Ա Պետրոս 3:20

20. Երբեմն ապստամբելոցն, յորժամ ներէ՛ր նոցա Աստուծոյ երկայնմտութիւնն յաւուրս Նոյի յորս տապանն կազմէր. յորս նուազունք՝ ա՛յս ինքն՝ ոգիք իբ֊րև ո՛ւթ ապրեցան ՚ի ջրոյն։

Որոնք մի ժամանակ ապստամբել էին, երբ Աստծու համբերատարությունը երկարաձգվում էր նրանց համար մինչև Նոյի օրերը, երբ տապանն էր շինվում: Այդ օրերին քչեր, այսինքն՝ ութ հոգի փրկվեցին ջրից:

Առաքյալը մեծագույն ամբաստանությամբ է հանդես գալիս՝ առաջին դարերի «Ծննդոց»-յան սարսափելի աղետը հիշեցնելով, որը պատուհասեց մարդկանց գործած չարիքների պատճառով: Պետրոսն այդ փաստը հայտ հանդիման իր ունկնդիրների առջև է դնում՝ վերոնշյալ չարագործներին «ապստամբներ» կոչելով և այդ շրջանն էլ «ապստամբության ժամանակ» անվանելով, որպեսզի այդպիսով մեզ աստվածահաճո կյանքով ապրելու դասն ուսուցանի և մարդկային կործանարար անմտության մասին հիշեցնի:

Աստված երկու ցեղերը բաժանել էր իրարից. Սեթի ցեղը, որի անդամներին Իր որդիները համարեց, քանի որ սիրում էր նրանց, և Կայենի ցեղը, որի ներկայացուցիչները անիծվել էին իրենց հոր չարության պատճառով, ուստի Տերը ատում էր նրանց: Աստված Սեթի տոհմի համար օրենք էր սահմանել՝ չմերձենալ Կայենի սերնդին խնամիական կապերով կամ որևէ ուրիշ սիրո հարազատությամբ: Սակայն երբ Աստծու որդիները տեսան, որ Կայենի դուստրերը գեղեցիկ են, ապստամբեցին Աստծու դեմ և Կայենի տոհմից կանանց առան՝ իրենց սրտի ուզածով:

Աստված էլ, տեսնելով նրանց անսահման լրբությունն ու աննկարագրելի պղծությունը, հինգ հարյուր տարի շարունակ Իր քաղցրությամբ համբերատար էր նրանց հանդեպ: Եվ թեպետ գիտեր, որ չարից չի հրաժարվի այդ անօրենների միտքը, սակայն արդար Նոյին ուղարկեց՝ նրանց քարոզելու, որպեսզի թերևս լսեին նրան, զղջային և փրկվեին:

Մինչդեռ նրանք որևէ օգուտ չքաղեցին, այլ դեռ մի բան էլ արհամարհեցին Աստծու ներողամտությունն ու համբերատարությունը, անգետ մնացին՝ չիմանալով, որ Տիրոջ քաղցրությունը իրենց ապաշխարության բերելու համար էր, այդ պատճառով էլ կարծրասրտությամբ բարկություն «ամբարեցին» Աստծու արդար դատաստանի բարկության օրվա համար, երբ Տերը հատուցեց սաստիկ անձրևով, որն էլ խեղդեց նրանց:

Արդ, առաքյալն այդ անօրեններին է «ապստամբ» կոչում, երբ ասում է. «Աստծու համբերատարությունը երկարաձգվում էր նրանց համար մինչև Նոյի օրերը»: Տերը, սակայն, մինչև իսկ նրա՛նց ազատեց այն դժոխային բանտից, քանի որ եկել էր շնորհների ու ազատության ժամանակը, և անհրաժեշտ ու վայելուչ էր, որ մեղավորներն արդարների հետ վայելեին Աստծու շնորհները: Այդ նույն տրամաբանությամբ մեղքերի պատճառով պատուհասվող «պատժի ժամանակներում» արդարներն էլ մեղավորների հետ այդ պատիժներն էին կրում:

Մեզ համար անիմանալի է ժամանակը, օրը և ատյանը, որը արդարությամբ կշռում է երկու կողմերի գործերն ու ըստ այդմ հատուցում: Արդ, թեպետ մինչև Քրիստոսի գալուստը դժոխքում արգելափակված անօրենները հետո կրկին գեհենում տանջանքներ էին կրելու, սակայն Փրկչի էջքով ազատվեցին և հանգստյան վայելքին արժանացան:

Իսկ որտեղի՞ց է հայտնի, որ նրանք նորից տանջանքների են ենթարկվելու. սոդոմացիների մասին Տերունական խոսքից, համաձայն որի՝ նրանք, թեպետև մյուսների հետ համապատվաբար ազատվեցին բանտից, սակայն ժամանակների վախճանին դարձյալ տանջանքների են մատնվելու:

Եվ եթե մեկը տարակուսելով հարցնի, թե ինչպես է հնարավոր, որ Քրիստոսի մահվամբ մեկ անգամ դիվական տանջանքներից ազատվածները դարձյալ տանջանքների ենթարկվեն, այդ տարակուսական հարցի պատասխանը կարող է գտնել մեր Տիրոջ խոսքում: Մի անգամ Նա այս վճիռն է արձակում՝ ասելով. «Սոդոմացիների երկրի համար ավելի հեշտ կլինի դատաստանի օրը, քան թե այս քաղաքի համար»։ Այսպիսով Հիսուս ակնարկեց, որ սոդոմացիներն արդարև դարձյալ տանջանքներ են կրելու։

Իսկ մենք սա՛ ասենք, որ այս մեղավորների ու անարժանների համար այդքան ժամանակ նման ազատության արժանանալը, անմաքուր դևերի տանջանքներից զերծ մնալն ու հանգիստ վայելելը շատ և բավական էր նրանց։ Իրավացի Դատավորին վայել չէր լինի, եթե և՛ Աբելը, և՛ Կայենը, կամ Նոյը և պոռնկացողները, Աբրահամը, Մելքիսեդեկը, Ղովտն ու սոդոմացիները, կամ Մովսեսն ու փարավոնը, կամ Դանիելն ու երեք մանուկները և Նաբուգոդոնոսորը, կամ սուրբ մարգարեներն ու Բահաղի քուրմերը միևնույն հանգստին արժանանային։

Եվ ինչո՞ւ եմ մեկ առ մեկ թվարկում. ամենքին միանգամից նշելով՝ կարող եմ ասել, որ հնարավոր չէ՝ որտեղ բոլոր արդարների ու սրբերի դասերն են, այնտեղ անօրենների ու պիղծերի դասերը լինեն։ Չի կարող այդպես լինել, թող ոչ ոք նման թյուր միտք չունենա՛, և թող ոչ ոք, Աստծու մարդասիրությունը հիշելով, Նրա արդարադատությունը զանց չառնի՛, հակառակ դեպքում Աստված թերի կլիներ, և ոչ թե կատարյալ։

Աստված մարդասեր է ապաշխարողների և իրենց մեղքերի համար զղջացողների նկատմամբ, բայց և արդարադատ է մեղավորների ու չապաշխարողների հանդեպ։

Ես ամենքից ավելի շատ կուզեի, որ Աստված Իր մարդասիրությունը սփռեր բոլոր մեղավորների վրա ու նրանց հանգիստ շնորհեր։ Չէ՞ որ ես գիտեմ իմ խղճմտանքը և մշտապես տագնապում եմ գործածս չարիքների պատճառով, աչքս տանջանքներին եմ հառել, սակայն անպատասխան եմ մնացել բոլոր հարցերիս առջև՝ փափագելով, որ թերևս Տերը իմ դատաստանի ժամանակ Իր արդարությամբ չդատի ինձ և իմ այսքա՜ն չարիքների համար հատուցում չպահանջի ինձնից, քանի որ ես պարտական եմ՝ ո՛չ միայն իմ մեղքերի համար հաշիվ տալու, այլև նրա՛նց, որոնց համար գայթակղության պատճառ եմ դարձել, և նրա՛նց, որոնց չեմ խրատել՝ ճշմարիտ գիտությանը գալու։  

