Ինչպես ավազակը սուրբ դարձավ

4-րդ դարում ապրել է ավազակների մի խմբապետ՝ Մովսեսը, որ եթովպացի էր: Սևամորթ եթովպացիներին կոչում էին նաև մուրին: Նա բարձրահասակ էր և ամրակազմ: Ասում էին, որ նրա հասակը մոտ երկու մետրի էր հասնում: Մովսեսն իր ավազակախմբով անխնա թալանում էր իր ճանապարհին հանդիպած մարդկանց և շատերին նույնիսկ սպանում: Պատմում են, որ նա եղել է մի պաշտոնյայի ստրուկ, որը վտարել է նրան իր տնից՝ գողության, սպանության և անփույթ պահվածքի համար: Այդպիսով, Մովսեսը գնում և միանում է ավազակների մի խմբի, որտեղ դառնում է նրանց առաջնորդը և նրանց հետ միասին կատարում բազմաթիվ հանցագործություններ՝ հայտնի դառնալով իր դաժանությամբ և անօրենությամբ: Նա չարությամբ էր լցված մի հովվի նկատմամբ, որը մի դեպքի առթիվ ոչխարներին հսկող իր շների միջոցով թույլ չէր տվել Մովսեսին չարագործություն կատարել: Եվ Մովսեսը վրեժխնդրությամբ էր լցված նրա հանդեպ: Մի անգամ տեսնում է այդ հովվին իր ոչխարների հետ և մտածում սպանել նրան: Նա լողալով անցնում է Նեղոս գետի մյուս ափը՝ իր հետ ունենալով իր սուրը: Իսկ հովիվը հեռվից նկատում է նրան և փախչում: Երբ Մովսեսը հասնում է Նեղոսի այդ ափը, հովվին չի գտնում և չորս գառ է մորթում, այնուհետև պարանով դրանք կապում և իր հետ վերցնելով՝ նորից հետ է լողում Նեղոս գետով: Այնուհետև խրախճանք է կազմակերպում, իսկ գառների մորթին վաճառում, գինի գնում և խմում: Երկար ժամանակ նման անօրեն կյանքով է ապրում, սակայն մի օր արթնանում է նրա խիղճը և իր կատարած հանցագործությունների պատճառով սկսում է տանջել նրան: Այդպիսի հոգեվիճակը շարունակվում է այնքան, մինչև մի անգամ գիշերվա կեսին, երբ նայում է աստղազարդ երկնքին, խոր շունչ է քաշում, մտածում Աստծո մասին և հանկարծ զգում է Նրա ներկայությունը: Մեկ ուրիշ պատմության մեջ ասվում է, որ շատ անգամ նա իր աչքերը բարձրացնում էր դեպի արևը և ասում` ո՛վ արեգակ, եթե դու ես Աստվածը, թույլ տուր ինձ իմանալ: Հետո ասում էր` ո՛վ Աստված, Ում ես չեմ ճանաչում, թույլ տուր քեզ ճանաչել: Մի օր ինչ-որ մեկի ձայնն է լսում, որն ասում է, թե գնա վանականների մոտ, որոնք ճանաչում են իրական Աստծուն: Գնա նրանց մոտ, և նրանք կպատմեն քեզ... Եվ որոշում է ավազակախումբը լքել ու մոտենում է այդ կողմերում գտնվող վանքի պարիսպներին և ծնկի գալիս վանքի մուտքի մոտ: Դռնապանը, նրան տեսնելով դարպասների մոտ, կարծում է, որ իրենց մահը մոտեցել է: Այդքան շատ վախենում էին նրանից այդ վայրերում: Եվ վանականները վանահոր գլխավորությամբ փակվում են վանքում ու ժամերով աղոթում: Իսկ Մովսեսը, արևի ճառագայթների տակ այդպես մնալով, ուշագնաց ընկնում է: Այդ ժամանակ նրան բերում են վանք: Երբ ուշքի է գալիս,  վանահորն ասում է, որ ուզում է մեղքերի խոստովանություն անել: Ահա այդպես վերափոխվում է այս հանրահայտ ավազակապետի կյանքը՝ նա դառնում է վանական և խստակյաց ճգնավոր: Մի անգամ, երբ իր խցում էր գտնվում, չորս ավազակ հարձակվում են նրա վրա: Մովսեսը, որ հուժկու ֆիզիկական ուժ ուներ, պարանով կապում է նրանց և ինչպես հարդը պարկերում, բերում է եկեղեցի ու ասում` ինձ թույլատրված չէ որևէ մեկի հանդեպ չարիք գործել: Ի՞նչ կհրամայեք անել այս մարդկանց հետ: Վանականները հրամայում են ազատ արձակել ավազակներին՝ ասելով, որ իրենք չպետք է որևէ մեկին սպանեն: Երբ այդ չորս ավազակներն իմանում են, որ դա նախկին ճանաչված ավազակապետ Մովսեսն է, և այդպիսի չարագործը դարձի է եկել և Աստծուն է ծառայում, մտածում են, որ փրկությունն իրենցից էլ հեռու չէ և որոշում են վանականներ դառնալ: Եվ ոչ միայն այդ չորսը, այլև այլ ավազակներ լսում են իրենց նախկին առաջնորդ Մովսեսի մասին, գալիս են, ապաշխարում, դառնում ճգնավորներ:

Չնայած ապաշխարությանը և ճգնավորական սխրանքներին, նախկին մեղավոր կրքերը շարունակում են տանջել Մովսեսին: Դրանք այնքան խորն էին արմատավորվել նրա հոգում, որ նա տասը տարի պայքարում էր հատկապես բղջախոհության դեմ: Իսկ բղջախոհության դևերն անխնա հարձակվում էին նրա վրա: Մի անգամ, երբ արդեն մտածում է թողնել պայքարը, այցելում է սուրբ հայր Իսիդորին: Երբ նրան իր փորձությունների մասին պատմում է, ծերը պատասխանում է, որ չպետք է զարմանալ այդպիսի դաժան պայքարի համար: Այդ ամենը նման է մսագործի շանը, որը սովոր է մսագործի կողմից նետած ոսկորներն ագահորեն կրծել, քանի դեռ նրան չեն դադարում կերակրել՝ փակելով մսագործի խանութը: Եվ սովահար շունն այլևս այդտեղ ուտելիք չգտնելով՝ որոշ ժամանակ անց հեռանում է: Բավարար չէ, որ մեղավորը մեղք չգործի, նրան անհրաժեշտ է վտարել չար սովորույթն առաքինի սովորույթի միջոցով, լիովին հրաժարվել մեղավոր կրքերից: Այդժամ բղջախոհության դևը հայտնվում է հուսահատության մեջ, որ մնացել է առանց մարդու կրքերը բորբոքելու հնարավորության և դադարում է պայքարել, ու սովահար, հուսահատ շան նման հեռանում է այդ վայրից: Մովսեսը լցվում է վճռականությամբ ու շարունակում պայքարը մեղավոր կրքերի դեմ: Նա խիստ ճգնակեցության է դիմում և օրեկան հիսուն անգամ աղոթում: Սակայն չար դևերն ավելի մեծ հարձակում են գործում. նա հատկապես սկսում է տառապել վառ երևակայական, գայթակղիչ երազներից: Եվ մեկ այլ սրբակյաց ճգնավորի խորհրդով սկսում է գիշերներն արթուն մնալ և աղոթել: Այդպես վեց տարի անցկացնում է, սակայն մեղավոր մտքերը նրան չեն թողնում և գիշերները, սիրով ու հոգատարությամբ լեցուն, գնում է ջուր բերում բոլոր այն տարեց ճգնավորների համար, որոնք այլևս չէին կարողանում իրենց խցերից դուրս գալ և անձնապես ջուր բերել: Իսկ ջրհորն այդ անապատում բավականին հեռու էր գտնվում, ինչպես նաև ծեր վանականների խցերն էին միմյանցից բավական հեռու տեղակայված: Սակայն Մովսեսը, խոնարհաբար և սիրով, ամբողջ գիշեր ջրհորից ջուր էր կրում ծերունի ճգնավորների համար: Բայց Աստծո թույլտվությամբ մի դեպք է տեղի ունենում: Դևը կատաղում է, որ այլևս չի կարողանում Մովսեսի վրա իշխանություն ունենալ և զգում է, որ պարտվում է ու հսկա փայտով ուժգին հարվածում է Մովսեսի թիկունքին, երբ ճգնավորը կռացել էր ջրհորից ջուր հանելու: Հաջորդ օրը մեկ այլ ճգնավոր նրան ուշագնաց և կիսամեռ գտնում է ջրհորի մոտ: Եվ այդ մասին հայտնում է սբ. Իսիդորին: Նրան բերում են եկեղեցի: Մեկ տարի է պահանջվում, որպեսզի կարող լինի ոտքի կանգնել: Այնուհետև վերադառնում է իր խուցը և շարունակում հոգևոր պայքարը, երկու ամիս անց հասկանում է, որ Աստծո շնորհով լիովին հաղթահարել է մեղավոր կրքերը և սբ. Իսիդորին հայտնում է, որ այլևս անհանգստություն չի զգում: Սբ. Իսիդորը պատասխում է` իմացիր, այդպիսի ծանր մարմնական փորձությունը թույլ էր տրվել հանուն այն բանի, որ քո մտքում չհպարտանայիր, թե ինքնուրույն, գործերի և սխրանքների միջոցով կարող ես հաղթահարել կրքերը:

Մի անգամ վանականները հավաքվում են, որպեսզի դատեն իրենց հոգևոր եղբայրներից մեկի կատարած արարքը: Այդ ժողովին հրավիրում են նաև Մովսեսին, բայց նա հրաժարվում է մասնակցել: Քանի որ սովորաբար բոլորը պիտի հավաքվեն, այնուհետև սկսեն ժողովը, Մովսեսին նորից են խնդրում գալ և մասնակցել: Եվ Մովսեսը վերցնում է մի զամբյուղ, ավազով լցնում և ներկայանում ժողովին: Վանականները նրան այդպես տեսնելով հարցնում են, թե դա ի՞նչ է նշանակում: Մովսեսը պատասխանում է, որ իմ մեղքերն իմ հետևից թափվում են, իսկ ես դրանք չեմ տեսնում, բայց այսօր եկել եմ դատելու մեկ ուրիշ մեղավոր մարդու:  Վանականները լսելով այդ խոսքերը՝ զղջում են, մեղավոր եղբորը ոչինչ չեն ասում և ներում են նրան:

Մովսեսն արդեն մոտ յոթանասունհինգ տարեկան էր՝ Աստծո շնորհներով լեցուն սրբակյաց մի ճգնավոր, երբ հայտնում է, որ շուտով բարբարոսներն իրենց վրա հարձակվելու են և խորհուրդ է տալիս բոլորին հեռանալ այդ վայրից: Բոլորը, բացի իրենից, պատրաստվում են փախչել: Հարցնում են, թե ինչո՞ւ ես մնում: Մովսեսը պատասխանում է, որ ինքը երկար տարիներ է սպասել այդ օրվան, որպեսզի իրագործվի մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսի խոսքը՝ սուր վերցնողը սրով էլ կընկնի (Մատթ. 26.52): Եվ այդ լսելով նրա յոթ աշակերտները նույնպես որոշում են մնալ: Նրանցից վեցը բարբարոսների ձեռքով նահատակվում են: Իսկ մեկը, պատմում են, որ այդ ժամանակ թաքնված է լինում հսկա պարաններով լեցուն մի կույտի մեջ և տեսնում է, թե ինչպես է երկնքից վեց լուսեղեն պսակ իջնում նահատակված վանականների մարմինների վրա: Մովսեսն իր մահվանը հանդիպում է այնպես, ինչպես ինքն էր կամենում՝ քանի որ ժամանակին կատարել էր սպանություններ, կամենում է, որ սրից էլ ընկնի:

Սբ. Պաիսոսի մոտ մի պատմություն է արձանագրված, որտեղ նշում է, որ մի ծերունի ճգնավոր իր խցում հրդեհից այրվում, մահանում է: Վանքի բոլոր եղբայրները չէին կարողանում հասկանալ, թե ինչու է այդպես պատահել: Հետագայում պարզվում է, որ այդ ճգնավորն աղոթում էր, որ այս աշխարհից այդպես հեռանա, քանի որ երիտասարդ տարիքում մի թուրքի այրել էր հնոցի մեջ: Մեր շրջապատում երբեմն լինում են դժբախտ պատահարներ, անժամանակ մահեր, և այդ ամենը մեզ համար անհասկանալի է մնում: Դրանց պատճառներից մեկն էլ այն է, թե տվյալ անձինք իրենց սրտում ինչպիսի կյանք ու մահ են խնդրում Աստծուց, ինչպես սբ. Մովսես Եթովպացին (Մուրին) կնքեց իր կյանքը նահատակությամբ: Նրա հիշատակությունը տոնում են կաթոլիկները, հույն, ռուս, ղպտի ուղղափառ և մյուս եկեղեցիները: Մովսեսի նահատակությունը տեղի է ունենում մոտավորապես 400թ.-ի մոտ, այլ աղբյուրներում` 405թ.-ին:

Պատրաստեց Հովհաննես սրկ. Մանուկյանը