Առողջության գրավականը

Այս երկրային ուղեծրից ներս ծնված յուրաքանչյուր հողեղեն էակ բախվում է մի անհերքելի, երբեմն բարձրաբերձ պատնեշի, որն անվանում ենք հիվանդություն: Այն երբեմն իր ձևախեղված վրձնով աղավաղում է անհատի հոգու հայելու երազանքների պատկերն ու ծրագրերը: Բազմաթիվ են մեկնաբանություններն ու բացատրություններն այս իրողության շուրջ, որը հաճախ մարդու մեջքին իջեցնում է տառապանքի ու ցավի ծանրոցը, որին երբեմն չդիմանալով՝ մարդ էակը դառնությամբ է լցվում և անհավասար պայքարում ջախջախված լքում այս աշխարհը՝ երերալով հավատքի ու Աստծու հանդեպ վստահության մեջ: Ինչպե՞ս պայքարել դրա դեմ: Ժամանակակից բժշկությունը տալիս է տարբեր լուծումներ և փորձում բժշկել մարդուն, բայց հիվանդությունը, երբ սկսում է ի գործ դնել իր «մաթեմատիկական» ավելի բարդ խնդիրների շղթան, ժամանակակից բժշկությունն ի զորու չի լինում բացահայտել դրանց ֆորմուլան և լուծել այդ խնդիրները: Եվ այս դեպքում բոլոր դեղամիջոցներն ու ջանքերը դառնում են պարզապես սոսկ մխիթարության ու հույսի փրկության բաղձալի սպասում: Այդուհանդերձ մարդու մոտ մշտապես ծնվում է այն հարցը, թե որտեղից է ի հայտ եկել այդ երևույթը, որն անվերապահ չի խնայում որևէ մեկին: Հոգևոր տեսանկյունից դիտարկելիս արձանագրվում է, որ հիվանդության պատճառը մեղքն է, թեև Ավետարանում կարող ենք հանդիպել նաև այնպիսի դեպքի, երբ աշակերտները ի ծնե կույրին տեսնում են և Հիսուսին հարցնում. «Ռաբբի՛, մեղքը ո՞ւմն է, որ կույր է ծնվել, սրա՞նն է, թե՞ հորն ու մորը»։ Հիսուս պատասխանում է. «Ո՛չ դրա մեղքն է և ոչ էլ իր հոր ու մոր, այլ՝ որպեսզի դրա վրա Աստծու գործերը հայտնի լինեն» (Հովհ. 9:2-3): Արդ, հիվանդությունների պատճառները կարող են տարբեր լինել, թեև մեղքը դրանց առաջացման հիմնական պատճառն է, ինչպես Սարգիս Շնորհալին գրում է. «Հիվանդությունները մեղքի հետևանքով առաջացան»: Իսկ բժշկական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, միևնույն ժամանակ քահանա Սերգեյ Փիլիմոնովը նշում է, որ հիվանդությունը քայքայում է ոչ միայն մարմնի, այլև հոգեկան աշխարհի առողջությունը: Այնուամենայնիվ, երբ այս ամենին իրազեկ ենք, արդյո՞ք այս պատասխանները բավարար են, առավել ևս հիվանդության սարդոստայնում հայտնված մարդու համար, ով ջանում է ազատվել այդ գերությունից և առողջություն ձեռքբերել: Բնականաբար բավարար չէ, ինչպես օրինակ՝ երբ ձեռքդ փուշ է մտնում, բայց փուշը հանելու փոխարեն օգտագործում ես ցավազրկող միջոցներ, որոնք միայն ժամանակավորապես են ցավը մարում: Նույնպես էլ չենք նկատում, տեսնում, գլխի ընկնում, թե ինչ անել, որպեսզի ձերբազատվել բարդ հիվանդություններից, որոնք երբեմն այնքան պարզ ու հասարակ պատասխանների մեջ են թաքնված, երբ դրանց մասին իմանում ես, նույնիսկ ապշում և զարմանում ես, որ գիտեիր այդ մասին, սակայն չէիր անդրադարձել այդ պատճառներին, չէիր հասկացել, որ այդպես պետք է գործել և վարվել: Ի՞նչն է խանգարում, երբ պատասխանը հաճախ պարզ է, սակայն անհասկանալի և հանելուկային է թվում: Կարևոր մի հանգամանք է գործում, այսինքն՝ մարդու միտքը մեղանչական բնության պատճառով կորցրել է իր հոգեղեն պայծառությունը, արթնությունը, հոգևոր խորաթափանցությունը և չի կարողանում նկատել նույնիսկ այդ պարզ խնդիրների լուծումները: Այս դեպքում ի՞նչ պետք է անել: Արդ, մեզ անհրաժեշտ է մաքուր, աստվածային լույսով ողողված արթուն միտք, իսկ դրա համար պետք է հրաժարվենք մեղքերից, մեղավոր մտածումներից, և մեր միտքն ուղղենք դեպի աստվածային սերն ու խոնարհությունը, սակայն ոչ թե սոսկ մտածումների մակարդակում մնալով, այլ այդպես ապրելով: Այդ ժամանակ է, որ մեր աղոթքը կստանա համապատասխան ուժ և զորություն, որպեսզի