Երբ Աստված սրբում է մեղքերը, սպի չի թողնում և թույլ չի տալիս, որ որևէ հետք մնա

Ղուկասի Ավետարանի 13-րդ գլխում նկարագրվում են դրվագներ, երբ պատահարների հետևանքով մարդիկ են զոհվում: Երբ Հիսուսին հարցնում են, թե ինչու այդպես եղավ, նա պատասխանում է, որ եթե չապաշխարեք, ամենքդ էլ պիտի կորչեք (Ղուկ.13.1-5):

Քրիստոնյայի կյանքի առանցքային իրողություններից մեկն ապաշխարությունն է: Առանց ապաշխարության անհատը չի կարող հաշտություն կնքել Աստծու հետ և լինել Նրա ապահով ներկայության մեջ: Ուշագրավ է սբ. Հովհան Ոսկեբերանի հորդորը ապաշխարության վերաբերյալ, որտեղ նա մարդուն կոչ է անում երբեք չհուսահատվել, այլ ապաշխարության միջոցով պայքարել մեղքի, վատ սովորությունների, չարի դեմ: Ապաշխարությունը մարդու հայացքն ուղղում է դեպի երկնային լույսը և ուղղորդում ամենօրյա կյանքն ապրել այնպես, ինչպես ամեն անգամ գարնան շնչից նորովի վերազարթոնք է ապրում բնությունը: Դրա համար է, որ սուրբ Հովհան Ոսկեբերանն ասում է, թե այդ պատճառով եմ հաճախակի խոսում ապաշխարության մասին, և նշում է, որ ո՛չ մեղավորը հուսահատվի, ո՛չ էլ արդարը մեծամտանա:

Ուսանելի են նրա խոսքերն ապաշխարության մասին: Ահա թե ինչպես է նա իր պատգամը հղում քրիստոնյաներին՝ մեղավո՞ր ես, մի՛ հուսահատվիր: Եթե ամեն օր մեղք ես գործում, ամեն օր զղջա: Նման այն խարխուլ տներին, որոնք փտում են, և մենք հեռացնում ենք փտած մասերը և նորերով փոխարինում ու երբևէ այդ կարգի հոգսերը չենք անտեսում, ճիշտ այդպես և դու վարվիր. թե խարխլվել ես մեղքերից, նորոգի՛ր քեզ ապաշխարությամբ: «Սակայն հնարավո՞ր է փրկություն գտնել ապաշխարելով»,- հարցնում ես դու: Միանգամայն հնարավոր է: Սակայն ես ողջ կյանքս անցկացրել եմ մեղքերի մեջ, և եթե ապաշխարեմ` արդյոք կփրկվե՞մ: Անկասկած: Ինչո՞վ կարելի է դա ապացուցել: Տիրոջ ողորմածությամբ: Հույսդ միայն ապաշխարության վրա մի՛ դիր: Մի՞թե քո ապաշխարությունը կարող է քեզ մաքրել մեղքերից: Եթե միայն ապաշխարությամբ լիներ, իրոք վախենալու պատճառ կունենայիր, բայց քանի որ ապաշխարությանը միանում է Աստծու ողորմածությունը, ապա հուսա՛, որովհետև այն գերազանցում է քո չարությանը: Բազումողորմ է Աստված, այնքան ողորմած, որ չխնայեց անգամ Միածնին, որպեսզի քավի անշնորհակալ ծառաների մեղքերը: Այնպես որ, մի՛ ասա` այնքան մեծ մեղքեր եմ գործել, ինչպե՞ս կարող եմ փրկվել: Դու չես կարող, քո Տերը կարող է և այնպես կսրբի մեղքերդ, որ անգամ հետք չի մնա: Մարմնի պարագայում այդպես չի կարող պատահել. որքան էլ ջանք թափի բժիշկը, վերքին որքան էլ բալասան դնի, միայն վերքը կփակվի, սակայն սպին կմնա և արտաքին այլանդակությունը կցուցանի նախկին վերքը: Բժիշկը բոլոր հնարավոր միջոցներով փորձում է վերացնել նաև սպին, սակայն ամբողջությամբ չի կարողանում, որովհետև դրան հակառակում են և՛ բնության թուլությունը, և՛ արհեստի անզորությունը, և՛ դեղերի չնչինությունը: Երբ Աստված սրբում է մեղքերը, ապա սպի չի թողնում և թույլ չի տալիս, որ որևէ հետք մնա, և առողջության հետ միասին պարգևում է նաև բարետեսություն, պատժից ազատագրելու հետ միասին տալիս է նաև արդարացում և մեղսավորին հավասարեցնում է անմեղին: Թեկուզ և մարդը հազարավոր վերքեր ունենա, բայց երբ ապաշխարում է և ինչ-որ բարի գործ կատարում, Աստված այնպես է հարթեցնում դրանք, որ ո՛չ սպի է մնում, ո՛չ հետք, ո՛չ էլ մեղքի որևէ նշույլ: Այսպիսով, ինչը մարմնի համար խոց է և բալասան, նույն են մեղքն ու ապաշխարությունը հոգու համար: Անչափ ուշադիր եղիր խոսքերիս հանդեպ. խոց և բալասան, մեղք և ապաշխարություն: Խոցը մեղք է, ապաշխարումը` բալասան: Խոցը շարավն է, բալասանը ի վիճակի է մաքրել շարավը: Արդյոք բալասանի մե՞ջ է շարավը, խոցի մե՞ջ է բուժիչ զորությունը: Արդյոք դրանք չունե՞ն սեփական հատկություններ: Կարո՞ղ է առաջինը փոխանցվել երկրորդին կամ երկրորդը` առաջինին: Ոչ մի դեպքում:

Հիմա անցնենք հոգու մեղքերին: Մեղքը միացած է ամոթին, ապաշխարությունը հյուսված է արիությանը: Ուրեմն սատանան, իմանալով, որ մեղքը միանում է ամոթին, որ կարող է հեշտությամբ վանել մեղսագործին, իսկ ապաշխարանքը միանում է արիությանը, որը կարող է գրավել ապաշխարողին, աղավաղում է բնական կարգը և ամոթը տալիս է ապաշխարանքին, իսկ արիությունը` մեղքին: Մեղքի մեջ եղող մարդուն թույլ չի տալիս ամոթ զգալ, որովհետև գիտի, որ եթե մեղավորը ամոթ զգա, ապա կփախչի մեղքից, իսկ ապաշխարանքը հարկադրում է նրան ամաչել, իմանալով, որ ամաչողը չի ապաշխարում: Նա, ով կատարած մեղքերի համար զղջում է, թեպետ և զղջումը ցույց չի տալիս` ըստ կատարած մեղքի չափի, բայց հատուցում է ստանում անգամ այդքան ապաշխարության համար: Այսպիսով, նրանց, ում դեռևս արատը չի հաղթել, հորդորում եմ չհնազանդվել, որովհետև ավելի դյուրին է հեռու մնալ ապականության մեջ ընկնելուց, քան ընկնելուց հետո ազատվել, իսկ նրանց, ովքեր արդեն գերության մեջ են և խորտակված, լիակատար փրկության հույս եմ հորդորում, եթե նրանք փութեռանդ են առ ապաշխարանք:

Ե՛վ բարին, և՛ չարը ինչքան տևական են մնում մեզ հետ, այնքան զորանում են: Ինչպես ծառը, որ նոր-նոր է տնկվել, հեշտությամբ է հողից պոկվում, իսկ երկար ժամանակ արմատներ ձգածին անհնար է դուրս քաշել: Եվ շինությունը, որ նոր է հիմնարկվել, հեշտությամբ է փլուզվում, եթե ցնցում ենք, իսկ եթե լավ է ամրացված, ապա փլուզել ցանկացողներից մեծ ջանքեր է պահանջում: Եվ գազաններին չափազանց դժվար է փախցնել այն վայրերից, որտեղ երկար ժամանակ նրանց համար հաճելի է եղել: Եվ ինչպես տենդը սկզբում առանձնապես ուժգին չէ դրանով բռնվածների համար, իսկ երբ ուժեղանում է, և ջերմությունը՝ բարձրանում, հիվանդին ստիպում է անտանելի ծարավ զգալ, և թեկուզ որևէ մեկը նրան անվերջ ջուր տա, միևնույն է,այն ոչ թե կիջեցնի ջերմը, այլ առավել ևս կբորբոքի այն, ճիշտ այդպես է լինում կրքի դեպքում. եթե ամենասկզբում, երբ այն ներխուժում է հոգու մեջ, մենք չենք խոչընդոտում և նրա առջև չենք կողպում դռները, ապա ներս մտնելով` թողնողին այնուհետ պատճառում է անբուժելի ցավ: Ինչպես հույլ և անհոգ բնությամբ մարդը ոչ մի մեծ բան չի անում և իր անհոգության պատճառով Աստծու հետ չի հաշտվում, այդպես էլ ընդհակառակը` աշխույժ հոգով և բորբոք ձգտումով ապաշխարողը կարող է կարճ ակնթարթում մաքրվել երկար տարիների ընթացքում գործած մեղքերից: Եվ ահա թե ինչպես: Մի՞թե երեք անգամ չուրացավ Պետրոսը, իսկ երրորդ անգամ` նույնիսկ երդում տալուց հետո: Չվախեցա՞վ հասարակ ծառայի խոսքերից: Եվ ի՞նչ: Արդյոք շա՞տ ժամանակ պահանջվեց ապաշխարելու համար: Ամենևի՛ն: Ընդհակառակը, միևնույն գիշերվա ընթացքում և՛ ընկավ, և՛ բարձրացավ: Այդպիսի ծանրագույն անկումից հետո (ուրացումից ավելի մեծ մեղք չկա), ապաշխարումը նրան վերադարձրեց նախկին փառքը, և վստահվեց ողջ աշխարհի Եկեղեցու ղեկավարումը, և, որ ավելի կարևոր է, մեզ ցուցանեց, որ առաքյալներից բոլորից շատ ինքն էր սիրում Տիրոջը:

Իսկ ի՞նչ կարելի է ասել նինվեցիների մասին: Սրանց մոտ գալիս է մարգարեն, հայտարարում, ասես, թագավորական ուղերձ-դատավճիռը, որ պատիժ է սահմանում, և բացականչում է. «Եվս երեք օր և Նինվեն պիտի կործանվի» (Հովնան 3։4): Լսում են քաղաքի բնակիչները և ոչ անհավատություն են ցուցաբերում, ոչ արհամարհանք, այլ իսկույն բոլոր տղամարդիկ, կանայք, երեխաները պահեցողություն են հայտարարում։ Նույնիսկ համրերը մասնակցում են հանրային այդ սխրանքին. ամենուր` քուրձ, ամենուր` հող ու մոխիր, ամենուր` լաց ու կական: Նույնիսկ թագավորն ինքը ելավ իր գահից, հանեց պատմուճանը, քուրձը անկողին սարքեց և նստեց մոխրի վրա: Տարօրինակ և անսովոր տեսարան էր. ծիրանին զիջում էր ցնցոտիներին: Իրոք, ինչ ի վիճակի չէր անել ծիրանին, անում էր ցնցոտին, ինչ չէր կարող անել թագը, անում էր մոխիրը: Ուրեմն, խորհենք, թե մեղքերի ինչ բեռ ունի յուրաքանչյուրս, և մարդասիրության հավասարազոր գործեր կատարենք, կամ ավելի լավ է՝ շատ ավելին անենք, որ ոչ միայն սրբվեն մեր մեղքերը, այլև մեր ողորմությունները ճշմարիտ համարվեն:

Եթե բարի գործերը այդքան բազմաքանակ չլինեն, որ նրանց միջոցով հանվեն մեղադրանքները, և որոշակի մնացորդը ճշմարիտ համարվի, ապա ոչ ոք մեզ պատժից չի ազատի: Երբ որևէ մեկին բարկացնելով` դու և՛ ընկերներիդ, և՛ հարևաններիդ, և՛ դռնապաններին խնդրում ես, փող ես ծախսում, օրեր ես կորցնում գնալ-գալու և պաղատանքների վրա, որ ներում ստանաս, և թեպետ քեզնից վիրավորվածը ո՛չ մեկ, ո՛չ երկու, այլ հազար անգամ քեզ մերժում է, դու ամենևին չես ընկճվում, այլ ընդհակառակը` ավելի համառ ես դառնում և բազմապատկում խնդրանքներդ, իսկ երբ Աստված է բարկանում, մենք ծուլանում ենք, տրվում անհոգության և հաճույքների: Այդպես վարվելով` մենք երբևէ կարո՞ղ ենք ակնկալել Նրա ողորմածությունը: Դրանով, արդյոք, ավելի շատ չե՞նք բարկացնելու: Չէ՞ որ մեղքի համար տրտմության բացակայությունը ավելի է ուժգնացնում Աստծու դժգոհությունն ու բարկությունը, քան բուն մեղանչումը:

Մի՛ ասա` ես շատ մեղքեր եմ գործել և չեմ կարող ինձ վրա բարկացած Աստծուն դիմել: Եթե այրին անեծք թափեց դատավորի գլխին, որը ո՛չ Աստծուց երկյուղ ուներ, ո՛չ էլ մարդկանցից էր ամաչում, ապա առավել ևս ջանադիր էր խնդրանքներով բարի Դատավորի ողորմածությունը շարժելու: Հետևաբար, թեկուզ և դու ընկեր չես եղել, թեկուզ և դու պահանջում ես իրավունքով քեզ չպատկանողը, թեկուզ և դու ծախսել ու մսխել ես հայրական ժառանգությունը և երկար ժամանակ հեռու ես եղել հայրական աչքից, թեկուզ և վերադարձել ես քեզ վրա զայրացած և դժգոհող Աստծու մոտ` լոկ ցանկացիր վերադառնալ և դու ամեն ինչ կստանաս և իսկույն կմարես զայրույթն ու նախատինքները: Աստծու նպատակների հիմքում դրված է մեղավորներին հնարավորինս հանդուրժելը: Նա ողորմած է երկու փրկիչ նպատակներով. ապաշխարանքի շնորհիվ նախապատրաստել մեղավորների փրկությունը և նրանց սերունդների համար պատրաստել բարեգործություն, որոնք պետք է հաջողության հասնեն առաքինության մեջ: Աստված, նորից կրկնում եմ, համբերատար է մեղավորների հանդեպ, որ և՛ մեղավորը ապաշխարի, և՛ չփակի նրա սերունդների փրկության ճանապարհը: Չնայած մեղսագործը չի ապաշխարում, Աստված հաճախ խնայում է արմատը, որ պահպանի պտուղը, հաճախ նաև սպասելով, որ մեղավորն ինքը ապաշխարի: Իսկ թե ինչպես, լսի՛ր: Թարան` Աբրահամի հայրը, կուռքերի երկրպագուն և շինարարը, սակայն, պատիժ չստացավ իր անօրենության համար և արդարացիորեն, քանի որ որտեղի՞ց կաճեր հավատի այդպիսի պտուղ, եթե Աստված կտրեր արմատը: Ո՞վ է Եսավից ավելի վատը: Կա՞ ավելի անօրեն ու անամոթ: Նա՞ չէր այն պոռնիկն ու պիղծը, ինչպես ասում է Պողոսը (Եբր.12։16): Մայրասպան և հայրասպան չէ՞ր: Եղբայրասպան չէ՞ր, ծայրահեղ դեպքում` մտքում: Նա չէ՞ր, որին Աստված այդպես ատում էր Սուրբ Գրքի վկայությամբ. «Հակոբին սիրեցի և Եսավին ատեցի» (Հռոմ. 9։13): Եթե նա և՛ պոռնիկ էր, և՛ եղբայրասպան, և՛ պիղծ, և՛ Աստծուց ատված, ապա ինչո՞ւ չի հեռանում (աշխարհից), ինչո՞ւ չի վտարվում և ինչո՞ւ անմիջապես արժանի պատիժ չի ստանում: Ինչո՞ւ: Հարկ է ճշմարիտ պատասխան գտնել: Եթե Աստված կործաներ նրան, ապա աշխարհը կզրկվեր ճշմարտության մեծագույն պտղից, իսկ թե որից` ասեմ: Եսավը ծնեց Ռագուելին, Ռագուելը ծնեց Զարեհին, Զարեհը ծնեց Հովբաբին: Տեսնո՞ւմ ես, թե ինչպիսի վախճան կունենար համբերության ծաղիկը, եթե Աստված նախօրոք պատժեր արմատը:

Այսպիսով, ով մեղքի մեջ է հայտնվում, թող չհուսահատվի, նա, ով հայտնվել է առաքինության մեջ, թող չհանգստանա: Թող որ հատկապես վերջինն այդքան հույս չդնի իր վրա, որովհետև հաճախ պոռնկուհին կարող է կանխել նրան, իսկ առաջինը թող չհուսահատվի, որովհետև նա կարող է գերազանցել ավելի կատարյալներին: Երբ արդեն բորբոքուն սեր ենք տածում առ Աստված, Նա այլևս չի հիշում նախկինում եղածը: Չէ՞ որ Աստված մարդ չէ: Եթե մենք զղջում ենք, Նա չի նախատում անցյալի համար և չի ասում` դու ինչո՞ւ էիր հեռացել Ինձնից: Ընդհակառակը` Նա մեզ սիրով է ընդունում, երբ դառնում ենք դեպի Նա, եթե, իհարկե, դառնում ենք, ինչպես հարկն է: Կա՞ Մանասեից ավելի վատը: Մյուս կողմից` ո՞վ է ավելի երանելի, քան Սողոմոնը: Այնուամենայնիվ, առաջինն ստացավ Աստծու ողորմածությունը, իսկ վերջինը, տրվելով քնի, ընկավ: Այդ պատճառով և Եսավը թողություն չստացավ, քանի որ չապաշխարեց, ինչպես հարկն է. նրա արցունքները զղջման արցունքներ չէին, այլ զայրույթի և վիրավորանքի: Զղջաց նաև Հուդան, բայց ոչ այնպես, ինչպես կարգն է, որովհետև կախվեց:

Եթե ուզում ես իմանալ, թե ինչ բան է իսկական ապաշխարանքը, օրինակ առ Պետրոսի ապաշխարանքը ուրացումից հետո: Քանի որ նա հավանաբար իր մասին մեծ կարծիք ուներ, թե ինքը բոլորից շատ է սիրում Հիսուսին, ապա հեռանալով` դառնորեն լաց եղավ, բացի այդ, դրանից հետո իրեն ենթարկեց բազմաթիվ վտանգների: Զղջաց նաև երանելի Դավիթը` ասելով. «Ամեն գիշեր հեծեծանքով լվացի մահիճն իմ և իմ արտասուքով անկողինս թրջեցի» (Սաղմ.6։7), և վաղուց կատարված մեղքերը այդքան տարիներ անց, այդքան սերունդներ հետո ողբում է այնպես, ասես, հենց նոր գործված լինեն: Զղջացողը պետք է ո՛չ զայրանա և ո՛չ էլ բարկանա, այլ այնպես ցնցվի, ինչպես մեղավորը, արիությունը կորցրած մեկը, ինչպես դատապարտվածը, որը պետք է փրկություն գտնի միայն ողորմածության շնորհիվ, որպես մի մարդ, որ անշնորհակալ է գտնվել բարերարի հանդեպ, որպես մերժված և արժանի անհամար պատիժների: Ուրեմն, թող որ ո՛չ կյանքը բեմում անցկացրածը հուսահատվի, ո՛չ էլ եկեղեցում ծառայածը հույսն իր վրա դնի, քանի որ վերջինիս մասին Աստված ասում է. «Ով կարծում է, թե կանգնած է հաստատ, թող զգույշ լինի, գուցե թե ընկնի» (Ա Կորնթ. 10։12), իսկ երկրորդի մասին` «Նա, որ գլորվում է, մի՞թե չի ելնում» (Երեմ. 8։4): Մեկը պետք է պահպանի այն, ինչ ունի, երկրորդը դառնա այն, ինչ ինքը չէ, մեկը պետք է պահպանի առողջությունը, մյուսը ազատվի տկարությունից, որովհետև դրանից տառապում է: Մեկին, հետևաբար, Նա ասում է. «Ահավասիկ առողջացար, այլևս մի՛ մեղանչիր, որ մի ավելի չար բան չպատահի քեզ» (Հովհ. 5։14), իսկ մյուսին` «Կամենո՞ւմ ես առողջ լինել, վե՛ր կաց, վերցրու քո մահիճը և գնա՛» (Հովհ. 5։6-8): Եվ եթե դու երեսունութ տարի հիվանդություն ունես, ինչպես այն անդամալույծը, ապա ոչ ոք չի խոչընդոտի, եթե դու ցանկանում ես առողջանալ, միայն կամեցիր վեր կենալ, միայն թե բռնիր այն ճանապարհը, որ բերում է այստեղ, և շուտով հաջողության կհասնես, լոկ մի՛ ծածկիր դուռը և մի՛ փակիր մուտքը: Ներկա ժամանակը կարճ է, մեծ նեղություն չէ, սակայն եթե անգամ այն մեծ լիներ, ապա այդ դեպքում նույնպես հարկ չկար ընկճվելու: Եթե դու քրտինք չթափես այդ գեղեցկագույն աշխատանքով, ինչպիսին ապաշխարությունն է, ապա գալիք աշխարհում կունենաս այլ որակի ավելի ծանր փորձություններ և տառապալից աշխատանք:

Եթե և՛ այստեղ, և՛ այնտեղ աշխատանք է, ապա ինչո՞ւ չենք ընտրում այն, որ բերում է առատ բերք և մեծ պարգև: Եթե Աստված մեզ բարեգործություն է անում, երբ արժանի չենք դրան, և ողորմած է մեղանչածների նկատմամբ, ապա ինչերի՜ կհասնենք, ի՜նչ հաճույքներ կունենանք, եթե հեռու մնանք անօրենություններից և բռնենք առաքինության ուղին: Նրանց, ովքեր խելք ունեն, հրապուրում է ավելի շատ պատվիրանների կատարման բարեբերությունը, քան պատիժները: Աստված մեզ արժանացրել է այնպիսի բարերարության, որ դրանից հետո, երբ մենք երախտապարտ կլինենք, Նրան շնորհակալություն կհայտնենք նախկինում տրված բարիքների համար և ցույց կտանք, որ դեպի լավն ենք փոխվել, այդ դեպքում էլ նույնպիսի առատաձեռնության մեզ կարժանացնի: Եթե մեր առջև մեղանչած ծառաներին ներում ենք և վերադարձնում իրենց տեղերը, երբ խոստանում են ուղղվել, իսկ հաճախ նույնիսկ ավելի ենք վստահում, ապա առավել ևս այդպես մեզ հետ կվարվի Աստված, եթե մեր մեղքերին համապատասխան ապաշխարենք: Եվ դա երևում է երանելի Դավթի հետ կատարված օրինակից: Նա սայթաքեց և ընկավ, մեղանչեց շնությամբ և սպանությամբ, բայց քանի որ անկումից հետո չմնաց պառկած, այլ ոտքի կանգնեց և Աստծու օգնությամբ զինվեց թշնամու դեմ, և այնպիսի խիզախությամբ հաղթեց, որ մահվամբ անգամ դարձավ իր սերունդների հովանավորը:

Սողոմոնին, որ մեծ անօրենություններ կատարեց և արժանացավ հազարավոր մահերի, Աստված ասում է, որ հանուն Դավթի պահպանում է նրա թագավորությունը. «Ես կխլեմ թագավորությունը քո ձեռքից և այն կտամ քո ծառային: Բայց հանուն քո հայր Դավթի, քո կենդանության ժամանակ չեմ անի դա, այլ որդո՛ւդ ձեռքից կխլեմ թագավորությունը» (Գ Թագ. 11։11-12): Եվ Եզեկիային, որ հայտնվում է ծայրահեղ վտանգի մեջ, թեկուզ և առաքինի էր, նույնպես օգնություն է խոստանում հանուն երանելու. «Այս քաղաքը պիտի հովանավորեմ, որպեսզի այն ազատեմ ինձ ու իմ ծառա Դավթի համար» (Դ Թագ. 19։34): Ինչպես նրանց նկատմամբ, ովքեր ցուցաբերում են հոգու ազնվություն, Աստված Իրեն հատուկ բարերարությամբ փոխում է դատավճիռները, ընդունում է զղջացողներին և ազատում սպառնացող պատիժներից, այդպես էլ հակառակը` երբ Նա խոստանում է նվիրել կա՛մ որևէ բարիք, կա՛մ ժամանակ ապաշխարելու համար, բայց տեսնում է, որ խոստում ստացածը անարժան է դառնում, նույն կերպ փոխում է խոստումը: Այնքան հանցավոր բան չէ մեղք գործելը, որքան մեղքի մեջ մնալը: Չէ՞ որ հենց այդ պատճառով է Աստված մեզ նախապես բարերարություն անում և մեղանչածներին վերստին ներման արժանացնում և պատիժը անմիջապես ի կատար չի ածում, որպեսզի բոլոր միջոցներով` և՛ բարերարությամբ, և՛ համբերատարությամբ մեզ մղի ապաշխարության, հաճախ նաև պատիժներով, որոնցով պատժում է ոմանց, որպեսզի մյուսներին ապաշխարության օրինակ տա, որպեսզի վախից խելքի գան և խուսափեն մեղանչելուց:

Դու շա՞տ ես մեղանչել: Վերջապես կա՛նգ առ, բռնիր հակառակ ճանապարհը, երախտապա՛րտ եղիր Աստծուն, որ Նա չարտաքսեց քեզ (ողջերից) մեղք կատարելու պահին և մի՛ ցանկացիր, որ քեզ նորից չարիք կատարելու ժամանակ տրվի: Մի՛ ասա` դեռ ժամանակ կլինի, որ դարձի գամ: Շատերը կորստյան մատնվեցին հենց այն պահին, երբ տրվեցին շահամոլության և դատապարտվեցին տաժանքի: Երկյո՛ւղ ունեցիր, որ դու էլ չենթարկվես դատապարտության` առանց արդարացման հույսի: Բայց շատերին, ասում ես, Աստված ժամանակ տվեց մինչև խոր ծերություն: Ի՞նչ ես ուզում ասել, քեզ էլ տա՞: Հնարավոր է և տա` ասում ես դու: Ի՞նչ են նշանակում «հնարավոր է», «երբեմն», «հաճախ» բառերը: Մտածի՛ր, որ խոսքը հոգուդ մասին է, պատկերացրո՛ւ նաև հակառակը, կշռադատի՛ր և ասա` իսկ եթե չտա՞: Իսկ եթե հանկարծ տա` ասում ես դու: Ենթադրենք, թե Աստված կարող է և տալ, սակայն անմիջական դարձը և՛ անվտանգ է, և՛ օգտակար ուշ արվածից: Իրոք, եթե արդեն սկսել ես այն, ապա բոլոր դեպքերում քեզ համար օգտակար է և կարևոր չէ` տարկետում կունենա՞ս, թե՞ չես ունենա: Եթե դու անընդհատ հետաձգում ես, գուցե հենց այդ պատճառով չես ստանում: Գնալով պատերազմ` դու չես ասում. «Պետք չէ հոգևոր կտակ գրել, հնարավոր է վերադառնամ», պատրաստվելով ամուսնանալ` չես ասում. «Կնության վերցնեմ աղքատի, շատերը, չնայած դրան, ակնկալածից ավելի հարստացան», սկսելով տուն կառուցել՝ դու չես ասում. «Տունս կառուցեմ խարխուլ հիմքի վրա, շատ տներ այդպես էլ կանգուն են մնում»: Իսկ երբ խոսքը վերաբերում է հոգուն, դու փորձում ես հաստատվել խարխուլ հիմքի, «հնարավոր է», «երբեմն», «հաճախ» բառերի վրա՞ և քեզ հանձնում ես անհայտի՞ն: «Ոչ թե անհայտին, - ասում ես դու,- այլ Աստծու ողորմածությանը, որովհետև Աստված ողորմած է»: Ես էլ գիտեմ, որ այդպես է, սակայն այդ ողորմածը արտաքսեց (ողջերից) և՛ նրանց, որոնց մասին ես ասացի:

Ուզո՞ւմ ես իմանալ, թե մեր Տերը ինչ բարի է: Գալիս է Նրա մոտ մաքսավորը` լի անհամար արատներով և միայն ասում է` «Աստված, ների՛ր ինձ» (Ղուկ. 18։13) և հեռանում է արդարացված: Եվ մարգարեի միջոցով էլ է Աստված ասում. «Մեղքի պատճառով սակավ ժամանակ տրտմություն հասցրի նրան, ես տեսա նրա սրտի ճանապարհները և բժշկեցի նրան» (Եսայի 57։17-18): Ի՞նչը կարող է համեմատվել այսպիսի մարդասիրության հետ: Միայն այն պատճառով, որ նա տրտմում է, Նա ներում է մեղքերը: Իսկ մենք նույնիսկ դա չենք անում և այդ պատճառով հատկապես բարկացնում ենք Նրան: Նա ամենաողորմածը լինելով, երբ չի տեսնում անգամ դա, արդարացիորեն բարկանում է և մեզ ենթարկում մեծագույն պատիժների, որովհետև դա ցույց է տալիս մեր ծայրահեղ անփութությունը:

Ո՞վ է երբևէ վշտացել մեղքերի համար: Ո՞վ է տրտնջացել: Ո՞վ է կուրծք ծեծել: Ես չգիտեմ որևէ մեկին: Մարդիկ անվերջ ողբում են մեռած ծառաների, ունեցվածքի կորստի և, ամեն օր կործանելով սեփական հոգին, այդ մասին ամենևին չեն մտածում: Ինչպե՞ս կարող ես Աստծու գութը շարժել, երբ անգամ չգիտես, որ մեղք ես գործել: Ճիշտ է, ասում ես դու, որ մեղավոր ես: Բայց դա դու ասում ես լոկ լեզվով, ասա՛ և սրտով, և խոսքի հետ ա՜խ քաշիր, որ մշտապես լավ տրամադրության մեջ լինես: Չէ՞ որ եթե մենք մշտապես տրտմեինք մեղքերի համար, եթե զղջայինք գործած մեղքերի համար, ապա ուրիշ ոչ մի բան մեզ չէր վշտացնի, որովհետև այդ վիշտը ի դերև է անում ցանկացած տրտմություն: Ինչպես թռչնին, որ ցանցն է ընկնում, թևերից օգուտ չկա, և նա միանգամայն անտեղի է թափահարում, ճիշտ այդպես դու էլ ոչ մի օգուտ չունես խելքից, եթե գերի ես դարձել սեփական չար կրքերիդ: Եթե իրական կյանքում մենք չենք կամենում մեկնումեկի առաջ խայտառակ լինել, ապա ի՞նչ կարող ենք անել այն աշխարհում բյուրավորների առաջ: Ապաշխարանք է համարվում ոչ այն, որ հրաժարվում ենք նախկին չարություններից, այլ հարկ է նաև բարի գործեր կատարել. «Խուսափի՛ր չարից,- ասում է,- և բարությո՛ւն արա» (Սաղմ. 36։27): Ապաքինվելու համար բավական չէ միայն նետը հանել, այլ պահանջվում է նաև դեղ դնել վերքին: Պատահում է, որ մեկը ապաշխարանքից հետո բազմաթիվ բարի գործեր է կատարում, մինչդեռ վերստին հայտնվում է մեղքի մեջ, որ համազոր է այդ բարի գործերին, և դա բավական է, որ նրան մղի հուսահատության, կարծես թե բոլոր արածները կորսված են, և նրա բոլոր ջանքերն ապարդյուն էին: Այդ միտքը հարկավոր է մի կողմ դնել և մտածել այն մասին, որ եթե մենք հասցնում ենք բարի գործերի չափավոր պաշար ստեղծել, որոնք համազոր են հետո կատարած մեղքերին, ապա ոչ մի բան չի կարող անխուսափելի դարձնել մեր ամբողջական կործանումը: Իսկ հիմա (բարի գործերը) կարծես թե ամուր զրահի պես թույլ չեն տալիս սուր, մահացու նետին իր գործն անել, և անգամ ճեղքված լինելով դրանով, մարմինը պաշտպանում են մեծ վտանգից...

Այսպիսով, դժբախտությունն այն չէ, որ մարտնչելով վիրավորվում ենք, այլ այն, որ պարտությունից հետո հուսահատվում և հոգ չենք տանում վերքի մասին: Ոչ մի առևտրական, ենթարկվելով նավաբեկության և կորցնելով ողջ ունեցվածքը, չի թողնում ծովագնացությունը, այլ կրկին ճամփորդում է ծովերով և լայնատարած անհուններով և վերստին ձեռք բերում նախկին հարստությունը: Բազմաթիվ պարտություններից հետո էլ լինում են ըմբիշներ, որոնք հաղթանակում են, և զինվորներ, որոնք բազում անգամներ փախուստ տալով մարտադաշտից, ի վերջո, հերոսանում են և հաղթում թշնամիներին: Քրիստոսին ուրացողներից շատերը չարչարանքների երկյուղից կրկին մարտի են բռնվում և հեռանում` մարտիրոսության պսակով զարդարված: Բայց եթե նրանցից յուրաքանչյուրը առաջին իսկ զարկից հետո հուսահատվեր, ապա չէին ստանա հետագա բարիքները: Եվ թող որ մենք բոլորս նմանվենք նրանց, ողորմածությամբ և մարդասիրությամբ մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսի, Որին փառք և զորություն հավիտյանս հավիտենից. Ամեն:

Պատրաստեց Հովհաննես Մանուկյանը