19 Մարտ, Գշ, Մեծ պահքի ԼԷ օր

Գրքեր

Խոստացված Փրկչին ընդառաջ

Երկու հազար տարիներ շարունակ Քրիստոսին միշտ ընդառաջ գնալու պատգամին է ունկնդիր լինում յուրաքանչյուր քրիստոնյա՝ նշելով Տեառընդառաջը: Այս տոնը հայերիս համար համաժողովրդական է:

Տոնի պատմությանը անդրադառնալով՝ իմանում ենք, որ քսան դար առաջ այն կարգվեց Սբ. Հակոբոս Տեառնեղբոր կողմից, և Հայ Առաքելական Սուրբ եկեղեցին Տեառնընդառաջը անփոփոխ ձևով նշում է Քրիստոսի Ծնունդից քառասուն օր հետո՝ փետրվարի 14-ին:

Չորս ավետարանիչներից միայն Ղուկասն է մեզ ներկայացնում Տեառընդառաջի պատմությունը: Քրիստոսի Ծնունդից ութ օր հետո՝ հունվարի 13-ին, Նրան թլպատեցին և անվանակոչեցին Հիսուս, որ նշանակում է «Տերը կփրկի»: Իսկ երեսուներեք օր հետո Հովսեփն ու Մարիամը Մանուկ Հիսուսի հետ միասին գնացին Երուսաղեմ՝ Նրան «Տիրոջը ներկայացնելու» (Ղուկաս 1:22):

Հին կտակարանյան օրենքները

Թեև Հովսեփն ու Մարիամը ենթակա չէին օրենքին, քանի որ սուրբ Կույսից ծնվածը՝ Հիսուս, հղացվել էր Սուրբ Հոգու զորությամբ, բայց նրանք տաճար եկան օրենքը գործադրելու: Հիսուս Քրիստոս տաճար էր գնում Իր իսկ սահմանած օրենքը կատարելու՝ դրանով հաստատելով Իր ճշմարիտ մարդեղությունը: Նա չեկավ ջնջելու օրենքն ու մարգարեությունները, այլ կատարեց Ի՛ր իսկ սահմանած օրենքը՝ որպես խոնարհության և հեզության օրինակ:

Առաջնածինների և մայրերի մաքրագործման հրեական օրենքներն էին, որ նրանք պետք է գործադրեին: Ըստ Մովսիսական օրենքի՝ կինը զավակ ունենալուց հետո համարվում էր անմաքուր: Եթե նորածինը տղա էր, ապա մաքրության համար սահմանված էր 40, իսկ եթե աղջիկ՝ 80 օր: Ապա այդ օրերը լրանալուց հետո, նորածնի ծնողները գնում էին տաճար՝ իրենց հետ տանելով մեկ տարեկան գառ՝ ողջակեզի և մի զույգ աղավնի կամ տատրակ՝ մեղքերի քավության համար: Աղքատ ընտանիքները, ինչպիսին Հիսուսի ընտանիքն էր, կարող էին ընծայաբերել երկու տատրակ կամ աղավնու երկու ձագ՝ մեկը ողջակեզի և մյուսը՝ մեղքերի քավության համար (Ղևտացիներ 12):

Անդրանիկ արու զավակների հետ կապված Հին Կտակարանում հատուկ օրենք կար: Եգիպտացիների անդրանիկներին հարվածելու հետ կապված Աստված հրամայել էր, որ հրեա բոլոր անդրանիկները՝ թե՛ մարդ և թե՛ անասուն ընծայվեն Իրեն (Ելք 24:19-20), այսինքն՝ հատկացվեն Աստծո տաճարի ծառայությանը: Երբ Մովսես մարգարեն բարձրացել էր Սինա լեռը տասը պատվիրանները ստանալու, հրեաները, մոռանալով Աստծուն, ոսկե հորթ էին պատրաստել այն պաշտելու համար: Միայն Ղևիի ցեղը գործակցեց Մովսեսին հորթապաշտներին պատժելու համար (Ելք 22:6) և սկսյալ այս շրջանից, Ղևիի ցեղն ամբողջությամբ՝ մարդկանցով և անասուններով, ընտրվեցին Աստծո ծառայության համար, իսկ մյուս ցեղերի բոլոր արուներն ազատվեցին այդ ծառայությունից (Թվեր 3:12), բայց ոչ ձրիաբար. յուրաքանչյուր անդրանիկ ունեցողը պարտավոր էր իր անդրանիկի համար փրկագին վճարել ղևտացիներին: Իսկ որպես փրկագնի չափ՝ առաջին անգամ որոշվեց հինգ սիկղ արծաթ (Թվեր 3:47): Սակայն հետագայում սովորություն դարձավ, փրկագինը որոշել ըստ յուրաքանչյուրի կարողության և փոխադարձ համաձայնության:

Ինչո՞ւ տատրակ և ինչո՞ւ աղավնի

Ըստ եկեղեցական ավանդության՝ տատրակը ողջախոհ թռչուն է և խորհրդանշում է Քրիստոսին: Տատրակի ողջախոհությունը երևում է նրանում, որ երբ զույգերից մեկը մահանում է, մյուսն առանց ընկեր է մնում մինչև մահ. սա խորհրդանշում է նաև քրիստոնեավայել կյանքով ապրող այն անձանց, ովքեր մեղքից հեռանալով՝ այլևս մեղք չեն գործում:

Իսկ աղավնին հանդարտ ու խաղաղ թռչուն է և արծվի պես գիշատիչ չէ, որը Քրիստոսի անսահման հեզությունն է խորհրդանշում: Աղավնին հոգ է տանում ոչ միայն իր ձագերի համար, այլև օտարի, ինչպես որ Հիսուս Իր ողորմությունն ու գութը ցուցաբերում է ոչ միայն արդարներին, այլ նաև մեղավորներին: Աղավնիները նաև միամիտ են ու երամով են շրջում, որը խորհրդանշում է հավատացյալների բազմությունը: Մանուկ Հիսուսի այս օրինակը ցույց է տալիս, որ աստվածպաշտության մեջ ոչ թե ճոխ ընծան է առաջնային և կարևոր, այլ ողջախոհ և պարկեշտ ընթացքը: Իսկ նյութական ընծային պետք է միանա աղոթքն ու պահեցողությունը, որպեսզի ընծան կամ պատարագը լիարժեք և ընդունելի լինի Աստծո համար:

Սրբազան ավանդությունը պատմում է

Երբ Հովսեփն ու Մարիամը քառասուն օրական Մանուկ Հիսուսի հետ մոտեցան տաճարին, արևելյան դուռը, որն Աստծո հրամանով փակ էր, մեծ դղրդյունով ինքն իրեն բացվեց: Կատարվեց Քրիստոսից վեց հարյուր տարի առաջ Եզեկիել մարգարեի կողմից ասվածը. «Այդ դուռը փակ է մնալու ու չի բացվելու, նրանով ոչ ոք չի անցնելու, որպեսզի Իսրայելի Տեր Աստվածը մտնի այնտեղով: Այն փակ է լինելու, որովհետև առաջնորդ իշխանն է ներսում՝ Տիրոջ առաջ հաց ուտելու համար: Նա մտնելու է դռան կամարի տակի ճանապարհով և նույն ճանապարհով էլ դուրս է գալու» (Եզեկիել 44:1-3): Այսինքն՝ արևելյան դուռը բացվելու էր միայն Իսրայելի Աստծո առջև, և դա այդպես էլ եղավ: Դռան դղրդյունի ձայնից քաղաքի բնակիչները դուրս են վազում իրենց տներից, և քանի որ արդեն մութ էր, վառվող ջահերով և ճրագներով գալիս են տաճար՝ Տիրոջն ընդառաջ, տեսնելու համար Եկողին և միմյանց ձայն տալով՝ ասում են. «Տերը անցավ այս դռնով»: Եվ մտնելով տաճար՝ տեսնում են Հովսեփին ու Մարիամին՝ Հիսուս Մանկանը գրկում:

Սիմեոն ծերունու մարգարեացումը և օրհնությունը

Տաճարում Տիրոջն ընդառաջ դուրս եկան Սիմեոն ծերունին և Աննա մարգարեուհին: Ավետարանում Սիմեոն ծերունին պարզապես կոչվել է «այր մի»: Ավանդաբար հայտնի է, որ Սիմեոնը 72 թարգմանիչ դպիրներից էր, ովքեր Եգիպտոսի ընթերցասեր թագավորի հրամանով Հին Կտակարանի գրքերը եբրայերենից հունարենի թարգմանեցին: Իսրայելի տասներկու ցեղերից վեցական բանիմաց այրերը թագավորի հրամանով Փառան կղզում առանձին սենյակներում, առանց միմյանց հետ խորհրդակցելու, Սբ. Հոգու ներգործությամբ 72 օրում ամբողջ Հին Կտակարանը թարգմանեցին: Բոլորի թարգմանությունները նույնը եղան՝ թե՛ մտքով, և թե՛ խոսքերով, որովհետև թարգմանությունը մարդկային իմաստությամբ չեղավ: Երիտասարդ թարգմանիչ Սիմեոնը Աստծո նախախնամությամբ հանդիպում է Եսայու մարգարեության այն խոսքին, թե՝ «Ահա կույսը պիտի հղիանա ու որդի ծնի» (Եսայի 7:14): Նա տարակուսում է՝ մտածելով, որ հեթանոսները չեն հավատա այս խոսքերին և ջնջում է: Բայց և միևնույն ժամանակ երկմտում է, որ իր ընկերների հետ տարաձայնություն կունենա տվյալ մարգարեության հետ կապված: Ապա Սիմեոնը քուն է մտնում և արթնանալով տեսնում է, որ իր ջնջածը գրվել է ոսկյա տառերով: Նա ամբողջ գիշեր արտասվում է և երանի տալիս նրանց աչքերին, ովքեր պիտի տեսնեն կուսածին Մանկանը և գրկեն Նրան: Աստծո Սուրբ Հոգին Սիմեոնին խոստանում է. «Մահ չես տեսնի, մինչև տեսնես Տիրոջ Օծյալին»: Նա առաքյալների նման արժանի եղավ այն երանությանը, որի մասին Տերն ասաց. «Երանի ձեր աչքերին, որ տեսնում են, ու ձեր ականջներին, որ լսում են: Ճշմարիտ եմ ասում ձեզ, որ շատ մարգարեներ ու արդարներ ցանկացան տեսնել, ինչ որ տեսնում եք, բայց չտեսան» (Մատթեոս 13:16-17):

Տարիներ անցան և վերջապես երեք հարյուր քառասունչորսամյա Սիմեոնին Սուրբ Հոգին, կանչելով, ասում է. «Արի՛, ծեր, գնա՛ տաճար և տե՛ս՝ այն, ինչ ցանկացար, ահա՛ Կույսը և իր Որդին»: Տաճարում տեսնելով քառասնօրյա Մանկանը՝ փառաբանում է Աստծուն և խնդրում. «Այժմ, ո՛վ Տեր, խաղաղությամբ արձակիր Քո ծառային՝ ըստ Քո խոսքի, որովհետև աչքերս տեսան փրկությունը Քո, որ պատրաստեցիր բոլոր ժողովուրդների առաջ, լույս, որ կլինի հայտնություն հեթանոսների համար, և փառք՝ Իսրայելի Քո ժողովրդի համար»:

Սիմեոնը մարգարեկան հոգով հայտարարեց, թե ընծայված այդ Մանուկն է, որը պիտի դառնա Աստծո պատրաստած փրկությունը՝ հեթանոսների լույսը և Իսրայելի փառավորությունը: Երբ Հովսեփն ու Մարիամը զարմացած լսում էին նրա ներշնչող խոսքերը, Սիմեոնը դարձավ Մարիամին և մարգարեական հոգով կանխագուշակեց Հիսուսի կյանքի և Մարիամի վշտերի պարագաները և ասաց. «Հիսուսը, ինչպես իրեն հավատացողներին կանգնելու պատճառ պիտի լինի, այնպես էլ չհավատացողներին՝ գլորվելու. Իր անվան շուրջ հակառակություններ պիտի բորբոքվեն, և սրտերի գաղտնիքները պիտի հայտնի դառնան, և այս պատճառով Մարիամի սիրտն էլ ցավերով պիտի խոցոտվի»: Անշուշտ Մարիամի վրա ծանր ազդեցություն գործեցին այս խոսքերը, սակայն այնուամենայնիվ, չնվազեց այն զարմանքը, որ առաջացրել էին առաջին մարգարության օրհնաբանությունները: Ծերը, ավարտելով իր խոսքը, վերադարձրեց Մանկանը մորը և հանգստացավ ծերության տառապանքներից՝ տաճարում իսկ ավանդելով իր հոգին Աստծուն:

Աննա մարգարեուհին

Երուսաղեմի տաճարում ապրում էին այրիներ, որոնք տաճարի պաշտամունքի հետ խնամում էին նաև նվիրյալ կույսերին և աղջիկներին: Նրանց գլխավորը եղել է Աննա անունով մի այրի՝ Փանուելի դուստրը, Ասերի ցեղից, 84 տարեկան մի կին, որ ամուսնությունից յոթ տարի հետո դարձել էր այրի և առանձնացել տաճարում: Մարիամը մանկության տարիներն անցկացրել էր տաճարի այրիների խնամքի ներքո և ժամանակի համաձայնությունն էլ թույլ է տալիս ասելու, որ Մարիամն Աննայի խնամքի տակ է եղել: Եվ տեսնելով իր սանուհու ստացած մեծ շնորհը՝ Աննան հոգեպես հրճվում և ցնծում էր: Տեսնելով քառասնօրյա Հիսուսին՝ նա ևս փառաբանում է Աստծուն և ներկաների հետ խոսում Նրա մասին: Ըստ եկեղեցու սրբալույս հայրերի բացատրության՝ Սիմեոնը Ադամի օրինակն է, իսկ Աննան՝ Եվայի: Դարձյալ Սիմեոնը օրինակն է օրենքի հնության, իսկ Աննան՝ մարգարության լրումի:

Քառասուն օրական մանուկների ընծայման կարգը հայ եկեղեցում

Քառասուն օրական մանուկներին տաճար տանելու և Աստծուն ընծայաբերելու հինկտակարանյան օրենքը նոր շունչ ստացավ և պահպանվեց նաև քրիստոնյաների մեջ: Յուրաքանչյուր ընտանիքում, երբ երեխա է ծնվում, մեր եկեղեցու հայրերի հաստատած կարգի համաձայն, ծնողները նորածնին ծննդյան քառասուներորդ օրը եկեղեցի պետք է տանեն: Երեխայի մայրը ծնրադրում է եկեղեցու դռան առջև և մեղքերը քահանային խոստովանելով՝ թողություն ստանում: Այնուհետև քահանան դիմում է Աստծուն՝ խնդրելով մաքրել այդ կնոջ մարմնի ախտերը և արժանի դարձնել եկեղեցի մտնելուն և Տիրոջ Մարմնին ու Արյանը հաղորդակից լինելուն:

Այս կարգը կատարելուց հետո նրանք եկեղեցի են մտնում և կանգնում խորանի առաջ: Ծիսակատար քահանան, վերցնելով մանկանը, Աստծուց խնդրում է, որ Նրա Ամենատես Աչքը և Ամենազոր Աջը միշտ հովանի լինի մանկանը: Ընծայման կարգն ավարտվում է «Պահպանիչ» և «Հայր մեր» աղոթքներով:

 

Կազմեց Կարինե Սուգիկյանը

14.02.19
ԲաԺանորդագրվել
Ընթերցել նաև
Օրհնությամբ ՝ ԱՀԹ Առաջնորդական Փոխանորդ Տ․ Նավասարդ Արքեպիսկոպոս Կճոյանի
Կայքի պատասխանատու՝ Տեր Գրիգոր քահանա Գրիգորյան
Կայքի հովանավոր՝ Անդրանիկ Բաբոյան
Web page developer A. Grigoryan
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են Զորավոր Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի 2014թ․