«Եթե հարություն առաք Քրիստոսի հետ, ապա փնտրեցե՛ք վերին բաները, այնտեղ, ուր Քրիստոս նստած է Աստծու աջ կողմը»:
«Հարյավ» բառը մի քանի նշանակություն ունի․ այն երբեմն ցույց է տալիս մարդու նստած կամ ընկած տեղից վեր կենալը, ինչպես, օրինակ, այս պարագայում․ «Սողոսը գետնից վեր կացավ, սակայն բաց աչքերով իսկ ոչ ոքի չէր տեսնում» (Գործք 9․8)։
Քնած տեղից արթնանալն ու վեր կենալը ևս այս բառով են բնութագրվում, զորօրինակ․ «Վա՜յ նրանց, ովքեր առավոտյան վեր կենալով՝ ընկնում են արբեցության հետևից» (հմմտ․ Ես․ 5․11)։
«Հարյավ» բառը, սակայն, լավագույնս մատնանշում է մեռած մարդու՝ վերստին կենդանանալու, հարություն առնելու իրողությունը, որի օրինակը մեզ համար Հիսուսի խոսքերն են՝ ուղղված Մարթային․ «Քո եղբայրը հարություն կառնի», այսինքն՝ նորից պիտի կենդանանա։
«Գիտեմ,- ասում է Մարթան,- որ հարության ժամանակ՝ վերջին օրը, հարություն կառնի»։ Իսկ Հիսուս պատասխանում է․ «Ես իսկ եմ հարություն և կյանք. ով հավատում է Ինձ, թեպետ և մեռնի, կապրի, և ով կենդանի է ու Ինձ հավատում է, հավիտյան չի մեռնի: Հավատո՞ւմ ես այս բանին» (Հովհ․ 11․23-26)։
Հարություն առնելու վերաբերյալ իմ հիշատակած այդ դրվագներն ավելի շատ մեր մարմնավոր կյանքին են վերաբերում։ Սակայն մարդու բարոյական կյանքի փոփոխության պարագայում էլ հարություն առնելն իր նշանակությունն ունի։ Օրինակ՝ երբ մի տգետ մարդ, իր տգիտությունը հաղթահարելով, գիտելիքներ է ձեռք բերում, դա նշանակում է, որ այդ մարդը հարություն է առնում, այսինքն՝ մի վիճակից մեկ ուրիշ վիճակի է վերափոխվում կամ խավարից դեպի լույսն է դառնում։
Բարոյական կյանքից հեռու եղող մեկը, երբ հանկարծ հետ է կանգնում իր այդ ընթացքից ու բարեբարո կենցաղավարությանն է անցնում, դա ևս նշանակում է, որ այդ մարդը մեռած վիճակից կենդանացավ, մեռած գործերի միջից հարություն առավ ու նոր կյանք ստացավ։
«Ես վերցնելու եմ ձեզ հեթանոսների միջից,- ասում է Աստված Եզեկիելի շուրթերով,- ու տանելու եմ ձեզ ձեր երկիրը: Ձեզ վրա սուրբ ջուր եմ ցանելու, և դուք մաքրվելու եք ձեր բոլոր պղծություններից. ձեր բոլոր կուռքերից մաքրելու եմ ձեզ:
Նոր սիրտ եմ տալու ձեզ, նոր հոգի եմ դնելու ձեր մեջ. ձեր մարմիններից հանելու եմ քարեղեն սիրտն ու մարմնեղեն սիրտ եմ տալու ձեզ. Իմ հոգին եմ տալու ձեզ: Եվ այնպես եմ անելու, որ Իմ արդարության ճանապարհով ընթանաք, օրենքներս պահեք ու կատարեք դրանք, բնակվեք այն երկրում, որ տվել էի ձեր հայրերին, Ինձ համար ժողովուրդ լինեք, և Ես ձեզ համար՝ Աստված» (Եզեկ․ 36․24-28):
Ահավասիկ, այս խոսքերը նույնպես հարություն առնելու կամ հին մարդու մեռած գործերի միջից նոր կյանքով կենդանանալու նշանակությունն ունեն։ Ու թեպետ լավ ու բարի կյանքից դեպի վատթարն ընկնելը դարձյալ փոփոխություն է, սակայն այդ կորստական փոփոխությունը «հարություն առնել» չի կոչվում, այլ գեթ «սոսկալի անկում» կամ «բարոյական մեռելություն» է անվանվում, ինչպես որ գրված էլ է․ «Հիշիր այժմ որտեղի՛ց որ ընկար, ապաշխարի՛ր և քո նախկին գործերն արա՛, ապա թե ոչ ես իսկույն կգամ և կշարժեմ քո աշտանակներն իրենց տեղերից, եթե չապաշխարես» (Հայտն․ 2․5)։
