Չսպասված օրը և ժամը

«Զգույշ եղեք ինքներդ ձեզնից. գուցե ձեր սրտերը ծանրանան զեխությամբ և հարբեցողությամբ ու աշխարհիկ հոգսերով. և հանկարծակի հասնի ձեր վրա այն օրը. որովհետև այդ օրը որոգայթի նման պիտի հասնի այն ամենքի վրա, որոնք բնակվում են երկրագնդի ամբողջ երեսին» (Ղուկ. 21:34-35):

Մեր սուրբ վարդապետ Գրիգոր Տաթևացին ասում է, որ մարդը միշտ երկրաքարշ է, ավելի արագ և հեշտ է սովորում մեղքը, քան` առաքինությունը: Եվ Աստվածաշնչում Տերն ասաց. «Մարդկանց չար արարքների համար Ես երկիրն այլևս չեմ անիծի, որովհետև մարդկանց միտքը մանկուց չարի ծառայության մեջ է» (Ծննդ. 8:21): Մանկությունից երեխան ավելի արագ սովորում է մեղքը, քան բարի բան, և շատ արագ ընդօրինակում է իր ծնողներից, շրջապատից չար սովորություններ, մեղքեր, իսկ երբ մեծանում է, դրանք այլևս արմատակալում, արմատներ են գցում իր հոգու, սրտի մեջ և այնուհետև շատ դժվարությամբ է ձերբազատվում չար սովորություններից: Իսկ մի բարի առաքինություն, աղոթասիրություն, պահք, ապաշխարություն ձեռք բերելու համար երկար չարչարանք է պետք, ամբողջ ուժով և զորությամբ պետք է պայքարել մարմնի երկրաքարշ բնության դեմ, որովհետև մեկ ուրիշ տեղ Քրիստոս ասում է. «…հզորներն են հափշտակում այն (Երկնքի Արքայությունը)» (Մատթ. 11:12): Իրապես, այն հզոր մարդիկ, ովքեր կարողանում են իշխել իրենց կրքերի և  մարմնի վրա, սանձել իրենց չար սովորությունները, միայն նրանք են կարողանում առաքինություն ձեռք բերել և հափշտակել Երկնքի Արքայությունը: Ուստի, Քրիստոս մեզ ասում է. «Զգույշ եղեք ինքներդ ձեզնից. գուցե ձեր սրտերը ծանրանան զեխությամբ…», իսկ դրա համար պետք է անդադար աղոթել, պետք է հսկել մտքի, հոգու և սրտի վրա: Անապատական հայրերն ասում են, որ երբ որևէ կերակուր կամ ճաշ կրակի վրա է դրված և դրա տակ մարմանդ կրակ է վառվում, ապա ճաշի կամ կաթի վրա երբեք զեռուններ, միջատներ կամ փոշի չի նստում, այլ միշտ մաքուր է լինում կաթի երեսը, իսկ երբ կրակը հանգցնում են, անմիջապես ամեն տեսակի միջատ, զեռուն, փոշի նստում է կաթի վրա: Ճիշտ այդպես էլ կաթի նման մաքուր է մեր հոգին, քանի դեռ նրա տակ վառվում է աղոթքի շնորհի կրակը. երբեմն ուժեղանում է կրակը, բորբոքվում է մեր մեջ աստվածային սերը, երբեմն` թուլանում է, բայց մշտապես պետք է վառվի այդ կրակը, որպեսզի հոգևոր ջերմությունը մեր սրտից, մեր հոգուց չդադարի, իսկ եթե մենք հանգցնենք աղոթքի և շնորհի կրակը, այսինքն` տրվենք զեխության, անառակության, աշխարհիկ հոգսերի, որոնք ևս մեղք են համարվում, ապա կհանգի մեր կրակը և ամեն տեսակի զեռուններ, միջատներ, այսինքն` ամեն տեսակի մեղքեր, չարի որոգայթներ և սատանայի խաբկանքներ կլցվեն մեր հոգու վրա, կսկսեն տանջել մեր խիղճը. մենք դժոխքի տանջանքները կզգանք մեր հոգու մեջ, երբ Աստծու շնորհը հեռանա մեզնից: Զգույշ լինենք Աստծու շնորհի հետ, այն շատ նուրբ է գործում մարդու հոգու հետ. միայն աղոթասեր, հոգևոր, առաքինի մարդու մեջ է միշտ վառվում, իսկ ով մարմնավոր է, մեղավոր, նյութական, ապա նրա մեջ Աստծու շնորհը չի կարողանում գործել, խեղդվում է:  