Այժմ, սակայն, վերադառնա՛նք մեր մեկնությանը։

«Մինչև Նոյի օրերը,- ասում է,- երբ տապանն էր շինվում»։ Այս ասելով՝ երանելին մարդկային ազգի համընդհանուր չարիքի սկիզբն է ակնարկում։ Եվ թեպետ պատվիրանազանցությունն ու մեղքը առաջին մարդուց սկիզբ առան, սակայն երկու ազգերի բաժանված մարդկության մեջ կային արդարներ, որոնք արդարանում էին բնական օրենքով։ Իսկ ահա Նոյի օրերում, երբ մարդիկ պոռնկությամբ խառնակվեցին, մեկընդմիշտ ջնջեցին Աստծու երկյուղի «հիշատակը» և գարշելի ախտերով մեղանչելու՝ օտարն ու հարազատը չզատորոշելու պատճառով ջրհեղեղի ենթարկվեցին։

Եվ թեպետ արդար Նոյը քարոզում էր մոտալուտ ջրհեղեղի մասին ու հրամայում տաճար կառուցել, որպեսզի ջրհեղեղի «գալստյան» մասին միայն իր խոսքերը չվկայեին, այլև առավելաբար գործե՛րն աղաղակեին, և բոլոր կողմերում տարածվեին զրույցներն այն մասին, որ համատարած ջրհեղեղ լինելու պատճառով է տապանը շինվում, սակայն այդ ամենը զուր էր։ Մարդիկ, լսելով ու տեսնելով դա, երբևէ չդադարեցին չարիք գործելուց, այլ օրըստօրե առատացրին իրենց մեղքերը։

Եվ չնայած Աստված Իր բարերարությամբ համբերում էր՝ երկարացնելով տապանի շինության գործընթացը մինչև 100 տարի, սակայն մարդիկ բնավ չէին զգաստանում, այլ, ըստ Տերունական խոսքի, ուտում էին, խմում, կին առնում և մարդու գնում։ Ուստի նրանք անտեղյակ մնացին, որ Նոյը մտավ տապան, այդ պատճառով էլ ջրհեղեղը եկավ-կործանեց ամենքին, թե՛ մարդ, թե՛ անասուն, թե՛ ոչխար, և թե՛ արջառ, թե՛ սողուն, և թե՛ թռչուն։

Գուցե մեկն ասի՝ եթե միայն մարդը մեղանչեց և միայն մարդն էր կորստյան արժանի, ապա ինչո՞ւ մարդու հետ կործանվեցին նաև անբան կենդանիները, որոնք չէին մեղանչել։ Քանի որ ամեն բան, ինչ արարվել էր Արարչի կողմից, մարդու համար էր ստեղծվել, ոչ թե յուրաքանչյուրն իր համար, իսկ մարդն էլ տեր և թագավոր էր կարգվել ամեն ինչի վրա:

Արդ, թագավորի կորստյամբ հարկ էր, որ նրա հետ կորչի ամեն ինչ, քանի որ որտեղ մարդ չկար, էլ ինչի՞ էին պետք անասունները: Եվ դարձյալ, անբան կենդանիները ևս կորսվեցին, որպեսզի չլիներ այնպես, որ անբաններն Աստծու առջև ավելի պատվական երևային, քան բանականներն էին: Նաև, Աստծու փառքի համար ստեղծված մարդու՝ Աստծու պատկերի եղծումով ապականվեցին նաև մյուս արարածները, որոնք մարդու փառքի համար էին ստեղծվել:

Դարձյալ, Աստծու համար «սովորություն» է ընդհանրական որևէ մեղքի պատճառով մարդկանց պատուհասելուն զուգահեռ նաև մյուս արարածներին պատժել, որպեսզի մեղքն ամբողջովին մեջտեղից վերացվի, իսկ այնուհետ էլ նախկինում եղածը իբրև սաստիկ սպառնալիք օրինակ դառնա մյուսների համար: Սա ուսանում ենք սոդոմացիների պատմությունից, քանի որ երբ Աստված պատժեց նրանց, ոչ միայն անասունները կորսվեցին, այլ նաև հողը, օդն ու ջուրը պատուհասի ենթարկվեցին՝ պտղածնությունից զրկվելով:

Ուստի և առաքյալն ասում է. «Այդ օրերին քչեր, այսինքն՝ ութ հոգի փրկվեցին ջրից»:

Արդարների այսչափ սակավությունը մատնանշելով՝ երանելին մարդկային ազգը մեծ ամբաստանության է ենթարկում այն բանի համար, որ այդքան բազմամարդությունից այսքան սակավ մարդիկ էին միայն արդար: Չէ՞ որ Սոդոմում տասը արդար փնտրեց Տերը, սակայն չգտավ, բայց եթե գտնվեին այդ տասը արդարները, ամենքը կորստյան չէին մատնվի: Ուրեմն այս սերունդն էլ արդարացիորեն կորսվեց, քանի որ համայն մարդկության միջից գեթ տասը արդար չգտնվեց:

Սրա համար է առաքյալն ասում. «Այդ օրերին քչեր, այսինքն՝ ութ հոգի փրկվեցին ջրից»: Ինչո՞ւ է երանելին այստեղ «հոգի» բառը կիրառում: Քանի որ աստվածային գրքերում այսպիսի սովորություն կա առանց որևէ խտրության մարդկանց նման ձևով կոչելու: Սուրբ Գրքում բազմիցս, հոգին հիշելով, մարմինը նկատի ունեին, իսկ «մարմին» ասելով էլ՝ հոգին:

Այս նույն օրինակով նաև Եգիպտոս մուքտի դրվագում ասվում է, որ այնտեղ մտնողները յոթանասունհինգ հոգի էին: Այդպիսով «հոգիների» հիշատակումով մարմիններն է «ակնարկվում», քանի որ նախահայրերը ոչ թե անմարմին հոգիներով միայն Եգիպտոս մտան, այլ նաև մարմիններով: 

Եվ դարձյալ, երբ ասում է՝ ամեն մարմին քեզ մոտ կգա, «մարմին» ասելով նաև հոգին նկատի ունի, քանի որ հոգիներն են վեր՝ դեպի Աստված ելնում, ըստ Իմաստունի այն խոսքի, որ «հոգին վերադառնալու է Աստծու մոտ, որովհետև այն Աստված է տվել մարդուն»: Դարձյալ, Սուրբ Գիրքը «հոգիներ» է կոչում արդարներին, որոնք հրաժարվել էին մարմնական անկարգ խառնակություններից: Այսպես նաև Տերը երկնային առաքինությունները սերտած Իր աշակերտներին ասում է. «Դուք այս աշխարհից չեք», բայց ահավասիկ նրանք այս աշխարհից էին:

Նաև, քանի որ առաքյալները անկախ սեռից բոլոր մարդկանց համար կենդանության սերմեր էին լինելու, Փրկիչը նրանց կոչեց «հոգիներ», որովհետև նրանք, ինչպես հոգին է, հավերժական կենդանության կրողներն էին: Արդ, առաքյալները տիպարն էին նոր փրկության, որին արժանանալու էր մարդկային բնությունը Քրիստոսի շնորհիվ:

Եվ ոչ թե նրանք միայն, այլև ամեն բան նոր փրկության նախանշաններն էին, այդ թվում՝ տապանի կերպարանքը, նրա կառուցման ընթացքն ու ավարտը, տապանի կացարաններն ու բոլոր կողմերի պատուհանները, լայնությունը, երկարությունն ու բարձրությունը, տապանում ապաստանած զանազան տեսակների կենդանիները, անձրևներն ու օրերի հերթափոխը, ջրի տասնհինգ կանգուն բարձրանալը, ագռավը, աղավնին և ձիթենու տերևը:

Սրանք բոլորը մանրամասնորեն նորի հետ համեմատելը և յուրաքանչյուրի մասին առանձին-առանձին խոսելը նրանց գործն է, ովքեր այս ամենը գրի առած Մովսեսի հոգու նմանությունն ունեն, կամ էլ նրա՛ անելիքն է, ով Մովսեսից հետո արժանացավ վերջինիս հոգուն: Իսկ մենք, որ հեռու ենք Մովսեսի հոգու նմանությունից, միայն սա կարող ենք ասել, որ Նոյն իր արդարությամբ Քրիստոսի նախօրինակն էր, տապանը՝ Եկեղեցու, տապանի կողային պատուհանները՝ Քրիստոսի կողի խոցվելու, սևաթույր ագռավը՝ մահաբույր թռչնի, աղավնին՝ Սուրբ Հոգու, ձիթենու տերևը՝ Հոգու օծման շնորհների, որոնք ավազանի Մկրտությամբ են բաշխվում. անձրևը՝ կենարար վարդապետության, ջրհեղեղը՝ Մկրտության ավազանի:

Արդ, ինչպես որ համաշխարհային կործանման ժամանակ Աստծու շնորհները տապանի միջոցով փրկեցին արդարներին, այդպես էլ նույն օրինակով ձեզ փրկեց Մկրտությունը, և դեռ սա ավելին էր, քան այն օրինակը, որովհետև եթե օրինակը ինքնին կատարելապես գործադրեր անհրաժեշտը, այլևս ի՞նչ կարիք կլիներ բուն ճշմարտության:

Արդ, տեսնե՛նք՝ ո՞ր գործն էր ճշմարտության նախօրինակը, ո՞րը՝ բուն ճշմարտությունը: Տապանը նախօրինակն էր միայն, քանի որ այն իր մեջ ապաստանած կենդանի էակներին սոսկ փրկում էր ջրից խեղդվելուց, սակայն նրանց բարքերը փոփոխության չէր ենթարկում, այլ գազաններն այնտեղից իբրև գազաններ էին դուրս ելնում, սողուններն իբրև սողուններ, թռչունները՝ թռչուններ:

Մինչդեռ Եկեղեցին, քանի որ ճշմարտություն է, իր գիրկն առնելով մարդկանց գազանամիտ որդիներին, որոնք անբան անասունների ու վայրի գազանների նմանությունն ունեին և աչքի էին ընկնում մեղքերի պես-պես խայտաբղետությամբ, նենգությամբ, գազանական հափշտակությամբ ու թունավորությամբ, Մկրտության ավազանի միջոցով նրանց վերածում է զգոն և հանդարտ մարդկանց՝ գազանական և խառնակեցիկ բարքերն ու վայրենությունը ընտանության փոխակերպելով, որպեսզի այդպիսով կատարվի մարգարեական այն խոսքը, որ գայլերն ու գառները պիտի միասին արածեն, իսկ առյուծը, ինչպես եզը, հարդ պիտի ուտի:

Ո՛չ մի մեղաթույր ագռավ, ո՛չ մի խայտաբղետ ընձառյուծ չպիտի լինի, ո՛չ նենգավոր աղվես, ո՛չ հափշտակող գայլ, ո՛չ պատառոտող առյուծ, ո՛չ ցանկասեր ու աքացի տվող զվարակ, ո՛չ իգամոլ ձի, որն իր «կին» ընկերոջը վավաշոտ վրնջոցով կկանչի, և ոչ էլ ոխակալ ուղտ, այլ ամենքը կլինեն իբրև գառներ, իբրև ոչխարներ, իբրև միամիտ աղավնիներ, ամենքը խոսող ծիծեռնակներ կլինեն՝ հոգևոր գարունն ավետարանելով:

 

Երանելի Սարգիս Շնորհալի հայոց վարդապետի՝ իմաստասերի և քաջ հռետորի,

Մեկնություն կաթողիկե յոթ թղթերի, Կոստանդնուպոլիս 1826-1828թթ․

Գրաբարից թարգմանեց Գևորգ սրկ․ Կարապետյանը