Մենք՝ քրիստոնյաներս, հարություն առնելու երկու տեսակ ունենք։ Մեկը, ինչպես որ արդեն ասացինք, մեր բարոյական կամ հոգևոր հարությունն է, որն ընդունելու շնորհիվ և քրիստոնյա ենք կոչվում։
Իսկ ահա մյուս հարությունն էլ մահանալուց հետո պիտի տեղի ունենա, ինչպես որ գրված է մեր «Հավատո հանգանակ»-ի մեջ․ «Հավատում ենք․․․․ մեռելների հարությանը, հոգիների ու մարմինների հավիտենական դատաստանին, Երկնքի արքայությանն ու հավիտենական կյանքին»։
Մեր բարոյա-կրոնական հարությունն անմիջականորեն կապված է մահացածների վերջին հարությանը, քանի որ մեր այս առաջին հարությունն այն ճանապարհն է, որով ընթանալով՝ մենք իբրև ճանապարհորդներ գերեզման ենք մտնում և մեր մարմինները մնում են այնտեղ՝ համաձայն Աստծու վճռի․ «Հող էիր ու հող պիտի դառնաս»։
Իսկ մեր հոգիներն էլ բարձրանում են դեպի Աստված՝ բնակվելով Աստծու կողմից նրանց համար սահմանված կայաններում, մինչև որ գա համընդհանուր հարության ժամանակը, երբ մեր մարմիններն էլ Աստծու ամենակարող զորությամբ պիտի հարություն առնեն և մեր հոգիներին միանալով՝ իրենց հատուցմանը պիտի արժանանան․ «Արդարներին՝ հավիտենական կյանք, իսկ մեղավորներին՝ հավիտենական տանջանք»։
Քրիստոնյաներս երբևէ, ոչ մի դեպքում չպիտի գործ ունենանք «հավիտենական տանջանք»-ի հետ, այլ արդարներին հատուկ հավիտենական կյա՛նքը պիտի լինի մեր պարգևը։ Չէ՞ որ մեր Փրկիչ Հիսուս Քրիստոս այսպես է ասել․ «Ճշմարիտ, ճշմարիտ եմ ասում ձեզ, որ ով Իմ խոսքը լսում է ու հավատում է Նրան, Ով Ինձ առաքեց, ընդունում է հավիտենական կյանքը և չի դատապարտվում, այլ մահվանից կյանք անցավ» (Հովհ․ 5․24)։
Թեև մեր քրիստոնեական սուրբ կրոնի սկզբունքն այս է, բայց մենք պետք է շարունակ կենցաղավարենք մեր կոչման, մեր բարոյական ու կրոնական առաջին հարության կանոններով․ մեզ համար մեկ ուրիշ ճանապարհ գոյություն ունենալ չի կարող։
Հակառակ դեպքում, օ՜հ, սարսափելի է ասել, սակայն մենք, մեր Փրկչի՝ մեզ համար գործադրած այդքա՜ն զորությունների հանդեպ ապերախտ գտնվելով՝ Քորազինին, Բեթսայիդային ու Կափառնայումին ուղղված նախատինքները մեզ վրա կվերցնենք և Տյուրոսի, Սիդոնի բնակիչներից ու Սոդոմայեցիներից էլ ավելի ծանր դատաստանների կարժանանանք, ինչպես ասում է Փրկիչը («Այն ժամանակ Նա սկսեց պարսավել այն քաղաքները, որոնց մեջ նրա բազում զորավոր գործերը տեղի ունեցան, բայց նրանք չապաշխարեցին: «Վա՜յ քեզ, Քորազին, վա՜յ քեզ, Բեթսայիդա. որովհետեև եթե Տյուրոսում և Սիդոնում տեղի ունեցած լինեին այն զորավոր գործերը, որ ձեր մեջ արվեցին, վաղուց արդեն քուրձով և մոխրով ապաշխարած կլինին: Բայց ասում եմ ձեզ, Տյուրոսի և Սիդոնի երկրի համար ավելի տանելի կլինի դատաստանի օրը, քան ձեզ համար:
Եվ դո՛ւ, Կափառնայո՛ւմ, միթե մինչև երկի՞նք պիտի բարձրանաս. ո՛չ, պիտի իջնես մինչև դժոխք. որովհետև եթե Սոդոմում եղած լինեին այս զորավոր գործերը, որ եղան քո մեջ, արդարև մինչև այսօր նրանք կանգուն կլինեին: Բայց ասում եմ ձեզ, որ սոդոմացիների երկրի համար դատաստանի օրը ավելի տանելի կլինի, քան քեզ համար» (Մատթ․ 11․20-24))։
