Աստվածատուր – Մախոժ ✝ 553

Մախոժ անունով, ազգությամբ պարսիկ, Քունրաստանից, մոգապետի զավակ, որը Դվինում էր հաստատվել՝ Դենշապուհ պարսիկ մարզպանի օրոք: Ներկա եղավ Գրիգորիս Ռաժիկի նահատակությանը և նրա ցուցաբերած արիությունից և հաստատակամությունից խիստ տպավորվեց և քրիստոնեության հանդեպ հզոր համակրանք ծնվեց նրա մեջ:

Մի օր, երբ մոգերի հետ միասին կրակապաշտության արարողություն էին անում, հրկիզվեց նրանց ապարանքը և անկարելի եղավ մարել այն: Այն ժամանակ տեղի հայ հոգևորականները, վերցնելով Քրիստոսի Խաչի մասունքը, շտապեցին այնտեղ և Խաչի մասունքով մարեցին հուրը: Սա պատճառ դարձավ, որպեսզի բոլորովին խախտվի Մախոժի հավատն իրենց կրոնի նկատմամբ և ամբողջությամբ հարի քրիստոնեությանը: Տեղեկացրին Դենշապուհ մարզպանին, որը նրան իր մոտ կանչելով՝ խրատեց, որ իր հայրերի կրոնին վերադառնա, սակայն նա համարձակորեն խոստովանեց իր քրիստոնյա լինելը և այպանեց կրակապաշտությունը:

Դենշապուհը գանակոծել տալով բանտ նետեց նրան, որտեղ նա հանդիպեց Սահակ և Ներսես կրոնավորներին և նրանցից ավելի հիմնարար կերպով ուսանեց քրիստոնեությունը և վերակոչվելով պարսկերեն Հիստիբուզիդ, որը նշանակում է Աստվածատուր, մկրտվեց, այս անունով էլ հայտնի է հայերիս մոտ: Ոչ միայն մկրտվելով քրիստոնյա դարձավ, այլ նաև իր վարժապետների՝ Ներսեսի և Սահակի նման կրոնավորության ուխտ արեց: Երբ մարզպանը փոխվեց, նոր եկածը վերանայեց դատապարտյալների վճիռները և Ներսեսին ու Սահակին, որպես ի բնե քրիստոնյաների, ազատ արձակեց, իսկ Մախուժին հրավիրեց վերադառնալ իր նախկին կրոնին: Երբ նա մերժեց առաջարկը, այն ժամանակ հրամայեց նրան խաչել: Անգամ խաչի վրա բոլորին քարոզում էր «Հաստատ մնալ Քրիստոսի հավատի վեմի վրա և համբերել բոլոր նեղություններին, որոնց ենթարկվում են Նրա անվան համար»: Որպեսզի ավելի ևս չվկայի և չքարոզի՝ նետահարելով նահատակեցին նրան՝ 553 թ.-ի փետրվարի 25-ին:

Օրվա կաթողիկոսին՝ Ներսես Բ Բագրևանդեցուն, արտոնվեց տեր կանգնել նահատակի մարմնին և մեծահանդես հուղարկավորությամբ նա թաղվեց Դվինի կաթողիկեի արևելյան կողմում և վրան վկայարան կառուցեցին:

Նրա հիշատակության տոնը կատարում ենք Հիսնակի պահոց հինգերորդ երկուշաբթի, կամ երեքշաբթի օրը: Համաձայն տարեգրի, երբեմն առանձին ենք տոնում, երբեմն էլ իրեն կից սուրբերի հետ: Նրա հիշատակությունը չունի Պաշտիրմաճյանի Հայսմավուրքը:

«Համաքրիստոնեական Սուրբեր», Շնորհք արքեպս. Գալուստյան, «ԳԱՆՁԱՍԱՐ» մատենաշար, Երևան1997 

Արևելահայերենի փոխադրեց՝ Վաչագան սրկ. Դոխոլյանը