19 Մարտ, Գշ, Մեծ պահքի ԼԷ օր

Գրքեր

Կարմիր կիրակի. Քրիստոսի արյամբ ծաղկած կիրակի

Հինանց շրջանի գունագեղ կիրակիներից Սբ. Զատկին հաջորդող երրորդ կիրակին Կարմիր է կոչվում՝ «զի Տէրն երեւի որպէս ի Զատկի օրն Կիրակի»: Այս անվանումը ունի ժողովրդական ծագում: Կարմիր կիրակին նահատակաց կամ սրբոց կիրակի էլ է կոչվում:

Եկեղեցում այս գունագեղ անվան հետ կապված որևէ արարողություն չի կատարվում, որևէ շարական չկա: Թերևս ըստ սովորության որոշ եկեղեցիներում Կանաչ և Կարմիր կիրակիներին արտաքին փոփոխություն է նկատվում. եկեղեցու վարագույրը, պատարագչի զգեստը, դպիրների շապիկը կանաչ և կարմիր են լինում օրվան համապատասխան: Իսկ որոշ գավառներում և գյուղերում, ըստ գունագեղ կիրակիների, կանաչ կամ կարմիր են հագել:

Կարմիր կիրակին իր այլաբանական բացատրությամբ խորհրդանշում է Քրիստոսի արյամբ ծաղկած կիրակի և Նրա արյամբ հաստատված եկեղեցի:

Կարմիր կիրակին, ըստ ոմանց, նվիրված է ավետարանական այն պատմությանը, թե ինչպես Հիսուս հերթական անգամ երևաց աշակերտներին Տիբերիայի լճի ափին: Պետրոսը վերականգնվեց իր պաշտոնում. Քրիստոս նրան երեք անգամ հարցրեց. «Սիմո՛ն, Հովնանի՛ որդի, սիրու՞մ ես ինձ»: Պետրոսը երեք անգամ պատասխանեց Հիսուսին՝ վստահեցնելով. «Այո՛, Տե՛ր, Դու գիտես, որ սիրում եմ Քեզ»: Ի պատասխան այդ վստահեցմանը՝ Տերը երեք անգամ էլ Պետրոսին հանձնարարեց. «Արածեցրո՛ւ Իմ ոչխարներին» (Հովհաննես 21:1-19):

Կարմիր գույնի խորհրդանիշներին անդրադառնալով՝ տեղեկանում ենք, որ Եսայի մարգարեն այն որպես հաղթական գույն է համարել. «Ո՞վ է սա, որ սուրալով գալիս է Եդովմից, որի զգեստները Բոսորի կարմրությունն ունեն, գեղեցիկ պատմուճանով և հուժկու զորությամբ…ինչո՞ւ կարմիր են զգեստներդ հնձանահարի հանդերձների նման» (Եսայի 63:1-2):

Կարմիրը ոչ միայն հաղթանակի, այլ նաև պայքարի խորհրդանիշն ունի: Մարտական դրոշները, պայքարները և հերոսները բնորոշվել են կարմիր մակդիրով: Քրիստոնյայի համար սովորական է դարձել այն ասույթը, որ ասում է. «Կյանքը պայքար է»: Նա ամեն օր, պայքարելով մեղքի և չարի դեմ, ընթանում է պայքարի ուղով: Այդ ուղին նեղ է և անձուկ, բայց առաջնորդում է դեպի Կյանք և Հաղթանակ: Նա մկրտության և դրոշմի խորհուրդներով օժտվում է հոգևոր կենսական նոր սկզբունքով, ստանում է անհրաժեշտ զորությունը և կարողությունը պայքարելու ապականիչ այն չար ուժերի դեմ, որոնք սպառնում են խաթարել, տկարացնել կամ սպանել իր հոգևոր կյանքը: Քրիստոնյան ուժեղ մարտիկի կերպար է, նրա համար օտար են վախը, թուլությունը, հուսահատությունը: Չարի դեմ պայքարում նա ոտքից գլուխ Աստծո սպառազինությունն է կրում: Նրա մեջքը ամրապնդված է ճշմարտությամբ, հագին արդարության զրահն է, նրա կոշիկը խաղաղության Ավետարանը քարոզելու պատրաստակամությունն է: Իսկ հավատի վահանով հանգցնում է չարի արձակած բոլոր մխացող նետերը, ունի նաև փրկության սաղավարտ, Սուրբ Հոգու սուր, որն Աստծո խոսքն է (Եփեսացիներ 6:10-17): Պողոս առաքյալը այդ պատերազմը համարում է բարի, քանի որ հավատարիմ և համբերատար մարտիկին վերջում սպասում է արդարության պսակը, որը Տերը՝ արդար Դատավորը, իբրև հատուցում տալու է դատաստանի օրը բոլոր նրանց, ովքեր սիրով սպասում են Տիրոջ հայտնվելուն (Բ Տիմոթեոս 4:7-9):