Այդ մասին է խոսում նաև սրբազան առաքյալ Պետրոսը․ «Որովհետև, եթե մեր Տեր և Փրկիչ Հիսուս Քրիստոսին ճանաչելու միջոցով,- այսինքն՝ քրիստոնեական ճշմարիտ կրոնի լուսավոր վարդապետությամբ,- աշխարհի պղծություններից փախչելուց հետո դարձյալ նույն բաներով բռնվեն-մնան, նրանց վախճանը կլինի ավելի վատ, քան առաջին վիճակը. քանի որ ավելի լավ էր նրանց համար, եթե բնա՛վ ճանաչած չլինեին արդարության ճանապարհը, քան այն, որ ճանաչեցին և հետ կանգնեցին այն սուրբ պատվիրանից, որ ավանդվեց նրանց» (Բ Պետ․ 2․20-21)։
Օ՜հ, որքա՜ն սարսափեցուցիչ են տերունական ու առաքելական այս խոսքերը մի քրիստոնյայի համար, որն իր սուրբ կոչման գիտակցությունը չունի։ Ուրեմն քրիստոնյան ի՞նչ պիտի անի, որպեսզի իրեն հեռու պահի ապագայում նմանատիպ դառնագին վիճակում հայտնվելուց։
Այսպիսի մի հարցում անելով ես, թերևս, սխալվում եմ, քանի որ սա նմանվում է այնպիսի մի հարցման, երբ մեկը, կանգնած լինելով արքունական ճանապարհի վրա, որի դարպասներին Աստծու ձեռքով պարզորոշ գրված և Նրա շուրթերով էլ վկայված է, թե՝ «Գնա՛ այս ճանապարհով առանց երկբայելու, ո՜վ մարդ, և դու կհասնես քո ցանկացած վայրը․ չլինի թե խոտորվես դեպ աջ կամ ձախ, այլ միշտ ուղի՛ղ գնա», այսուամենայնիվ, այդ ճանապարհորդը, դարձյալ շվարած մնալով, իրեն հանդիպող մեկին հարցնի, թե ո՞րն է իր երկիրը գնալու ճանապարհը։
Կարծում եմ, որ այդպիսի մարդը բավականին ծիծաղելի է՝ իր աչքի առջև արդեն իսկ հայտնի եղածի վերաբերյալ տեղեկություն հարցնելու պատճառով։ Ես էլ այժմ այդ կարգավիճակում եմ, քանի որ հարց եմ հնչեցնում ամենքիդ հայտնի, լույսի նման թափանցիկ մի իրողության վերաբերյալ։
Եվ իսկապես, այդպես է, որ կա, չէ՞ որ Տերն ասել է․ «Ուսուցիչներ չկոչվե՛ք, քանի որ ձեր Ուսուցիչը Քրիստոս է»։ Եվ դարձյալ, թե․ «Ես եմ ճանապարհը և ճշմարտությունը և կյանքը, ոչ ոք չի գալիս Հոր մոտ, եթե ոչ Ինձանով»:
Ահա թե ինչպես են Տիրոջ խրատները բացում մեր ականջները, և մենք, համաձայն Եսայու մարգարեի խոսքի (Ես․ 50․5), ոչ թե պիտի խստասրտություն ցուցաբերենք ու ընդդիմանանք դրանց, այլ պետք է ամենքս էլ Աստծուց սովորողներ լինենք։
Սուրբ Հոգի Աստված առաքյալների ձեռքով բազմաթիվ գրքեր է պատրաստել մեզ համար, որոնք լի են մեր հոգիների փրկության ու մեր քրիստոնեաբարո կենցաղավարության համար ամենաանհրաժեշտ լուսավոր ու կենդանարար խրատներով։
Այդպիսի խրատներից մեկն էլ, ահավասիկ, իմ այսօրվա քարոզի համար որպես բնաբան ընտրված խոսքերն են՝ արտաբերված սրբազան Պողոս առաքյալի կողմից․ «Եթե հարություն առաք Քրիստոսի հետ, ապա փնտրեցե՛ք վերին բաները,- այսինքն՝ երկնավոր կյանքը,- այնտեղ, ուր Քրիստոս նստած է Աստծու աջ կողմը»՝ որպես ճշմարիտ Աստված և Հոր ու Սուրբ Հոգու Էակից, որ մարդացավ մեր փրկության համար, մեզ ուսուցանեց փրկության ճանապարհներն ու աստվածգիտության ճշմարիտ և փրկարար խորհուրդները։
Նա Իր անարատ արյան հեղմամբ ջնջեց մարդկային սկզբնական մեղքի դատակնիքը, և այժմ, մարդկային փառավորված մարմնով Հոր աջ կողմում բազմած, բարեխոսում է Իր հավատացյալ և զինվորյալ Եկեղեցու համար։