ազատագրվենք հիվանդության սարդոստայնից, սարդոստայն, որի մեջ մեղքի գայթակղության և ցանկության պատճառով հայտնվել են բազմաթիվ անձինք և նույնիսկ երկար տարիներ ջանում են դուրս գալ այդ գերության կապանքներից, բայց ապարդյուն և անարդյունք: Հիվանդության արմատներն ըստ էության մխրճված են մարդու հոգու ու մտքի մեջ և այդտեղից են ուժ ստանում և ծավալվում մարդու մարմնով ու հոգով մեկ: Նա, ով ցանկանում է հասկանալ, թե որտեղից է բխում իր հիվանդությունը, անհրաժեշտություն ունի ինքնաանդրադարձ կատարելու դեպի իր հոգու խորքը և այդտեղ գտնելու բուն պատճառը կամ այն մեղքը, որը տվյալ հիվանդության մայրն է և սնում է դրան ու աճեցնում: Փորձառությունը ցույց է տալիս, եթե այն արմատախիլ չես անում, ապա ինչքան ուզում ես կտրիր նրա ցողունն ու ճյուղերը, որոշ ժամանակ անց նորից, նույնիսկ ավելի ուժգնորեն աճում ու ամրապնդվում է: Մարդու մտքի մաքրությունն ու պայծառությունը թույլ է տալիս հասկանալ, տեսնել, նկատել իրողությունների լուծումները, ընկալել Աստծո կամքը և թե ինչպես գործել, որպեսզի հիվանդությունը նահանջի: Վարդապետ Վլախոսը «Ուղղափառ հոգեթերապիա» գրքում գրում է, որ մտքի հոգևոր գործառույթի խախտված վիճակը մարդուն թույլ չի տալիս բժշկվել: Արթուն ու մաքուր միտքը կարողանում է իմաստուն լինել և նկատել, թե հիվանդությունն իրեն ինչ է ասում: Շատ անգամ հիվանդությունը զգուշացնում է, ահազանգում, թե մի՛ շարունակիր անել այն, ինչը շարունակում ես կատարել, հաճախ չարահաշել, որովհետև դրա ընթացքը հանգեցնում է մահացու մեղքի մեջ լինելու առկայությանը, որը խաթարում է, վնասում մարդու մարմինը, այնուհետև վերջնականապես կործանում անձի հոգին՝ այն տանելով դեպի հավիտենական կորուստ: Այդ իսկ պատճառով հիվանդությունը սահմանափակում է մարդու գործունեությունն ու կարողությունը, նույնիսկ կասեցնում, որպեսզի անհատի հոգին, թերևս հավիտենական կորստյան չգնա: Գրիգոր վարդապետը, «Խոսք ճշմարիտ հավատքի և առաքինասեր վարքի մասին» գրքում, նշում է, որ մարդու հոգին եռամասնյա է՝ բանական, ցասմնական, ցանկական: Բանականը (միտք) գտնվում է գլխում և իշխում ցասմնականի (զգացմունք, հույզեր) վրա, որը գտնվում է սրտում, իսկ սա էլ իշխում է ցանկականի վրա (ցանկություններ), որը երիկամներում է տեղակայված: Երբ մեղքերի պատճառով խզում և խախտում է առաջանում հոգու այս երեք հատկությունների գործառույթների միջև, անէանում է ներդաշնակությունը, և ամեն ինչ խառնվում է իրար: Ցանկականը սկսում է իշխել ցասմնականի վրա, սա էլ բանականի վրա: Այս ներքին խաթարված վիճակը մարդուն դարձնում է հիվանդությունների հանդեպ խոցելի: Նման վիճակում անձը սկսում է ենթարկվել իր բնազդներին և մեղավոր ցանկություններին: Մարդու կամքը սկսում է ենթարկվել մեղքին: Մտքի և ցանկությունների միջև ընդհատվում է կապը, երբեմն մարդը մի բան է խորհում, ցանկություններից դրդված այլ բան է գործում: Բժիշկ Գուրևը «Կրքերը և նրանց արտահայտումը սոմատիկ և նյարդահոգեբանական հիվանդությունների ժամանակ» գրքում նշում է, որ ժամանակակից բժշկությունը հետազոտել է մեղքերի և հիվանդությունների կապը: Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ բոլոր հիվանդությունների հիմքում ընկած է հպարտությունը: Ինչպես նաև ցույց են տվել, որ մարմնական հիվանդություններն առաջանում են այն դեպքում, երբ մարդ համակված է լինում որևէ մեղքի ախտանիշով, ցանկանում է բավարարել այն, բայց ինչ-ինչ պատճառով չի կարողանում հագուրդ տալ դրան: Հովհաննես Սանդուղքը, խոսելով հիվանդությունների մասին, նշում է. «Երբեմն հիվանդությունն ուղարկվում է մեղքը քավելու համար, իսկ երբեմն էլ հպարտությունը խոնարհեցնելու համար մեր բարեգութ Տերը և Աստված, տեսնելով, որ որևէ մեկը ծույլ է ճգնությունների մեջ, նրա մարմինը խոնարհեցնում է հիվանդությամբ, այն նրան տալով որպես ուրախալի ճգնություն: Իսկ երբեմն էլ հոգին մաքրում է խարդախ մտքերից ու կրքերից»: Արդ, պետք է նկատի ունենալ, որ հիվանդությունը, մեղքերի հետևանք, պատիժ լինելով, միաժամանակ, Տիրոջ կողմից նախատեսված հոգու բուժման և հավիտենական փրկության միջոց է, այդ պատճառով համբերությամբ պետք է տանել այն և փառք տալ Տիրոջը: Բնական է` հոգևոր փորձառություն չունեցող մարդու համար դժվար է այդպիսին լինել, հատկապես երբ տառապանքն առկա է, սակայն այդպիսին լինելը էական է այն առումով, որ անհատի հոգում անէանում է իրականության և իր ցանկության միջև բախումը: Այն իրականության, որ Աստված թույլ է տվել, որի մեջ հայտնվել է մարդը: Հաշտությունը և խաղաղությունը Աստծո հետ բոլոր պարագաներում կարևոր նշանակություն ունի, որովհետև մարդու հոգում այդժամ վերանում է կոնֆլիկտը իր և Աստծո միջև, բախումը՝ իրականության և ցանկության միջև: Ինչքան ուժեղ է մարդու ներսում բախումը երկու իրողությունների միջև, այնքան հիվանդության ցավն ուժգին է դառնում, ինչքան թույլ է այդ բախումը կամ այլևս դադարել է, դրան համապատասխան էլ ցավն է թույլ կամ անէանում է: Պողոս Պատրիարք Ադրիանապոլսեցին շեշտում է համբերության նշանակությունը. «Ծանր-ծանր հիվանդություններ բուժելու համար աշխարհում ոչ մի դեղ այնպես զորավոր չհամարվեց, ինչպես համբերությունը: Որովհետև անպիտան էին դառնում բոլոր դեղերն ու բժիշկների հնարքները, եթե հիվանդն անհամբեր էր լինում բժշկի պատվիրանները պահելու մեջ»: Դժվարին փորձության և հիվանդության մեջ գտնվող մարդու  համար նշանակալի է դառնում աղոթքի ժամանակ միմյանց հաջորդող մի քանի հիմնակետեր՝ աստվածային սիրո և խոնարհության գիտակցումը Երկնավոր Հոր առջև, Ով մեզ սիրում է իր անսահման աստվածային սիրով, գոհություն, գոհաբանություն հայտնելն ամեն ինչի համար, մեղքերի թողություն խնդրելը և բժշկության խնդրանքը: Բայց հաճախ մենք չպետք է ակնկալենք, թե միևնույն ժամանակ կիրականանա մեր խնդրանքը: Եթե այն նույնիսկ երկար ժամանակով ձգձգվում է, նշանակում է` մենք դեռ ներանձնական աշխատանք ունենք անելու Սբ. Հոգու առաջնորդությամբ, որպեսզի մեր ներքին մարդը փոխվի, համապատասխան դառնա այն իրողությանը, ուր Աստված մեզ կամենում է տեսնել: Բնականաբար այն, ինչ այստեղ նշում ենք ընդհանուր եզրահանգումներ են, և հաճախ յուրաքանչյուր անհատի դեպքում անհրաժեշտ է լինում իր համար նախատեսված «հոգևոր դեղատոմսը»: Այս առումով իր դերակատարումն ունի հոգևորականը, հատկապես փորձառու հոգևոր հայրը: Ռաֆայել վարդապետ Կարելինը նշում է, որ ոչ փորձառու հոգևոր առաջնորդը կարող է նման լինել այն բժշկին, ով իր գրասենյակում նստած, ունենալով տեղեկագրեր, չայցելելով հիվանդին, գրում է դեղատոմս` այդպիսով նույնիսկ չտեսնելով հիվանդին և նրա հիվանդությունը: Հոգևոր հայր լինելը բավականին պատասխանատու և նուրբ առաքելություն է, որովհետև կարող ես և՛ քիչը, և՛ շատը տալու դեպքում վնասել քեզ դիմած անձին, եթե չես կարողանում հասկանալ, ընկալել տվյալ մարդու հոգին, որովհետև ինչպես սովորական դեղերը, որոնք բուժման համար են, սակայն ոչ ճիշտ նախատեսման կամ ոչ ճիշտ չափաբաժնի դեպքում կարող են վնաս հասցնել, այդպես էլ հոգևոր խոսքի ոչ ճիշտ մատուցումը կարող է վնասել անհատի հոգու առողջությունը: Հաճախ էական է երկու միանման իրավիճակներում երկու տարբեր անձանց համար կարողանալ տալ հարցի առանձնակի ու տարբեր լուծումներ, որովհետև երևույթներ կան, որոնք ընդհանրական են, բայց շատ երևույթներ էլ կան, որոնք մասնավոր են և պահանջում են առանձնահատուկ պատասխաններ:

Պատրաստեց Հովհաննես սրկ. Մանուկյանը