Վանականները նստած էին վանահոր առջև և լսում էին նրա խրատները: Վանահայրը խոսում էր հոգևոր բաներից և մինչ խոսում էր, չարը անընդհատ քուն էր բերում վանականների վրա. նրանց աչքերը ծանրանում էին, մի կերպ լսում էին: Եվ հասկացավ, որ չարի խաբկանքն էր այդ, որ վանականները չէին կարողանում լսել հոգևոր խոսքն ու խրատը: Ուստի, վանահայրը մի հնարք բանեցրեց` փոխեց խոսելու թեման, սկսեց առօրեական խնդիրներից, կենցաղից խոսել, թե ինչպես հողը մշակեն, ջրեն և այլն: Երբ թեման փոխեց, անմիջապես զվարթացան, արթնացան վանականները և մտան խոսք ու զրույցի մեջ: Եվ վանահայրն ասաց վանականներին, որ երբ ինքը խոսում էր հոգևոր թեմաներից, նրանք բոլորը քնած էին, իսկ երբ թեման փոխեց, սկսեց աշխարհիկ գործերի մասին խոսել, անմիջապես արթնացան: Ուրեմն, պետք է իմանալ, որ չարն է մեզ հետաքրքրություն և կայտառություն բերում, երբ խոսքը, զրույցը և գործը աշխարհին ու մեղքին է վերաբերվում, բայց երբ սկսում է հոգևոր զբաղվածություն լինել, այսինքն՝ երբ մենք պետք է աղոթենք, աշխատենք հանուն Աստծու և բարի գործեր անենք, ապա չարը ամեն կերպ խաբկանքներ ու արգելքներ է բերում, որպեսզի մենք չկարողանանք որևէ բարի բան անել: Ուստի մենք ճիգ ու ջանք պետք է գործադրենք բարին գործելիս, որովհետև չարը միշտ բարուն հակառակ է, բայց չարը միշտ պարտվում է բարուց, քանզի բարին պետք է հաղթանակի, սակայն մենք պետք է զորավիգ և աջակից լինենք բարուն:

Եվ Տերը շարունակում է և ասում. «Որովհետև այդ օրը որոգայթի նման պիտի հասնի այն ամենքի վրա, որոնք բնակվում են երկրագնդի ամբողջ երեսին» (Ղուկ. 21:35): Ո՞ր օրն է դա, որ պետք է որոգայթի նման հասնի: Նախ` մեր մահվան օրն է, որ իրապես որոգայթի նման պետք է հասնի մեր վրա և մենք չգիտենք, թե երբ կլինի այդ օրը. մահը ստույգ է, սակայն ժամանակն անստույգ: Մահվան մասին Բարաղամ ճգնավորը մի հետաքրքիր առակ է պատմում: Մի մարդ միեղջյուրից փախչելով հասնում է անդունդի եզրին և ոտքը սայթաքում ու ընկնում է անդունդը, սակայն ձեռքը մեկնում ու բռնվում է ծառից: Երբ աչքերը բացում է, տեսնում է որ ներքևում մի ահռելի վիշապ կա նստած, որն իր բերանից կրակ է դուրս հանում և սպասում է, թե երբ ինքը կընկնի, որ լափի իրեն: Երբ աչքը վերև է բարձրացնում, տեսնում է, որ երկու մկներ կրծում են ծառի այն ճյուղը, որից ինքը բռնվել է և որը շուտով