Օ՜հ, որքա՜ն երջանիկ ենք մենք՝ քրիստոնյաներս, որ Փրկչի շնորհիվ հասել ենք այսպիսի լուսավոր ու փառավորյալ վիճակի, որքա՜ն ապահով է մեր հոգիների փրկության ճանապարհը, որքա՜ն մեծ է մեր հավատքի Հիմնադիրը, որքա՜ն անբավելի է Նրա սերն Իրեն հետևողների հանդեպ և որքա՜ն անճառելի ու անմերժելի է Նրա բարեխոսությունը, բարեխոսությո՛ւն, որի մեջ պարփակված է Աստծու անքննելի մարդասիրության խորհուրդը։
«Երանի՜ է քեզ, Սիմո՛ն, Հովնանի՛ որդի, որովհետև մարմինը և արյունը չէ, որ հայտնեց քեզ, այլ՝ Իմ Հայրը, որ երկնքում է»,- ասաց Տերը Պետրոսին, երբ վերջինս Նրան խոստովանեց՝ ասելով․ «Դու ես Քրիստոսը՝ Աստծու Որդին» (հմմտ․ Մատթ․ 16․16-17)։
Ահա այս երանությանն է հաղորդակից ամեն մի քրիստոնյա, որը Փրկչին դավանում է որպես Աստծու Որդի և Նրա խոսքերն ընդունում է որպես Աստծու շուրթերով ասված անսուտ պատգամներ։
Այո՛, մենք հարություն ենք առել Քրիստոսի հետ ու մշտապես պիտի վերին բաները փնտրենք, քանի որ մեր այս հարությունը դեռևս մեր բարոյական ու կրոնական կյանքի վերածնությունն է՝ առաջի՛ն հարությունը, որն առհավատչյան է հավիտենական կյանքի։
Այս հարությամբ մենք զատվում ենք մարմնական բոլոր արտասովոր ցանկություններից։ Այս հարության շնորհիվ մեր անձերը պիտի սրբվեն հին աշխարհի աստվածամարտ բոլոր մեղքերից և նորոգվելով՝ տաճար պիտի դառնան Ամենասուրբ Երրորդության համար, «որովհետև հինն անցավ, և հիմա ամեն ինչ նոր եղավ»,- ասում է առաքյալը (Բ Կորնթ․ 5․17)։
Եսային նույնպես խոսում է այդ մասին՝ ասելով․ «Քանզի Ես նորն եմ անելու, որ հիմա հայտնվելու է, և դուք պիտի ճանաչեք. ճամփա պիտի բացեմ անապատով և անջրդի հողում գետեր պիտի բխեցնեմ․․․․ Առաջվա բաները մի՛ հիշեք, հինը մտքներդ մի՛ բերեք (հմմտ․ Ես․ 43․18-19)։
Այս հարության շնորհիվ մենք մեր հոգիների վրա ենք կրում երկնավոր Հոր որդեգրության կնիքը, և այս հարությունը մենք ստացել ենք սուրբ Ավազանից վերստին ծննդյամբ, «քանի որ Հիսուս Քրիստոսի անունով մկրտվողներս,- ասում է առաքյալը,-Նրա մահվան խորհրդո՛վ է, որ մկրտվեցիք, այսինքն՝ մկրտությամբ թաղվեցիք Նրա հետ մահվան մեջ, որպեսզի, ինչպես որ Քրիստոս մեռելներից հարություն առավ Հոր փառքով, նույնպես և մենք այսուհետև նոր կյանքով ապրենք՝ Հայր Աստծու փառքի համար։ Եվ եթե Նրա մահվան նմանությամբ տնկակից եղանք Նրան, պիտի լինենք նաև Նրա Հարության նմանությամբ» (հմմտ․ Հռոմ․ 6․3-5)։
Այս խոսքերից հասկացվում է, որ քրիստոնյան մեռած է համարվում մեղք գործելու համար, և քրիստոնյայի նորոգված կյանքում մեղքը տեղ չպիտի ունենա, այլ նրա կյանքը մշտապես սրբությամբ ու արդարությամբ պիտի լեցուն լինի և պիտի փայլի Փրկչի մատնացույց արած առաքինի գործերով։
«Վերին բաների մասի՛ն խորհեցեք,- ասում է առաքյալը,- և ո՛չ թե այն, ինչ այս աշխարհում է, որովհետև դուք մեռաք, և ձեր կյանքը Քրիստոսի հետ՝ Աստծու մեջ է պահված, իսկ երբ հայտնվի Քրիստոս՝ ձեր Կյանքը, այսինքն՝ երբ Նա գա դատելու ողջերին և մեռածներին, այն ժամանակ դուք էլ Նրա հետ կհայտնվեք յուրաքանչյուրդ ձեր փառքով։
