Ի՞նչ է քրիստոնեական հավատքը

Իսկ Նոր Կտակարանը բաղկացած է քսանյոթ գրքից: Դրանք են՝

1. Ավետարան ըստ Մատթեոսի,
2. Ավետարան ըստ Մարկոսի,
3. Ավետարան ըստ Ղուկասի,
4. Ավետարան ըստ Հովհաննեսի,
5. Գործք առաքելոց,
6. Պողոս առաքյալի նամակը Հռոմեացիներին,
7. Պողոս առաքյալի առաջին նամակը Կորնթացիներին (Ա Կորնթացիներ),
8. Պողոս առաքյալի երկրորդ նամակը Կորնթացիներին (Բ Կորնթացիներ),
9. Պողոս առաքյալի նամակը գաղատացիներին,
10. Պողոս առաքյալի նամակը եփեսացիներին,
11. Պողոս առաքյալի նամակը փիլիպեցիներին,
12. Պողոս առաքյալի նամակը կողոսացիներին,
13. Պողոս առաքյալի առաջին նամակը թեսաղոնիկեցիներին (Ա Թեսաղոնիկեցիս),
14. Պողոս առաքյալի երկրորդ նամակը թեսաղոնիկեցիներին (Բ Թեսաղոնիկեցիս),
15. Պողոս առաքյալի առաջին նամակը Տիմոթեոսին (Ա Տիմոթեոս),
16. Պողոս առաքյալի երկրորդ նամակը Տիմոթեոսին (Բ Տիմոթեոս),
17. Պողոս առաքյալի նամակը Տիտոսին,
18. Պողոս առաքյալի նամակը Փիլիմոնին,
19. Նամակ եբրայեցիներին,
20. Հակոբոս Առաքյալի ընդհանրական նամակը,
21. Պետրոս Առաքյալի առաջին ընդհանրական նամակը (Ա Պետրոս),
22. Պետրոս Առաքյալի երկրորդ ընդհանրական նամակը (Բ Պետրոս),
23. Հովհաննես Առաքյալի առաջին ընդհանրական նամակը (Ա Հովհաննես),
24. Հովհաննես Առաքյալի երկրորդ ընդհանրական նամակը (Բ Հովհաննես),
25. Հովհաննես Առաքյալի երրորդ ընդհանրական նամակը (Գ Հովհաննես),
26. Հուդայի ընդհանրական նամակը,
27. Հայտնություն Հովհաննեսի:

Հարց 6․ Ո՞վ է քրիստոնեական հավատքի հիմնադիրը:

Քրիստոնեական հավատքի հիմնադիրը մեր Տեր Քրիստոս եղավ՝ Իր գործունեությամբ և ուսուցումներով. «Հիսուս շրջում էր Գալիլիայի բոլոր կողմերը, ուսուցանում էր նրանց ժողովարաններում և քարոզում էր Արքայության Ավետարանը (Մատթ. 4։23): «Առաջին պատմությունը գրի առա..․. այն բոլոր բաների մասին, ինչ Հիսուս սկսեց անել և ուսուցանել (Գործք 1։1):

Հարց 7․ Ովքե՞ր եղան Քրիստոսի վարդապետությունը քարոզողները:

Առաքյալները, որոնք Քրիստոսի պատգամի համաձայն գնացին ու ողջ աշխարհով մեկ քարոզեցին բոլոր ազգերին՝ մկրտելով նրանց Հոր, Որդու և Սուրբ Հոգու անունով. «Գնացե՛ք ուրեմն աշակերտ դարձրե՛ք բոլոր ազգերին, նրանց մկրտեցե՛ք Հոր և Որդու և Սուրբ Հոգու անունով» (Մատթ. 28։19):

Հարց 8․ Մեր հավատքն ինչո՞ւ է «քրիստոնեական» անվանվում:

Քանի որ Քրիստոս նախ Ինքը քարոզեց փրկության ավետիսը և Ինքն Իր մասի՛ն քարոզեց, ու ըստ այդմ էլ աշխարհի փրկությունը Քրիստոսի հանդեպ հավատքի միջոցով էր: Ուստի և Քրիստոս Իր հետևորդներին ասաց. «Ուսուցանեցե՛ք նրանց պահել այն բոլորը, ինչ որ ձեզ պատվիրեցի» (Մատթ. 28։20), և նրանց «առաքյալներ» կոչեց. «Կանչեց Իր աշակերտներին, որոնց և առաքյալներ անվանեց» (Ղուկ. 6։13):

Հարց 9․ Հավատացյալներին «քրիստոնյա» անվանումը որտե՞ղ է տրվել:

Անտիոք քաղաքում, որտեղ առաքյալներն իրենց քարոզությանն աշակերտողներին «քրիստոնյա» կոչեցին. «Ու նրանք երկուսով մի ամբողջ տարի հավաքվում էին եկեղեցու մեջ և ուսուցանում էին շատ շատերին: Եվ առաջին անգամ Անտիոքում էր, որ աշակերտածներին «քրիստոնյաներ» անվանեցին (Գործք 11։26):

Հարց 10․ Ի՞նչ ենք հասկանում «քրիստոնյա» ասելով:

Քրիստոնյան Քրիստոսին և Նրա Ավետարանի ճշմարտությանը հետևող այն հավատացյալն է, որը մկրտվում և հավատում է Քրիստոսին («Ով Նրան հավատում է, չպիտի դատապարտվի»)՝ այդ հավատքին միացնելով նաև բարի գործերը («հավատքն առանց գործերի մեռած է»):

Հարց 11․ Որտե՞ղ է հստակորեն սահմանվում քրիստոնեական ողջ հավատքը:

Նիկիայի հանգանակում, որտեղ ամրագրված են հավատքի տասներկու հիմնադրույթները, որ դավանում է մեր Հայաստանյան Եկեղեցին:

Հարց 12․ Հավատքի հիմնադրույթներն ինչո՞ւ են տասներկուսը:

Քանի որ, ըստ ավանդության, Քրիստոսի տասներկու առաքյալներից ամեն մեկը մի հիմնադրույթն է սահմանել որպես հավատքի հիմնասյուն, և այդ հիմնադրույթներից որոշներն Իր տնօրինության ժամանակ Քրիստոս քարոզեց, որոշներն էլ անձամբ գործադրեց: Այդ հիմնադրույթներն առաքյալների կողմից սահմանվել են ըստ հետևյալ կարգի.

1. Պետրոս - «հավատում ենք մեկ Աստծուն՝ երկնքի և երկրի Արարչին»:
2. Անդրեաս - «և մեկ Տեր Հիսուս Քրիստոսին՝ Աստծու Միածին Որդուն՝ մեր Տիրոջը»:
3. Հակոբոս - «Որը հղացավ Սուրբ Հոգուց»:
4. Բարդուղիմեոս - «ծնվեց կույս Մարիամից»:
5. Թովմաս - «չարչարվեց Պոնտացի Պիղատոսի կողմից»:
6. Թադեոս - «խաչվեց, մեռավ և թաղվեց»:
7. Սիմոն - «իջավ դժոխք»:
8. Հովհաննես - «երրորդ օրը հարություն առավ մեռածների միջից»:
9. Հակոբոս Ալփյան - «համբարձվեց երկինք»:
10. Փիլիպպոս - «ելավ երկինք և նստեց ամենակալ Հոր աջ կողմում»:
11. Մատթեոս - «որտեղից էլ որ գալու է՝ դատելու ողջերին և մեռածներին»:
12. Մատաթիա - «հավատում ենք Սուրբ Հոգուն, Ընդհանրական, Սուրբ Եկեղեցուն, սրբերի հաղորդությանը և մեղքերի թողությանը, մարմինների հարությանը և հավիտենական կյանքին»:

Հարց 13․ Հավատքի հիմնադրույթներն ինչո՞ւ են «հանգանակ» կոչվում: Ի՞նչ է նշանակում «հանգանակ»:

Առաքյալների կողմից սահմանված հավատքի ամեն մի հիմնադրույթը մեկ տեղում ժողովելու պատճառով է կոչվում «հանգանակ»: Այդ հիմնադրույթները որպես դաշինք և խորհրդանշան իրար միացնելու, այդ սահմանումների միաբանության համար է, որ «հանգանակ» անունն է օգտագործվում:

Հարց 14․ Որո՞նք են «հանգանակ»-ի մեջ առկա հավատքի տասներկու հիմնադրույթները:

1. Աստծու գոյությունը:
2. Աստծու հատկությունները:
3. Ամենասուրբ Երրորդություն:
4. Աստծու արարչագործությունը:
5. Աստծու նախախնամությունը:
6. Քրիստոսի մարդեղությունը:
7. Սուրբ Հոգու Աստվածությունը:
8. Աստծու շնորհները:
9. Աստծու օրենքները:
10. Աստծու Եկեղեցին և եկեղեցական խորհուրդները:
11. Մեռածների հարությունը:
12. Հավիտենական կամ վերջին դատաստանը:

Աբել արք. Մխիթարյան, «Քրիստոնեական հավատքի դասագիրք», հատոր առաջին, Սուրբ Էջմիածին, 1874թ.

Արևելահայերենի վերածեց Գևորգ սրկ. Կարապետյանը