պետք է կոտրվի և ինքն էլ ընկնի անդունդը: Բացի այդ, ծառի այն ճյուղին, որին ոտքն էր դրել, չորս օձեր մոտենում են, որպեսզի խայթեն իր գարշապարը: Եվ այս վշտի, սարսափի և տագնապի մեջ տեսնում է, որ ծառի փչակներից մեկից մեղր է ծորում: Եվ մոռանալով ամեն ինչ, գնում և ուզում է այդ մեղրից ուտել: Ճիշտ այսպես էլ մարդու կյանքն է. և ահա մարդը, երբ հասնում է մահվան շեմին և պետք է անդունդն ընկնի, որտեղ գեհենի կրակն է, վիշապը` սատանան է, որը գեհենի կրակի մեջ պատրաստվում է մեզ տանջանքների ենթարկել, և ահա մի կերպ ծառի ճյուղից բռնվում է, որն այս կյանքի ընթացքն է և տեսնում է, որ ծառի ճյուղը կրծում են երկու մկներ` սև և սպիտակ, այսինքն` գիշեր և ցերեկ, մշտապես կրծում են մեր կյանքի օրերը և մի օր կկտրվի այդ ծառի ճյուղը, այսինքն` մի օր կվերջանա մեր կյանքի ընթացքը, և ոտքերի տակ չորս օձերն են, որ կամենում են գարշապարը խայթել. չորս օձերը խորհրդանշում են չորս տարերքները` հողը, հուրը, ջուրը և օդը, որոնցից բաղկացած է մարդը, այսինքն` չորս տարերքները մեռած մարդու մեջ կամաց-կամաց սկսում են քայքայվել և տարրալուծվել: Սակայն այս ամբողջ վտանգը, ամբողջ վիշտը թողած մարդը տեսնում է, որ ծառի ճյուղից մեղր է հոսում և սկսում է ուտել այդ մեղրը. մեղրը խորհրդանշում է աշխարհի մեղքերն ու վայելքները: Այս ամբողջ տագնապն ու վտանգը մոռացած մարդիկ մեղքեր են գործում և իրապես նրանց համար որոգայթի նման կգա այդ օրը, այսինքն` ով մեղքերի մեջ զեխանում է, վայելքների ու հաճույքի մեջ թավալվում, ապա հանկարծակի կհասնի նրա վրա այդ օրը, երբ նա չի սպասի: Բայց մեզ` քրիստոնյաներիս, Քրիստոս հորդորում է և ասում. «Արթուն կացեք այսուհետև, ամեն ժամ աղոթք արեք, որպեսզի կարողանաք զերծ մնալ այն ամենից, որ լինելու է, և արժանի լինեք կանգնելու մարդու Որդու առաջ» (Ղուկ. 21:36): Եվ Քրիստոս Իր զավակներին զգուշացնում է, որ եթե աղոթեն, բարեպաշտ լինեն, ապա նրանց վրա այդ օրը որոգայթի նման չի գալու, այլ նրանք սիրով պետք է սպասեն Տիրոջ գալուստին, որովհետև արդեն իսկ հրաժարված կլինեն աշխարհի ամեն ինչից` աշխարհի հոգսերից, մեղքերից և անօրինություններից: Ինչպես Պողոս առաքյալն է ասում. «Մարմնից դուրս գալը և Քրիստոսի հետ լինելը ավելի լավ եմ համարում. իսկ մնալ այս մարմնի մեջ` առավել կարևոր է ձեզ համար: Եվ համոզված եմ ու գիտեմ, որ կմնամ ու կապրեմ ձեզ բոլորիդ հետ, որ դուք զարգանաք և ուրախ լինեք հավատի մեջ…» (Փիլ. 1:23-25): Ճիշտ այդպես մենք պետք է ապրենք. մեզ համար պետք է աշխարհն ու մարմինը մեռած լինեն, պետք է ապրենք միայն Տիրոջով, միայն հոգևոր առաքինություններով և սիրով սպասենք Տիրոջ գալուստին, և չպետք է սարսափենք Քրիստոսի գալուստից և մահվան օրվանից: Եվ, որպեսզի արժանի լինենք կանգնել մարդու Որդու առջև, Քրիստոս ասում է` «ամեն ժամ աղոթք արեք»: Ամեն ժամ աղոթել նշանակում է միտքը միշտ զբաղեցնել աղոթքով, հոգով միշտ խոսել Տիրոջ հետ, փորձել խաղաղության մեջ ապրել, ամեն տեսակի հոգս, վիշտ և նեղություն հանձնել Քրիստոսին և այդպես խաղաղության մեջ ապրել:

Հայր Մակարը գնում է վանքերից մեկը, տեսնում է վանահորն ու ասում. «Ինչպե՞ս եք դուք ապրում»: Վանահայրն ասում է. «Մենք միշտ աղոթում ենք, ոչ մի ձեռագործ չենք անում»: Հայր Մակարը հարցնում է. «Ի՞նչ գործ եք անում»: Վանահայրը պատասխանում է. «Մենք ձեռագործ չենք անում, մեր կենցաղավարությունն ավելի բարձր է, մենք միշտ աղոթում ենք»: Տեսնելով, որ հպարտ է խոսում վանահայրը, հայր Մակարը հարցնում է. «Իսկ երբ դուք քնում եք կամ ճաշում եք, ապա ո՞վ է ձեր փոխարեն աղոթում»: Ոչինչ չի կարողանում պատասխանել վանահայրը: Եվ հայր Մակարն ասում է. «Իսկ մենք այդպես չենք անում. մենք օրվա որոշակի մասը, բացի աղոթքից, ձեռագործ ենք անում և ձեռագործի ժամանակ սկսում ենք սաղմոսել. «Ողորմեա ինձ Աստուած ըստ մեծի ողորմութեան Քում. ըստ բազում գթութեան Քում քավեա զանօրենութիւնս իմ» (Սղմ. 50:3): Եվ հարցնում եմ ձեզ, մի՞թե սա աղոթք չէ, եթե ձեռագործի ժամանակ անդադար աղոթքի մեջ ենք. անպայման աղոթք է: Եվ ահա, այդ ձեռագործից ստացված գումարի մի մասը մենք բաժանում ենք աղքատներին և երբ քնում ենք, աղքատներն են մեր փոխարեն աղոթում: Եվ մի մասն էլ տալիս ենք եկեղեցուն և երբ ուտում ենք, եկեղեցում են մեզ համար աղոթում: Այսպիսով, դուրս եկավ, որ մենք Քրիստոսի խոսքը կատարում ենք, որ ասում է` «ամեն ժամ աղոթք արեք»»: Ուրեմն, մեր Տիրոջ պատգամը այս է, որ ամեն ժամ աղոթենք, և Ինքն էլ այդպես էր անում. Ավետարանում ասվում է. «Եվ ցերեկը ուսուցանում էր տաճարի մեջ, իսկ գիշերները ելնում էր, մնում այն լեռան վրա, որը կոչվում էր Ձիթենյաց» (Ղուկ. 21:37), որտեղից պետք է համբարձվեր, քանզի Ձիթենյաց լեռից համբարձվեց մեր Տերը: Եվ ամբողջ ժողովուրդը առավոտները վաղ շտապում էր Նրա մոտ` տաճարում Նրան լսելու համար: Մեր Տիրոջ` Հիսուս Քրիստոսի նման էր աղոթում Ս. Անտոն անապատականը. ամբողջ գիշեր աղոթում էր և չէր ուզում, որ արեգակը դուրս գար, որովհետև գիշերվա խաղաղությունն ու հանդարտությունը նրան կատարյալ հոգևոր անդորր էր շնորհել: Եվ երբ արեգակը պետք է ծագեր, ասում էր. «Արեգակ, մի ծագիր, մի քիչ էլ սպասիր, ինձ մի զրկիր աղոթքից»: Այսպիսին էին սուրբ հայրերը, նմանվում էին մեր Տիրոջը` Հիսուս Քրիստոսին: Մենք էլ փորձենք անդադար աղոթքի հոգին կրել մեր մեջ, որպեսզի արժանի լինենք Քրիստոսի երկրորդ գալուստին Նրա առջև կանգնելու և արդարանալու: Ամեն:

Տեր Միքայել վարդապետ Գևորգյան