Այսինքն՝ դուք, որ այժմ այս աշխարհում նորոգուն կյանքով եք ապրում, երկնային փառքն եք փափագում, վերին բաների մասին եք խորհում ու ձեր բարեգործությունների միջոցով երկնքում եք դիզում ձեր գանձերը, ահավասիկ ձեր այդ առաքինաբարո գործերը, որ դուք անում եք ոչ թե մարդկային փառքի համար, այլ հանուն Աստծու փառքի, դեռևս ծածկաբար են պահվում Նրա առջև, Ում անունով որ դուք գործել եք, և երբ հայտնվի Քրիստոս, այն ժամանակ դուք էլ Նրա հետ պիտի հայտնվեք ձեր փառքով, այսինքն՝ ձեր այն առաքինի գործերով, ու կմտնեք ձեր երկնային Տիրոջ ուրախության մեջ՝ որպես ազնիվ, բարի և հավատարիմ ծառաներ (տե՛ս Մատթ․ 25․21)։
Եվ քանի որ դուք ձեր այս անցավոր, կարճաժամկետ կյանքի ընթացքում հավատարիմ եք եղել, ուստի արժանի եք նաև հավիտենական կյանքի բազմաբեղուն երանություններին։
«Սպանեցե՛ք ուրեմն,- ասում է առաքյալը,- ձեր երկրավոր ցանկությունները. դե՛ն գցեցեք պոռնկություն, պղծություն, հոռի կրքեր, չար ցանկություն և ագահություն, որ կռապաշտություն է: Դրա համար է, որ անհնազանդ որդիների վրա գալիս է Աստծու բարկությունը:
Դուք էլ էիք,- ասում է,- մի ժամանակ ընթանում այդ չար գործերով, երբ ապրում էիք դրանց մեջ, սակայն այժմ մեռած եք այդպիսի գործերի համար: Ուրեմն թոթափեցե՛ք այդ բոլորը՝ բարկություն, զայրույթ, չարություն, հայհոյություն և խեղկատակություն՝ ձեր բերաններից:
Մի՛ ստեք միմյանց. հանեցե՛ք ձեր վրայից հին մարդուն իր գործերով և հագե՛ք նորը, ա՛յն, որ նորոգված է գիտությամբ, ըստ իր Արարչի պատկերի։ Որպես Աստծու ընտրյալներ, սրբեր և սիրելիներ, հագե՛ք, ուրեմն, գութ, ողորմություն, քաղցրություն, խոնարհություն, հեզություն, համբերատարություն՝ հանդուրժելով միմյանց, ներելով միմյանց, եթե մեկը մյուսի դեմ գանգատ ունի․ ինչպես Աստված Քրիստոսով ներեց ձեզ, նույն ձևով արե՛ք և դուք: Եվ այս բոլորի վրա թող թագավորի սերը, որը բոլոր առաքինությունների իրագործման կապն է (հմմտ․ Կող․ 3․5-14):
Ասել է թե՝ սերն է մարդկանց դրդում իրար հանդեպ անկեղծորեն բարերարություններ գործելու, մինչդեռ ատելությունը կատաղեցնում է մարդկանց, ու նրանք սկսում են ամեն տեսակի չարություններ գործել միմյանց նկատմամբ։
«Կանա՛յք, հնազա՛նդ եղեք ձեր մարդկանց: Մարդի՛կ, սիրեցե՛ք ձեր կանանց և մի՛ դառնացրեք նրանց: Որդինե՛ր, հնազա՛նդ եղեք ձեր ծնողներին։ Հայրե՛ր, մի՛ զայրացրեք ձեր որդիներին, որ չհուսալքվեն:
Ծառանե՛ր, հնազա՛նդ եղեք ձեր տերերին, ո՛չ թե մարդահաճո կերպով, ցուցադրական ծառայությամբ, այլ սրտի անկեղծությամբ՝ պատկառելով նրանցից: Ինչ որ անեք, արեք սրտա՛նց, որպես թե Աստծու համար եք անում և ոչ թե՝ մարդկանց համար:
Իմացե՛ք, որ Աստծուց պիտի ստանաք ձեր ժառանգության հատուցումը,- այսինքն՝ ձեր գործերի վարձքը,- քանզի Տեր Քրիստոսին եք ծառայում» (հմմտ․ Կող․ 3․18-24):
Այսինքն՝ թեև մարմնով երկրավոր տերերի եք ծառայում, սակայն հոգով Քրիստոսի ծառաներն եք։ Եթե երկրավոր ծառայության մեջ անհավատարիմ լինեք, երկնավոր ծառայության մեջ էլ անհավատարիմ կլինեք, ինչպես ասում է Փրկիչը (տե՛ս Ղուկ․ 16․10)։
Հետևաբար, եթե մի ծառա մարմնավոր տիրոջը ծառայելու հարցում անհավատարիմ լինի, նա երբևէ չի կարող հավատարիմ լինել Աստծու ծառայության մեջ, որովհետև փշից խաղող չենք կարող քաղել։
