Խելացի մարդը մաքրագործված մարդն է

Միտքը ոչ թե աստվածայինի, այլ խորամանկության մեջ զարգացնելով՝ մարդն իրեն սատանային է հանձնում: Բայց այդ դեպքում նրա համար ավելի լավ կլիներ, որ ընդհանրապես գիտակցությունից զրկվեր, որպեսզի Դատաստանի օրը մեղքը մեղմացնող հանգամանքներ ունենար:

- Հա՛յր, պարզությունը տարբերվո՞ւմ է խորամանկությունից:

- Այո՛, ինչպես աղվեսն է շնագայլից տարբերվում: Երբ շնագայլն ուզում է ինչ-որ բան թռցնել, համարձակորեն գնում ու տանում է իր ուզածը: Իսկ աղվեսը փորձում է խորամանկությամբ ստանալ այն, ինչ ուզում է:

- Հա՛յր, իսկ մարդը կարո՞ղ է խորամանկությունը սուր միտք համարել:

- Այո՛, կարող է, բայց ինքն իրեն լավ զննելով կհասկանա, թե ինչ է խորամանկությունը և ինչ է սուր միտքը: Քանի որ ճանաչելու աղյուսակ ունի: Որո՞նք են Սուրբ Հոգու պտուղները: Սեր, ուրախություն, խաղաղություն և այլն (Գաղ. 5:22, 23): Այս պտուղներից որևէ մեկը կա՞ իր մեջ: Վերոնշյալ հատկանիշներն իր մեջ չունենալով՝ մարդը սատանայական ինչ-որ բան կունենա, նրա տարբերակիչ հատկություններից:

Խելացի մարդը մաքրագործված մարդն է, կրքերից ձերբազատվածը: Իսկապես խելացի է նա, ով իր միտքն էլ է սրբագործել: Եթե միտքը չսրբվի, ապա դրա սրությունից ոչ մի օգուտ չկա: Հրեն, լրագրողները, քաղաքական գործիչները խելացի մարդիկ են, բայց նրանցից շատերը սրբված միտք չունենալով, խելացի բաների հետ մեկտեղ՝ հիմարություններ էլ են ասում: Սարսափելի հիմարություններ են դուրս տալիս մեծ խելքից: Եթե մարդն ինքը օգուտ չքաղի իր խելքից, ապա սատանան կօգտվի դրանից: Եթե մարդն իր մտքի սրությունը չօգտագործի բարու համար, ապա սատանան այն կօգտագործի չարի համար:

- Այսինքն, երբ մարդն իր մտքի սրությունը բարու համար չի օգտագործում, այդպիսով իրավունքնե՞ր է տալիս սատանային:

- Եթե մարդն իր սուր միտքը չի գործածել բարի գործերի համար, ապա իրավունքներն ինքնստինքյան սատանային են փոխանցվում: Հոգևոր կերպով չաշխատելով՝ մարդը խեղաթյուրում է բարին: Եվ այնժամ ոչ թե սատանան, այլ հենց մարդն ինքն է չարիք գործում: Օրինակ՝ ինչ-որ մեկը խելացի է, բայց իր խելքը չի բանեցնում, ծուլանում է: Բայց եթե գլուխը չի աշխատեցնում, ապա ի՞նչ օգուտ նրա խելացի լինելուց:

- Իսկ խելացի, բայց կրքեր ունեցող մարդը կարո՞ղ է ճիշտ դատելու ընդունակություն ունենալ:

- Նախ և առաջ, նա պետք է ուշադիր լինի, որպեսզի չվստահի սեփական դատողությանը: Դրան վստահելով՝ հոգևոր մարդը պատրանքի մեջ է հայտնվում, իսկ աշխարհիկ մարդը խելագարվում է: Պետք է սեփական մտքին հավատալ: Պետք է հարցնել ու խորհրդակցել, պետք է միտքը սրբել: Եվ ընդհանրապես, մարդը պետք է սրբագործի այն ամենն, ինչ ունի: Սրբագործված սուր միտքը նպաստում է դատողություն ձեռք բերելուն: Խելացի, բայց չսրբված մարդը հոգևոր դատողություն չի ունենա: Իսկ ի բնե միամիտ մարդը կարող է պատրանքի մեջ գտնվող որևէ մեկին սրբի տեղ դնել, իսկ ինչ-որ մեկի կնանման սվսվոցը որպես երկյուղածություն ընդունել: Իսկ սրբված խելացի մարդը բավականին լրջմիտ է դառնում:

- Իսկ սուր միտքն ինչպե՞ս է մաքրվում, Հա՛յր:

- Մարդը չպետք է ընդունի բանսարկուի «հեռագրերը» և խորամանկ մտքեր չունենա, այլ ամեն ինչում բարությամբ ու պարզությամբ գործի, որպեսզի այն մաքրվի: Այդ կերպ հոգևոր պայծառություն, աստվածային լուսավորություն է գալիս: Այնժամ մարդը տեսնում է մարդկանց սրտերն ու մարդկային եզրակացություններ չի անում:

- Իսկ դատողությունը գիտելիքի հետ կապ ունի՞, Հա՛յր:

- Դատողությունը աստվածային լույսից է առաջանում: Կարելի է Սուրբ Հայրերին կարդալ, ինչ-ինչ հարցերի շուրջ ճիշտ գիտելիքներ ունենալ, ճգնել ու աղոթել, սակայն դատողությունը աստվածային լուսավորությունից է առաջ գալիս: Դա այլ կարգի երևույթ է:

- Հա՛յր, իսկ հնում մարդիկ ավելի լա՞վն էին:

- Ոչ թե ավելի լավն էին, այլ ուղղակի հնում մարդիկ պարզություն և բարի միտք, բարի դիտավորություն ունեին: Այսօր մարդիկ խորամանկությամբ են ամեն ինչին նայում, որովհետև ամեն ինչ բանականության միջոցով են չափում: Եվրոպական ոգին շատ աղետներ է գործել: Հենց դա է այլանդակել մարդկանց: Եթե դա չլիներ, ապա այժմյան մարդկանց հոգևոր վիճակը հիասքանչ կլիներ, որովհետև այժմ բոլորը շատ, թե քիչ կրթված են, և հնարավոր կլիներ նրանց հետ փոխըմբռնման գալ: Բայց ժամանակակից մարդկանց անաստվածության են սովորեցրել, այդ բոլոր սատանայական թեորիաներին, և այդ կերպ նրանց անպիտան են դարձրել, այնպես որ անհնար է փոխըմբռնման գալ նրանց հետ: Հնում չէիր կարող դրան հասնել, եթե մարդը ո՛չ երկյուղածություն ունենար, ո՛չ՝ կրթություն: Հիշում եմ, մի անգամ մի վանական Պատարագի ժամանակ լսելով հետևյալ բառերը. «Մեր Սուրբ Հայր Գրիգորի՝ Հռոմի պապի*…» [Հույն եկեղեցու ծիսակարգ], կարծեց, թե Հռոմի պապին են հիշատակում և գայթակղվեց: «Չէի սպասում,- ասում է,- երբեք չէի սպասի, որ դուք պապականներ կդառնաք», և այս ասելով դուրս եկավ եկեղեցուց: Տեսնո՞ւմ ես, թե անգիտությունն ուր է հասցնում: Անգիտությունը սարսափելի բան է: Իսկ ամենամեծ չարիքը նրանք են գործում, որոնց մեջ երկյուղածությունը զուգորդվում է գլխում տիրող խառնաշփոթի հետ: Նրանք խնդիրներ են ստեղծում՝ առանց գործի էությունը հասկանալու:

* Գրիգոր I Հռոմի պապ (540-604թթ.): Ուղղափառ եկեղեցու սուրբ: Հիշատակությունը՝ մարտի 12-ին:

Հայր Պաիսիոս Աթոսացու «Ցավով և սիրով՝ ժամանակակից մարդու մասին» գրքից

Ռուսերենից թարգմանությունը՝ Էմիլիա Ապիցարյանի