվում ենք առաքյալներից ու սրբերից` համեմատելով նրանց մեծությունն ու վեհությունը և մեր մեղքերի շատությունը: Եվ մտածում ենք, որ նրանք հատուկ շնորհներ ունեին և հատկապես` հրաշքներ գործելու շնորհը: Այս առնչությամբ Սուրբ Հովհան Ոսկեբերանը շատ իմաստուն կերպով մեզ բացատրություններ ու խրատներ է տալիս: Մի՛ ասա, որ առաքյալները հրաշքների զորություն ունեին, քանզի նրանք հիմնականում մեծ էին առաքինություներով: Հովհաննես Մկրտիչը բազում մարդկանց դեպի իրեն էր ձգում, սակայն նա ոչ մի հրաշք չէր գործել (Հովհ. 10.41): Նույնպես և Եղիան հրաշալի էր դարձել թագավորի առջև իր համարձակությամբ, Աստծո հանդեպ նախանձախնդրությամբ: Եղիա մարգարեն հրաշքները այս ամենից հետո արեց: Իսկ Հոբը ինչո՞վ զարմացրեց սատանային: Նա ոչ մի հրաշք չգործեց, այլ միայն օրինակելի կյանք և համբերություն ցույց տվեց: Իսկ ի՞նչ նշան արեց դեռ պատանի Դավիթը, երբ Աստված նրան Իր սրտին հաճելի այր կոչեց (Ա Թագ. 13.14, Սաղմ. 88.21, Գործք 13.22): Իսկ Աբրահամը, Իսահակը, Հակոբը արդյոք դևեր հանե՞լ են, մեկին մեռելներից հարություն տվե՞լ են, մաքրե՞լ են բորոտությունից:

Եթե քեզ առաջարկեին Քրիստոսի անունով մահացածին հարություն տալ կամ մեռնել հանուն Քրիստոսի, ի՞նչ կնախընտրեիր, չէ՞ որ վերջինը: Եվ կամ եթե քեզ առաջարկեին կա՛մ խոտը ոսկի դարձնել կա՛մ կամքի այնպիսի ուժ ունենալ, որպեսզի արհամարհես յուրաքանչյուր հարստություն որպես խոտ, չէ՞ որ վերջինը կնախընտրեիր: Հետևաբար, կարևոր են սուրբ հավատքից բխող առաքինի գործերը:

Առաքինություններից կարևոր է սերը, հեզությունը և ողորմությունը, որը գերազանցում է նույնիսկ կուսությանը, ինչպես երևում է տասը կույսերի մասին ավետարանական առակից (Մատթ. 25. 1-13): Այդ իսկ պատճառով ոչ ոք չպետք է հետաձգի առաքինություններում իր սխրանքը մինչև հրաշագործության շնորհի ստացումը:

Հրաշագործության շնորհը մեր անհոգության դեպքում մեզ կարող է վնասել: Սակայն եթե սիրո մեջ վարժվենք, հրաշագործության ոչ մի կարիք չենք ունենա, իսկ եթե սիրո մեջ չվարժվենք, հրաշագործությունից ոչ մի օգուտ չենք ստանա: Քրիստոս մեզ պատվեր չտվեց հրաշագործության, այլ ասաց. «Թող այդպես փայլի ձեր լույսը մարդկանց առաջ, որպեսզի տեսնեն ձեր բարի գործերն ու փառավորեն ձեր Հորը, որ երկնքում է» (Մատթ. 5.16): Նույնպես Պետրոսին չասաց, եթե Ինձ սիրում ես հրաշք գործիր, այլ պատվիրեց` հովվիր Իմ հոտը (Հովհ. 21.17): Եվ եթե Տերը Հակոբոսին, Հովհաննեսին և Պետրոսին նախընտրում էր մյուս աշակերտներից, մի՞թե հրաշքի համար, մի՞թե բոլորը նույն կերպ չէին հրաշքներ գործում, քանզի Տերը բոլորին նույն իշխանությունն էր տվել (Ղուկ. 10.17-20): Այլ նրանց առավելությունը հոգևոր սխրանքն էր, առավել նվիրումն ու առաքինությունը: Հետևաբար, կարևորը հավատավոր կյանքն է ու գործը:

Հրաշք առանց հավատքի

Մի մարդ, որ մեր ընկալած իմաստով հավատք չուներ, իր դիվահար որդուն բուժելու համար առաքյալների անկարողությունը տեսնելով` դիմեց Քրիստոսին և ասաց. «Օգնիր իմ անհավատությանը» (Մարկ. 9.23): Քրիստոս հանդիմանեց Իր աշակերտներին, որովհետև նրանք բավականաչափ հավատք չցուցաբերեցեին հիվանդին բուժելու համար, և Ինքը բուժեց դիվահար երեխային:

Հաճախ հրաշագործի հավատը բավական է հրաշք գործելու համար, թեկուզ նրա մոտ եկածները հավատ չունենան: Եվ երբեմն հոգևոր իրողություններում խնդրողի հավատը բավական է, որ ցանկացածը ստանա, նույնիսկ եթե նա, ումից խնդրվում է և ով լիազորություն ունի տալու, հավատ չունի: Այսպես Քրիստոս բուժեց հավատք չցուցաբերող մարդու դիվահար որդուն, նաև Եղիսե մարգարեի աճյունը հարություն տվեց իրեն դիպած մեռելին առանց թաղողների հավատքի, որովհետև նրանք մահացածին հանկարծակի փոսը գցեցին թաղման ժամանակ թշնամիների հարձակման պատճառով (Դ Թագ. 13.21): Նաև Կոռնելիոսի տնեցիներն իրենց հավատով Սուրբ Հոգու շնորհները ստացան (Գործք 10.44), և ոչ թե նրանց մոտ եկած Պետրոս առաքյալը տվեց, ով իր հետ եղող հրեա հավատացյալների հետ չէր հավատում, որ հեթանոսները կարող են Հոգու շնորհներին արժանանալ (Գործք 10.45):

Մենք` հրաշագործներ

Մենք ինքներս էլ կարող ենք սքանչելագործներ, հրաշքներ կատարողներ լինել, եթե միայն ճիշտ պատկերացում ունենանք հրաշքի մասին: Իսկ ի՞նչ է հրաշքը: Ոմանք հումորով ասում են, թե հրաշքը այն է, երբ համրը ասում է խուլին, թե ինչպես է կույրը տեսել ի ծնե կաղին ծովի վրայով վազելիս: Բայց միայն այդպիսի արտառոց նշանները չեն հրաշքները: Հրաշք է, երբ կույրը տեսնում է, բայց ավելի մեծ հրաշք է, երբ կարողանում ես բացել հոգևորի առջև կուրացածի աչքերը: Հրաշք է, երբ կաղը քայլում է, բայց ավելի մեծ հրաշք է, երբ սխալ ճանապարհով կաղացողին բերում ես ուղիղ ճանապարհի, որով նա այլևս ընթանում է առանց կաղալու: Եվ մեծ հրաշք է նաև, երբ ներում ես քո թշնամուն քո մի պարզ արարքով և խոսքով կամ հայացքով կարողանում ես ջերմացնել մեկի հոգին և ժպիտ նկարել նրա դեմքին: Ահա այսպես բարի կյանքով, Աստվածաշնչի ընթերցանությամբ Աստծո պատվիրաններն իմանալով և գործադրելով դուք հաճախ կհամոզվեք, որ իսկական հրաշքները միայն հեքիաթներում չէ, որ դառնում են գեղեցիկ իրականություն:

Տեր Ադամ քհն. Մակարյան

«Քրիստոնեության իսկությունը» գրքից