«Եվ այդպիսի ապիրատ ծառաները,- ասում է առաքյալը,- պիտի ստանան իրենց անպիտանության պատիժները, քանի որ Աստծու առջև աչառություն չկա»։ Այլ Նա արդար դատաստան է անում, և ոչ թե ծառային խնայում է, իսկ տիրոջը՝ ոչ, և խտրություն չի դնում ո՛չ աղքատի ու ո՛չ հարուստի, ո՛չ առողջի և ո՛չ հիվանդի միջև, այլ ամեն մարդու դատում է՝ յուրաքանչյուրին իր սրտի ուղիղ կամ թյուր ընթացքի համեմատ։
«Տերե՛ր, ծառաների հետ վարվեցե՛ք ուղղամտությամբ և արդարությամբ» (Կող․ 4․1),- այսինքն՝ նախ և առաջ իմացած եղեք, որ նրանք էլ ձեզ պես մարդիկ են, և մեկիդ՝ ծառա, իսկ մյուսիդ տեր լինելը երբևէ չի վերացնում մարդկային ձիրքերն ու բնական հավասարությունը։
Կամ թե՝ մեկին մի սիրեք, իսկ մյուսին՝ ատեք, մեկին մի զրկեք, իսկ մյուսին՝ վարձատրեք, այլ ամենքի հետ էլ մարդավայել կերպով վարվեք։
«Իմացե՛ք, որ դուք էլ Տեր ունեք երկնքում և Նրա ծառաներն եք։ Հաճա՛խ աղոթեցեք» (հմմտ․ Կող․ 4․1-2), այսինքն՝ մշտապես աղո՛թք արեք և գոհացե՛ք Աստծուց։
Ահավասիկ, սրբազան առաքյալի վերոհիշյալ խոսքերը ճշմարիտ քրիստոնյայի նորոգուն կյանքի կարծես մի համառոտ ծրագիրն է, և այդ խոսքերի իմաստը հասկացողն իսկույն գլխի է ընկնում, որ, հիրավի, ինքը մեռած պիտի լինի այդ խոսքերին հակադիր անմարդավայել գործերի կամ անասնական կյանքի համար, ու ինչպես որ մեռած մարդն այլևս չի կարող գործել, այդպես էլ գիտակից քրիստոնյան չի կարող գործել «հնացած» կյանքին հատուկ անբանական գործերը։
Ճշմարիտ քրիստոնյան հասկանում է, որ այդ հին կյանքն իր բոլոր չար ցանկություններով ու մոլություններով հանդերձ քրիստոնեական վերստին ծննդյան շնորհիվ վերածվել է մի կողմ նետված հին ու աղտեղի հանդերձների, ուստի քրիստոնյային այլևս վայել չէ մերկանալ Փրկչի որդեգրության սուրբ ու շնորհազարդ նոր հանդերձներից և դարձյալ այն հին զգեստները հագնել։
Իսկ եթե, Աստված մի արասցե, քրիստոնյան այդպես վարվի, ապա վա՜յ նրան, քանի որ դատաստանի օրը Տերը նրան մեջտեղից կվերացնի ու անհավատների շարքին կդասի (տե՛ս Մատթ․ 24․51)։
«Սպանեցե՛ք ուրեմն,- ասում է առաքյալը,- ձեր երկրավոր անդամները, որոնցից առաջանում են պոռնկություն, պղծություն, հոռի կրքեր, չար ցանկություն և ագահություն»։ Այո՛, քրիստոնյան մշտապես պիտի զգաստ ու արթուն լինի այս հարցերում և ուշադիր պիտի հսկի իր անձը։
Քրիստոնյան պիտի իսկույն ոչնչացնի իր հոգու մեջ երբևիցե ի հայտ եկող չար խլրտումները և պիտի դուրս նետի դրանք, մինչև անգամ եթե իրեն այդպիսի խլրտումների դրդողն ու իրեն գայթակղեցնողն իր անձի ամենակարևոր անդամներից մեկն էլ լինի, չէ՞ որ, ինչպես ասում է Փրկիչը, ավելի լավ է որևէ պակաս անդամով Արքայություն գնալ, քան անպակաս անդամներով գեհենի կրակի մեջ ընկնել (տե՛ս Մատթ․ 5․29)։
Քրիստոնյան պիտի գիտենա, որ այդպիսի անբարոյական խլրտումները որքան էլ չնչին ու անվնաս կարծվեն, այնուամենայնիվ դրանք շուտով կարող են մեծանալ ու աղճատել հոգին։
«Բռնեցե՛ք փոքրիկ աղվեսներին,- ասում է Սողոմոնը,- որ ապականում են այգիները, որպեսզի ծաղկեն մեր այգիները» (հմմտ․ Երգ Երգոց 2․15)։ Այդ փոքրիկ մեղանչումները ոչ միայն մարդկային հոգին են փչացնում, այլև խախտում են մարդկային կենցաղավարության սրբազան հիմունքները՝ տատանելով ու թունավորելով դրանք։
Չէ որ Փրկչի՝ մեզ համար ստեղծած այս նոր կյանքը մարդկանց կրոնական ու բարոյական համերաշխ կեցության վրա է տարածվում, որի շնորհիվ մարդկությունն ամբողջապես երջանիկ է լինում թե՛ այս անցավոր կյանքում, և թե՛ հանդերձյալ աշխարհում։