Քաջ լինելու և անվախորեն պայքարելու մասին անգամ բնությունն է մեզ հիշեցնում: Նոր վերազարթնած բնությունը պայքարի է ելնում ցրտի, խստաշունչ հովի, եղյամի, որդի և այն ամենի դեմ, որ սպանում են կյանքը: Գուցե նորաբաց բողբոջների մի մասը սառեն եղյամից, կամ թափվեն կարկուտից, բայց ծառը, պտղաբերելու հույսով, շարունակում է իր գոյությունը:

Ժողովրդական սովորությունները

Ժողովրդական լեզվով կանաչ-կարմիր նշանակել է նաև ծիածան, իսկ կանաչ-կարմիր կապել՝ ամուսնացնել, կարմիր կանչել՝ հարսանիքի ժամանակ փեսայի համար դրամ հավաքել, իսկ կարմրականաչն էլ՝ հյուրասիրություն էր հարսի ծնողների համար փեսայի տանը: Որպես արգասավորության խորհրդանիշ՝ պսակի արարողությանը կանաչ ու կարմիր էին կապում, երբեմն նարոտի թագի փոխարեն կանաչ ու կարմիր էին գործածում:

Նոր ծաղկած բնության գրկում ժողովուրդը սովորություն ուներ զբոսանքի դուրս գալ Կանաչ- Կարմիր կիրակիներին: Եթե որևէ մեկը Կանաչ կիրակի օրը ուխտագնացության չէր գնացել, ապա գնում էր հաջորդ՝ Կարմիր կիրակի օրը: Ուխտագնացությանը սպասում էին ամիսներով, մեծ բծախնդրությամբ էին պատրաստվում, ուխտագնացությունից մեկ օր առաջ եփում էին, թխում: Հեռու ապրողները օրեր առաջ ճանապարհ էին դուրս գալիս սայլերով, կառքերով, գրաստներով կամ ոտքով:

Ջավախքում Կարմիր կիրակի օրը շատերը դուրս էին գալիս զբոսանքի, որն ուղեկցվում էր երգ ու պարով, խաղ ու ծիծաղով: Կեսուրներն էլ հարսներին տանում էին բանջար հավաքելու, ապա, որպեսզի հարսը աշխատասեր և գործունյա լինի, մի մեծ պարկ բանջար էին լցնում և հարսին շալակել տալիս:

Աղջիկտեսեր, նշանախոսություններ, հին վեճերի լուծումներ, նոր ծանոթություններ և բարեկամություններ էին տեղի ունենում ուխտավայրերում: Խաղերից հատկանշական էր հավկթախաղը, «Չիլիկ Դաստան»-ը և «Վեգախաղի երգեր»-ը:

Առ այսօր ժողովրդի համար Կանաչ-Կարմիր կիրակիների սիրված ուխտավայրն է հանդիսանում Կոտայքի թեմի Սբ. Պողոս-Պետրոս եկեղեցին:

 

Կազմեց Կարինե Սուգիկյանը

12.05.19
ԲաԺանորդագրվել
Ընթերցել նաև
Օրհնությամբ ՝ ԱՀԹ Առաջնորդական Փոխանորդ Տ․ Նավասարդ Արքեպիսկոպոս Կճոյանի
Կայքի պատասխանատու՝ Տեր Գրիգոր քահանա Գրիգորյան
Կայքի հովանավոր՝ Անդրանիկ Բաբոյան
Web page developer A. Grigoryan
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են Զորավոր Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի 2014թ․