«Հանեցե՛ք ձեր վրայից հին կյանքն իր բոլոր գործերով»,- բացականչում է առաքյալը։ Չէ որ հին մարդու կյանքը երբևէ, բնավ երջանիկ չի եղել ու չի էլ կարող լինել, քանի որ այդ հին մարդը սկզբնական մեղքերով ապականված ու Աստծուց անիծված մի կյանքով էր ապրում, որի մեջ մարդը գերի էր ու մեռած, և միայն իր մարմնական չար ցանկություններին էր ծառայում։
Դրա համար էլ Աստված սարսափելի պատիժներով մշտապես պատժում էր այդ թշվառ մարդկանց։ Առաջին պատժվողը մեր նախահայր Ադամն է եղել, քանի որ նա չկարողացավ բռնել ու պատժել այն խորամանկ, փոքրիկ աղվեսին, որն էլ կարողացավ ապականել Ադամի այգին ու նրան արտաքսել տվեց այդ վայրից (տե՛ս Ծննդ․ 3․23)։
Այդ աղվեսը մեր Փրկչին էլ մոտեցավ, սակայն որևէ բան անել չկարողացավ, քանի որ հանդիմանվեց ու վտարվեց Նրա կողմից։ Այժմ մեր Փրկիչը մեր առջև բացահայտել է այդ մարդախաբ խորամանկի բոլոր հնարանքները՝ մեզ ուսուցանելով, թե ինչպես կարող ենք մենք ոտնակոխ անել և ի չիք դարձնել մեր դեմ լարած նրա որոգայթները։
Պետք է այստեղ ընդմիջարկել՝ հավելելով, որ այդ փոքրիկ, խորամանկ աղվեսների դերը շատ հաճախ կատարում են գայթակղիչ մարդիկ, որոնք իրենց զանազան մոլի ցանկություններին կամ փառասիրություններին բավականություն տալու համար շատ ու շատ միամիտների և անմեղների հավատքը տապալում են ու նրանց հոգիների կորստյան պատճառ են դառնում։
Օ՜հ, որքա՜ն սարսափելի մեղք է գայթակղեցնելը։ Եթե մեկ կորած ոչխարի համար տերը իննսունիննին թողնում է լեռների վրա ու գնում է մոլորվածին գտնելու, և անչափ ուրախանում է՝ նրան գտնելով, եթե կինը տասը դրամների միջից կորած մեկը գտնելու համար ճրագ է վառում, ավլում է տան անկյուններն ու ջանասիրաբար որոնում է, մինչև որ գտնի այդ կորսված դրամը, եթե մի մեղավոր մարդու ապաշխարելու և դարձի գալու համար հրեշտակները երկնքում ուրախանում են, ապա ուրեմն ի՞նչ պատասխան պիտի տա գայթակղեցնող մարդն Աստծու առջև՝ այդքա՜ն հոգիներ կորստյան մատնելու համար։
Գուցե և հողն էլ չհանդուրժի այդպիսի մարդու դին ընդունել, և դրա համար էլ Փրկիչը վճռում է․ «Նրա համար լավ կլիներ, եթե իր պարանոցից երկանաքար վեմ կախվեր և նա ծովի ամենախորքերը նետվեր, քան թե գայթակղեցներ Ինձ հավատացող այս ամենափոքրերից մեկին» (հմմտ․ Ղուկ․ 17․2)։
Հնարավոր է, որ ջրհեղեղի պատուհասով պատժված մարդկանց նման նաև գայթակղեցնող մարդկանց միջից է Աստծու Հոգին վերցվել, և լոկ նրանց մարմիններն ու զգայական շունչն է մնացել։
Կամ էլ գայթակղեցնողները նման են Գերգեսացիների երկրում պատահած, դևերի բնակությունից կատաղած խոզերին, որոնց համար իբրև դատաստան Աստված դարձյալ սահմանեց խորը ջրերում կորստյան մատնվելը, որ, արդարև, խիստ սարսափելի է։
Եվ հակառակ սրան էլ՝ հավիտենական որպիսի՜ մեծ փառքի պիտի արժանանան այն հոյակապ մարդիկ, որոնք թե՛ խոսքով, թե՛ գործով ջանք են թափում մարդկանց հոգիներն ապրեցնելու համար․ դպրոցներ են բացում, կրթում են մանուկներին, խնամում են որբերին և, նրանց բարոյապես ու կրոնապես դաստիարակելով, բարի մարդ և բարի քրիստոնյաներ են դարձնում։
Իսկապես որ, այդպիսի մարդիկ ճիշտ Փրկչի մարդասիրության կնիքն են կրում իրենց լուսափայլ ու անմահ ճակատների վրա։
Այժմ վերադառնանք մեր խոսքի ընթացքին։ Երկրորդ պատժվողը Կայենն է եղել, քանի որ նա չկարողացավ մեռցնել իր ագահությունը և կարծեց, որ եթե իր ունեցվածքի լավագույն մասը զոհաբերի իր Արարչին, այդ դեպքում Տերը չի կարող իրեն արժանվույնը փոխհատուցել։
Կայենը չկարողացավ սպանել նաև ագահության պատճառով իր մեջ առաջացած նախանձը, այլ, դա կենդանի թողնելով, ի վերջո սպանեց իր եղբորը՝ Աբելին։
Եվ ահա այդպես աշխարհում հետզհետե տարածվեցին անթիվ մեղքերը, ապականությունը համընդհանուր բնույթ ստացավ, և բացի մի քանի արդար մարդկանցից՝ աշխարհը ջրհեղեղի միջոցով մաքրվեց իր բնակիչներից։
Աշխարհը, սակայն, այդ պատժով էլ չնորոգվեց, քանի որ դարձյալ բազմացան մարդկանց անօրենությունները, մարդիկ դարձյալ պատժվեցին, սակայն դարձյալ վերջնականապես չուղղվեցին։
Այս մասին խոսքը չերկարելով՝ կարճ ասենք, որ մարդիկ իրենց այդ նույն կարգավիճակում մնացին մինչև այն պահը, երբ եկավ Աստվածորդին՝ աշխարհի Փրկիչը, և Իր արարչական լույսով լուսավորեց աշխարհը։ Նա նոր կյանք պարգևեց մարդկությանը, ապականությունից դուրս բերեց և անապական հարության արժանացրեց մարդուն, ու մարդիկ Փրկչի պարգևած երկնային կրոնի զորությամբ ու շնորհով խառնվեցին հրեշտակներին։
Փրկչական կրոնը մարդկանց համար եղավ Հակոբ նահապետի զարմանալի տեսիլքի այն սանդուղքը, որի պատվանդանը հաստատված էր երկրի վրա, իսկ ծայրը հասնում էր մինչև երկինք՝ մինչև Հայր Աստծու աթոռը, Որի աջ կողմում նստած է մարդացած Աստվածորդին։
Եվ հենց այդ սանդուղքով է, որ հրեշտակները վար են իջնում, իսկ մարդիկ վեր են բարձրանում ու երկուստեք միաբանվում են (տե՛ս Ծննդ․ 28․12)։
Իմ այս քարոզի վերջաբանը, Աստծու օրհնյա՜լ ժողովուրդ, ցանկանում եմ զարդարել սրբազան առաքյալի խոսքերով, թե․ «Այսուհետև մեղքը թող չթագավորի ձեր մահկանացու մարմիններին՝ հնազանդեցնելու ձեզ իր ցանկություններին:
Եվ ձեր մարմնի անդամները, որպես անիրավության գործիք, ի ծառայություն մեղքի մի՛ պատրաստեք, այլ հանձնեցե՛ք ձեզ՝ ի ծառայություն Աստծու, որպես մեռելներից կենդանի դարձածներ, իսկ ձեր մարմնի անդամները՝ արդարության գործիքներ՝ ի ծառայություն Աստծու, որպեսզի մեղքերը ձեզ բացարձակապես չտիրեն, որովհետև դուք մարմնի օրենքներով ապրողներ չեք, այլ՝ Աստծու շնորհներո՛վ ապրողներ եք:
Պետք է գիտենաք, որ մարդն ինչին հնազանդվում է, նրա ծառան է դառնում․ եթե մեղքերին է ծառայում, նրա բաժինը մահն է, իսկ եթե արդարությանն է ծառայում, նրա վարձատրությունը կյանքն է․․․․ քանի որ մեղքի վարձը,- այսինքն՝ մեղքերին ծառայող մարդու ռոճիկը,- մահն է, իսկ Աստծու շնորհը,- այսինքն՝ Փրկչի ճշմարիտ կրոնին՝ հոգուն ու բարոյականությանը ծառայողների վարձը,- կյանքն է՝ մեր Տեր Քրիստոսի միջոցով, Որին փա՜ռք հավիտյանս․ ամեն» (հմմտ․ Հռոմ․ 6․12-14, 16, 23)։
Արիստակես քհն․ Տյուրկերյան (Գանձա), «Փոքր քարոզգիրք ժողովրդի համար», Կ․ Պոլիս, 1905 թ.
Արևելահայերենի վերածեց Գևորգ սրկ. Կարապետյանը
Զորավոր Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի