Գաղտնագիտութեան վտանգն ու հետեւանքները

Մասնակցելով Հելոուինի տօնակատարութեանը՝ մարդիկ դառնում են հասարակութեան արագ ապաքրիստոնէացման մասնակիցները: Ինչո՞ւ է պէտք դեւերին հնարաւորութիւն տալ՝ մեր կեանքից ներս խուժելու: Փաստ է, թէ Հոկտեմբեր ամսի վերջին օրերին Արեւմուտքի բոլոր հանրային հիմնարկներում արտօնուած է այս տօնը, ինչի առթիւ սատանային երկրպագելը կամաց-կամաց սկսում է գերիշխել նաեւ դպրոցներում եւ ուսումնական այլ հաստատութիւններում: Բայց ինչպէ՞ս է Աստուած դիտում փոքրիկ երեխաներին, որոնք հագնւում են դեւերի, կախարդների, ուրուականների եւ այլոց նման: Նոյնիսկ եթէ նրանք հագնում են «անմեղ» տարազներ, ինչպէ՞ս է Աստուած դիտում քրիստոնեայ այն ծնողներին, ովքեր իրենց երեխաներին մասնակից են դարձնում մի իրադարձութեան, երբ հէնց այդ օրը այնքան պատուաւոր տեղ է զբաղեցնում սատանան՝ նկատի ունենալով, թէ պատմականօրէն որքան չար բաներ են կատարւում այդ գիշերը եւ դեռ պիտի կատարուեն:

Ժամանակակից մարդկային հասարակութիւնում շատերը կասկածում են կամ մերժում սատանայի եւ դիւային պիղծ ոգիների գոյութիւնը։ Այդուհանդերձ, նրանք գոյութիւն ունեն։ Սատանայի համար մեծագոյն յաղթանակ է այն, երբ մարդկանց համոզում է, թէ ինքը գոյութիւն չունի։ Սատանայի նպատակն է գերելու, դիւահարելու, մարդուն լիովին հնազանդեցնելու ու հասնելու իր չարակամ նպատակներին: Համաշխարհային ընդգրկումով սատանան ցանկանում է աշխարհն այնպէս ընկղմել գաղտնագիտութեան մէջ, որ մարդկութիւնն ամբողջութեամբ դիւահարուի եւ այդպիսի միջավայրում իշխանութեան բերի հակաքրիստոսին, որովհետեւ սիրում է մահը եւ ատում Տիրոջը: Առակաց գրքում ասւում է, թէ նրանք, ովքեր ատում են Տիրոջը, «սիրում են մահը» (Առակ. 6, 8): Նեռի մասին Յայտնութեան գրքում ասւում է, թէ «…ունէր Մահը. եւ Դժոխքը գնում էր նրա յետեւից» (Յայտ. 6, 8): Սատանայի ու չար հրեշտակների առկայութիւնը բաւական պարզ եւ ակնյայտ է այն անձի համար, ով մանրակրկիտօրէն ու կանոնաւորաբար զբաղւում է քրիստոնէական կրօնի ուսումնասիրութեամբ: Անկման վիճակում, որի մէջ է գտնւում ներկայիս ողջ մարդկութիւնը, մենք չենք կարող տեսնել աներեւոյթ ոգիներին, քանի որ հոգեպէս կուրացել ենք: Բայց ինչ-որ բանի գոյութեան չիմացութիւնը նշան չէ նրա չգոյութեան։ Մենք գտնւում ենք պիղծ ոգիների ազդեցութեան ոլորտում, որոնք մեզ տալիս են զանազան մեղսալից եւ արատաւոր մտքեր ու երազանքներ: Թեթեւամիտները, ազատօրէն ու կամաւորապէս մտնելով այդպիսի շփման մէջ, չեն գիտակցում, թէ որքան մեծ վնաս կարող են հասցնել իրենց եւ ուրիշներին: Աստծուց հեռացած մարդիկ այսպիսի շփման մէջ են մտնում տարբեր արատաւոր ու չար նպատակներով։ Սատանան, նրա չար հրեշտակներն ու պաշտօնեաները ջանում են ամէն կերպ մեր կեանք ներխուժել: Սատանայի համար չկայ աւելի մեծ ուրախութիւն, քան թոյլ տալ, որ Աստծու փոխարէն մարդիկ դիմեն իրեն՝ շրջանցելով Տիրոջ փրկարար ճանապարհը: Եւ եթէ մենք հաշուի չենք առնում այս իրողութիւնը, ապա կատարում ենք մեծագոյն սխալ՝ կամաւորապէս եւ անհոգաբար ինքներս մեզ յանձնելով չար տարրերին: Մարդկային այս անզգուշութեան անփոյթ վիճակն օգտագործւում է չարի իշխանութեան կողմից, քանի որ նրա համար այլեւս չի լինում ոչ որեւէ խոչընդոտ։ Դրա համար մենք այսօր ականատես ենք լինում գաղտնագիտութեան (օկուլտիզմի[1]), առեղծուածային ու նէօհեթանոսական գաղափարների արագ տարածմանը այն մարդկանց շրջանակներում, ովքեր բոլորովին անտեղեակ են հոգեւոր աշխարհից: «Գաղտնագիտութիւնը» մոգութեան ու գաղտնի ուսմունքների ընդհանուր անուանումն է, որը ճանաչում է անձի մէջ թաքնուած գերտէրութիւնների գոյութիւնը եւ աշխարհում գաղտնի կամ անհատական ուժերը։ Վերջիններս անհասանելի են ընդհանուր մարդկային փորձի համար, սակայն հասանելի են այն գաղտնագէտները, ովքեր, յատուկ նախաձեռնութիւնների միջով անցնելով, «վերեւից» գերբնական զօրութիւն են ձեռք բերում՝ ազդելու ու վերահսկելու բնութիւնը, կենդանիներին ու մարդուն, բայց Աստծու կամքից դուրս: Սա գիտելիք է բնութեան գաղտնի ուժերի եւ ոչ նիւթական հոգեւոր աշխարհի հետ շփումների գործնական կիրառման մասին՝ որ սովորաբար աւանդական ու բնական գիտութիւնների կողմից չէ ճանաչուած:

Արտասանելով Նիկիայի համաժողովի ընդունած «Հաւատքի Հանգանակ»-ը՝ մենք խոստովանում ենք. «Հաւատամք ի մի Աստուած, ի Հայրն ամենակալ, յարարիչն երկնի եւ երկրի, երեւելեաց եւ աներեւութից: Այս խօսքերից արդէն պարզ է դառնում, թէ բացի տեսանելի աշխարհից՝ գոյութիւն ունի նաեւ անտեսանելին, այսինքն՝ մի այլ աշխարհ, որն անընկալելի է մեր մարմնեղէն շօշափելի զգայարաններով: Ըստ սահմանման՝ այդ անտեսանելի աշխարհն անհասանելի է մեր իմացութեանը: Եկեղեցու դաւանանքից մենք գիտենք անտեսանելի աշխարհից մեր վրայ ազդող դրական ու բացասական ազդեցութիւնների գոյութեան մասին: Նաեւ գիտենք բարի ու չար հրեշտակների մասին, որոնք մշտապէս պայքարում են մեր հոգիների համար: Բոլոր այս հանգամանքները թոյլ չեն տալիս մեզ անտարբեր մնալու անտեսանելի աշխարհի գոյութեան նկատմամբ, այլ օգնում են մեր ողջամիտ եւ արդարացի ցանկութեանը, որպէսզի ճանաչենք այս աշխարհը՝ իր բոլոր վնասակար հետեւանքներով, մեր անվտանգութիւնն ապահովելու համար: Եկեղեցին մեզ ուսուցանում է, թէ ինչո՛ւ չենք զգում անտեսանելի աշխարհը, որ մեղքն է, որը որակապէս փոխեց մարդկային բնութիւնը՝ թէ՛ մարմինը եւ թէ՛ հոգին: Նախքան մեղքի հետեւանքով իր անկումը, մարդու մարմինն անմահ էր ու կարող էր զգայական տեսութեամբ շփուել աներեւոյթ հոգեւոր էակների հետ: Իսկ ի՞նչն է պատճառը, որ Աստուած արգելեց մարդուն՝ զգալ ու շփուել աներեւոյթ հոգեւոր էակների հետ:

Շատերին են հետաքրքրում գաղտնուսոյց գիտելիքները, տարաշխարհիկ ու գերերկրային բնոյթի հմտութիւնները, որոնց որոնումն արգելուած է Աստծու կողմից: Գաղտնագիտութեան գայթակղութիւնն ուղղակիօրէն կապուած է մարդ արարածի առաջին անկման հետ: Սատանան մեր նախածնողներին խաբեց այն խօսքով, թէ համտեսելով արգելուած պտուղը՝ նրանք կը ստանան գաղտնի գիտելիքներ, որոնցով կը հզօրանան որպէս աստուածներ: Ուշագրաւ է, որ դասական հեթանոսական սկզբունքներն ու գաղտնագիտութեան գայթակղութեան գաղափարը հնչում է Աստուածաշնչի առաջին իսկ էջերում։ Այդ գաղափարի «հեղինակը» սատանան էր, որ Եդէմում մարդուն դրդեց օրինազանցութեան։ Նենգափոխելով աստուածային պատուիրանի հասկացողութիւնը, միամիտ եւ անփորձ նախամարդկանց օձը յայտնում է. «Չէք մահանայ, որովհետեւ Աստուած գիտէր, որ այն օրը, երբ դրանից ուտէք, կը բացուեն ձեր աչքերը, եւ դուք կը լինէք աստուածների նման՝ կ՚իմանաք բարին ու չարը» (Ծննդ. 3, 5): Այս նախադասութեան մէջ առկայ են չափազանց ուշագրաւ այլ մանրամասներ, որոնց մեջ զարմանալիօրէն արտացոլուած է այն, ինչ հետագայում կատարուելու է հոգեպէս աղաւաղուած մարդկանց կրօնական պատկերացումներում։ «Չէք մահանայ» ասելով՝ օձը մարդուն ներշնչեց, թէ Աստուած սուտ է ասել, եւ մարդը հաւատափոխ եղաւ՝ դադարեց հաւատալ Աստծուն եւ գերադասեց հաւատալ օձին։ Նաեւ ասաց. «Դուք կը լինէք աստուածների նման»։ Հէնց այստեղ է թաքնուած հեթանոսութեան սկզբունքային յատկանիշը, որը թոյլ է տալիս գնահատել օձի «քարոզը» որպէս «հոգեւոր յեղաշրջում» կատարելու փորձ։ Ուղղափառ աւանդութեամբ «աստուածներ» բառաձեւի ի յայտ գալը յունական բնագրում բացատրւում է նրանով, թէ բառացիօրէն վերարտադրուել է Աստծու հին եբրայերէն «Էլոհիմ» անուանումը, որն օգտագործւում է Աստուածաշնչում որպէս ակնարկ Սուրբ Երրորդութեան նախասկիզբ գոյութեան։ Անշուշտ օձը չէր ներշնչել մարդուն Աստծու եռամիասնութեան գաղափարը, բայց այս խօսքով մարդկանց ասուեց, թէ Աստուած միակը չէ, այլ գոյութիւն ունեն բազում «աստուածներ»։ Հէնց այս խօսքին հաւատալով, մարդը հեռացաւ Աստծուց եւ ընկաւ չարի իշխանութեան տակ՝ ոչ միայն դառնալով մահկանացու, այլեւ իր մէջ ներառելով այնպիսի որակներ, որոնք մահաբեր էին թէ՛ իրենց եւ թէ՛ ողջ հասարակութեան համար։ Թւում է, թէ աղանդապետի «Դուք կը լինէք աստուածների նման» քարոզչութեամբ դրուեց Աստծուն նմանուելու հարցը, սակայն այս արտայայտութեան մէջ ակնյայտ նենգափոխութիւն կար։ Փաստօրէն ասուեց, թէ մարդիկ ոչ թէ Աստծու ճանաչողութեամբ պէտք է ձեռք բերեն աստուածճանաչողութիւնն ու աստուածակերպութիւնը, ոչ թէ Աստծուն հնազանդուելով իրենց ներսում պիտի գերակայող դարձնեն աստուածային յատկութիւնները, այլ աստուածակերպութեան ներուժը փոխարինեն ինքնաստուածացման ձգտումով։ Գայթակղիչ օձին լսելով՝ մեր նախածնողները դաժանօրէն խաբուեցին: Անցան շատ դարեր ու հազարամեակներ, բայց մարդիկ մինչեւ օրս շարունակում են ներխուժել արգելուած գաղտնագիտութեան աշխարհը: Աւելին, իզուր չէր, որ երբ Աստուած մարդկանց արտաքսեց բերկրութեան Դրախտից, հրամայեց քերովբէներին ու բոցեղէն սրին Եդեմի պարտէզը շուրջանակի հսկել դէպի Կենաց ծառ տանող ճանապարհներից (տե՛ս Ծննդ. 3, 24): Մարդուն արգելւում է ժամանակից շուտ մտնել հոգեւոր աշխարհը՝ յատկապէս գաղտագողի ու շրջանցիկ ճանապարհներով: Այնտեղ ներթափանցելու բոլոր փորձերը յանդգնութիւն եւ անպատկառութիւն են Աստծու առաջ:  «Ճշմարիտ, ճշմարիտ եմ ասում ձեզ, ով ոչխարների փարախը դռնով չի մտնում, այլ ուրիշ տեղով է բարձրանում, նա գող է եւ աւազակ» (Յովհ.10, 1): «Ես եմ դուռը. եթէ մէկը իմ միջով մտնի, կը փրկուի. կը մտնի ու կ՚ելնի եւ ճարակելու բան կը գտնի» (Յովհ. 10, 9):

Գայթակղիչ սատանան ի՞նչ կարող էր առաջարկել առաջին մարդկանց: Չէ՞ որ մարդն սկզբում Աստծու նմանութիւնն ունէր: Աստուած նրան արդէն ամէն իշխանութիւն տուել էր՝ տիրութիւն անելու երկրի վրայ: «Աստուած օրհնեց նրանց եւ ասաց… Լցրէ՛ք երկիրը, տիրեցէ՛ք դրան, իշխեցէ՛ք ծովի ձկների, երկնքի թռչունների, ողջ երկրի բոլոր անասունների ու երկրի վրայ սողացող բոլոր սողունների վրայ» (Ծննդ. 1, 28): Սակայն այս իշխանութիւնը պահպանելը եւ տիրելու արժանապատուութիւնը հնարաւոր էին միայն Աստծու հետ միասնութեան ճանապարհին։ Ուստի անհրաժեշտ էին գործադրել համապատասխան ջանքեր եւ ինքնուրոյն աշխատանք: Իսկ օձը մարդուն յուշեց աւելի հեշտ ճանապարհ՝ նրան ներշնչելով, թէ ծառի պտուղն ունի կախարդական զօրութիւն, որը մարդուն կարող է հաւասարեցնել Աստծուն: «Կինը տեսաւ, որ ծառի պտուղը լաւ է ուտելու համար, ակնահաճոյ է եւ գրաւիչ՝ ըմբռնելու համար» (Ծննդ. 3, 6): Սատանայի գործն է մարդուն տանել արգելուած հոգեւոր ոլորտները: Օձի առաջարկի համաձայն՝ Եւան համտեսեց արգելուած պտուղը՝ ցանկանալով ստանալ յատուկ գիտելիքներ, որոնք իբր թէ թաքնուած են պտղի մէջ: Այսպէս, առաջին մարդկանց անկումը դարձաւ գաղտնագիտութեան, մոգութեան, շամանականութեան սկզբնական կէտն ու որոնման հիմքը: Եթէ մեղք գործելուց առաջ մարդն Աստծու հետ ներքին ներդաշնակ հաղորդակցութեան մէջ էր, որից էլ կախուած էր նրա բարեկեցութիւնը, ապա մեղք գործելուց յետոյ մարդու համար Աստուած դադարեց լինել օրհնութեան այն աղբիւրը, որը ներսից է լուսաւորում նրա կեանքը: Այժմ արգելուած պտուղը՝ մարդու համար այդ արտաքին, բայց գայթակղիչ առարկան, որի միջոցով, թւում էր, ինքնուրոյն կերպով կարելի էր հասնել երջանկութեանը, եղաւ սեփական գոյութեան ինքնաբաւ տիրակալը: Եթէ առաջին մարդու իշխանութիւնը կարելի է հասկանալ միայն Աստծու հետ ներդաշնակ հաղորդակցութեամբ, այժմ մարդը փորձում է այլ ճանապարհով՝ «սեւ մուտքով» հասնել կատարելութեան: Այդ ժամանակից ի վեր կան մարդիկ, ովքեր ցանկանում են տիրապետել գաղտնի ուժերի ունակութիւններին ու հմտութիւններին՝ ստեղծելով դիւապաշտական ծէսեր ու բանաձեւեր, որոնք կ՚իշխեն ե՛ւ կ՚ազդեն աշխարհի վրայ՝ դառնան «աստուածների նման», բայց առանց Աստծու:

Ինչո՞ւ է Աստուած արգելում մարդու ինքնակամ փորձերը՝ ներթափանցելու անտեսանելի աշխարհը եւ կապ հաստատելու ոգիների հետ։ Իսկ որո՞նք են դրանց անդառնալի հետեւանքները: Աստուած դատապարտեց առաջին մարդկանց՝ դրախտից արտաքսելով. «Տէր Աստուած Ադամի ու նրա կնոջ համար կաշուից զգեստներ պատրաստեց եւ հագցրեց նրանց» (Ծննդ. 3, 21): Աստուածաբան Իգնատիոս եպիսկոպոս Բրեանչանինովն այսպէս է մեկնաբանում. «Կաշուից զգեստները նշանակում են մեր մարմնի կոպիտ նիւթական էութիւնը, որը մեղքի պատճառով կորցրեց իր հոգեղինութիւնը: Չնայած նախնական փոփոխութեանը՝ պատճառը մեր բնութեան ընկած վիճակն է, բայց փոփոխութիւնը կատարուեց Ամենակարող Արարչի կամքով ու մեր հանդէպ Նրա անպատմելի ողորմածութեան շնորհիւ, մեր հանդէպ մեծագոյն բարիքի համար: Մեր մարմնի կոպտութեան պատճառով մենք անընդունակ եւ անկարող եղանք ընկալելու մեր հոգիների զգայական ու զգացական տեսանելիութիւնը, որոնց տիրոյթում էլ գտնւում ենք: Մենք ձեռք ենք բերել բնական հակուածութիւն դէպի չարիքը: Այս հակուածութիւնը համընթաց է մեր ընկած բնութեանը, որը նման է դեւերի չարիք գործելու հակուածութեանը։ «Մարդկանց միտքը մանկուց չարի ծառայութեան մէջ է» (Ծննդ. 8, 21): Բայց մեր մէջ լաւը խառնուած է չարին: Մենք հակուած ենք երբեմն չարին, երբեմն էլ, թողնելով չարի ձգտումը, ուղղորդւում ենք դէպի բարին: Սակայն դեւերը, ընդհակառակը, միշտ եւ ամբողջութեամբ չարիքին են ձգտում: Եթէ մարդիկ մշտապէս գտնուէին դեւերի հետ տեսլականութեան ու զգայական հաղորդակցութեան մէջ, ապա նրանք, հնարաւորինս սեղմ ժամկէտում, վերջնականապէս կը գայթակղէին մարդկանց՝ շարունակաբար վարակելով չարի աջակցութեամբ եւ Աստծու դէմ իրենց տեւական յանցաւոր ու թշնամական գործունէութեան օրինակներով: Մարդիկ, առաջ գնալով չարութեան մէջ, շատ կարճ ժամանակում կարող էին դեւեր դառնալ: Մեզ համար անհնարին կը լինէր ապաշխարութիւնը եւ անկումի վիճակից ելնելը: Հետեւաբար, ըստ սուրբ վարդապետների բացատրութեան, Աստծու իմաստութիւնն ու նախախնամութիւնը մարդկային մարմնի կոպիտ նիւթական էութեան պատճառով արգելապատնէշ դրեցին դրախտից դէպի երկիր վտարուած մարդկանց եւ երկնքից երկիր վտարուած դեւերի միջեւ։ Այսպիսին են երկրի կառավարութիւնները. բանտում պատի միջոցով մարդկային հասարակութիւնից առանձնացնում են յանցագործին, որպէսզի նրանք կամայականօրէն վնաս չհասցնեն հասարակութեանը ու չգայթակղեն ուրիշ մարդկանց»[2]:

Այս ամէնից պարզ է դառնում, թէ ցանկացած չարտօնուած եւ ինքնակամ փորձերը՝ ներթափանցելու անտեսանելի աշխարհն ու հաղորդակցութիւն հաստատելու նրա հետ, վտանգաւոր են եւ յղի կործանարար եւ անդառնալի հետեւանքներով: Հետեւաբար, այլ աշխարհն իմանալու մեր կարողութիւնների ընկալումը նախասահմանուած է Տիրոջ կողմից մեր իսկ բարիքի համար. «Քանզի շատից քիչը գիտենք եւ շատից քիչն ենք մարգարէանում: Իսկ երբ գայ կատարեալը, շատից քիչը կ՚անհետանայ» (Ա. Կորնթ. 13, 9-10): Միայն դրանից յետոյ, երբ մարդը սովորում է տարբերակել բարին չարից, նրան տրւում է հոգեւոր էակների տեսլականութիւնը՝ որպէս հոգեւոր ու զգայական բացառիկ տեսողութիւն: Հոգեւոր տեսողութիւն ձեռք բերելու եւ կուրութիւնից, ստից, կեղծիքից ու մոլորութիւնից ազատուելու համար մարդը պէտք է ձեռք բերի որոշակի ներքին հոգեւոր վիճակ, որն արտայայտւում է այնպիսի կարեւոր հասկացութիւններով, ինչպիսիք են ապաշխարութիւնը, խոնարհութիւնն ու հնազանդութիւնը:

Չար ոգիների ազդեցութեան թիրախը միտքն է, եւ այն իրականացւում է գաղափարների կամ խորհուրդների մակարդակով ու աներեւոյթ ոգիների հետ շփման, գաղտնուսոյց գրականութիւն կարդալու եւ ուսումնասիրելու միջոցով: Արդիւնքում մարդու մօտ խորհուրդերի նկատմամբ զարգանում է այնպիսի զգայունականութիւն, որը մեր գիտակցութեան մէջ է դրւում անտեսանելի աշխարհից ընկած ոգիների կողմից։ Մարդը դառնում է «գաղտնի յայտնութիւններ» եւ «յատուկ շնորհներ» ստանալու ընդունակ։ Զգայական ու զգացական տեսլականով աներեւոյթ ոգիների հետ հաղորդակցութիւնը միշտ վնաս է հասցնում նրանց, ովքեր չունեն ճշմարիտ եւ ուղիղ հաւատի հոգեւոր փորձառութիւնը: Զգայունութեամբ ոգիներ տեսնողը հեշտութեամբ կարող է խաբուել ու կործանուել: Քրիստոնէական ճգնաւորութեան սուրբ ուսուցիչները, ուսուցուած ու լուսաւորուած Սուրբ Հոգուց, ըմբռնելով աստուածիմաստութեան այն պատճառը, ըստ որի՝ մարդկանց հոգիները երկրային կեանքի ընթացքում ծածկուած են մարմիններով, ինչպէս վարագոյրներ եւ ծածկոյթներ, պատուիրում են բարեպաշտ ճգնաւորներին՝ չվստահել պատկերներին ու գերբնական տեսիլքներին, երբ նրանք յանկարծակի յայտնուեն, այլ անտեսել դրանք ու վերջիններիս հետ երկխօսութեան մէջ չմտնել: Այդ դէպքում նրանք պատուիրում են խաչակնքել ու սուրբ հոգիներ կամ հրեշտակներ տեսնելու սեփական անարժանութիւն եւ անկարողութիւն ունենալու գիտակցութեամբ աղօթել Աստծուն, որպէսզի Նա պահպանի մեզ բոլոր տեսակի գայթակղութիւններից ու դիւային հարձակումներից։

Աբբա Յովհաննէս Կասիանոսը բացատրում է, թէ Աստուած ինչո՛ւ է մարդկանց աչքերից թաքցնում չար ոգիների տեսանելիութիւնը. «Նման չար ոգիների բազմակարծութիւնը լցնում է երկնքի եւ երկրի մէջ գտնուող օդային տարածքը, որտեղ նրանք թռչում են անհանգստութեամբ եւ անընդմէջ, քանի որ Աստծու նախախնամութիւնը նրանց մարդկանց աչքերից թաքցրեց եւ հեռացրեց: Այլապէս նրանց յարձակումների եւ ահաբեկչութիւնների սարսափից կամ էլ նրանց սարսափազդու դէմքերից կարող են փոխակերպուել։ ժողովուրդն անտանելի սարսափից կը հիւծուէր եւ անկարող կը լինէր նրանց տեսնել իրենց մարմնական աչքերով կամ օրէցօր աւելի կը չարանար՝ գայթակղուելով նրանց մշտական օրինակներով, որոնց միջոցով մարդկանց եւ անմաքուր օդային իշխանութիւնների միջեւ կը լինէր որոշակի վնասակար համագործակցութիւն եւ աղետալի միութիւն, քանի որ այն յանցագործութիւնները, որոնք այժմ թոյլատրուած են մարդկանց, թաքնուած են կա՛մ պատնէշով, կա՛մ տեղերի հեռաւորութեամբ, կա՛մ էլ ամօթահարութեամբ: Սակայն եթէ մշտապէս նրանց տեսնէին բաց աչքերով, ապա կը գրգռուէին առաւել մեծ խենթութեամբ ու կրքերի կատաղութեամբ, քանի որ չէր լինի ոչ մի ժամանակահատուած, որը պէտք է պահէր նրանց այդ յանցագործ վայրագութիւններից։ Ու քանի որ ո՛չ մարմնական յոգնածութիւնը, ո՛չ տնային գործերով զբաղուածութիւնը, ո՛չ էլ ամէնօրեայ կենսապահովման մտահոգութիւնը չեն պահում նրանց, իսկ երբեմն էլ նոյնիսկ ստիպում են ակամայից ձեռնպահ մնալ ձեռնարկուած մտադրութիւնների նկատմամբ»[3]:

Ինչպէ՞ս է Հելոուինն աջակցում գաղտնագիտութեանն ու կախարդութեանը: Ինչո՞ւ են գաղտնագիտութիւնն ու կախարդութիւնն այդքան վտանգաւոր: Որո՞նք են աներեւոյթ ոգիների, հանգուցեալների եւ ուրուականների հետ հաղորդակցութեան հետեւանքները: Ըստ հնագոյն քրմերի ու մահուան պաշտամունքի ծագման՝ Հելոուինի գերիշխող նիւթերից են եղել ուրուականները: Գոյութիւն ունե՞ն արդեօք ուրուականներ ու «կախարդական տներ»։ Ի՞նչ կապ ունեն սրանք գաղտնագիտութեան ու կախարդութեան հետ ընդհանրապէս: Այս հարցի պատասխանը կախուած է այն բանից, թէ ճշգրտօրէն ի՛նչ է նշանակում «ուրուական» բառը: Եթէ այս բառը նշանակում է «ոգու գոյութիւն», ապա պատասխանը «այո» է, իսկ եթէ նշանակում է «մահացած մարդկանց ոգիները», ապա պատասխանը «ոչ» է: Աստուածաշունչը շատ պարզ կերպով ցոյց է տալիս, թէ կան ոգեղէն էակներ՝ ինչպէս բարի, այնպէս էլ չար: Աստուածաշունչը ժխտում է ուրուականների հաւաքատեղերի գաղափարը՝ կախարդատները ու գերեզմանոցները, եւ այն, որ մահացած մարդկանց հոգիները երկրի վրայ են մնում՝ հետապնդելով ու հալածելով երկրի վրայ ապրողներին: Պօղոս առաքեալն ասում է. «Եւ ինչպէս որ մարդկանց սահմանուած է մէ՛կ անգամ մեռնել եւ այնուհետեւ՝ դատաստան» (Եբր. 9, 27): Դա տեղի է ունենում մահուան դատաստանից յետոյ: Այս դատաստանի արդիւնքը ճշմարիտ հաւատացեալի համար երկնային դրախտի կեանքն է (տե՛ս Բ. Կորնթ. 5, 6-8: Փիլիպ. 1, 23), իսկ անհաւատի համար յաւիտենական դժոխքն է (տե՛ս Մատթ. 25, 46: Ղուկ. 16, 22-24): Միջին վիճակ գոյութիւն չունի: Երկրի վրայ հնարաւորութիւն չկայ մնալու «ուրուական»-ի ձեւով: Եթէ գոյութիւն ունեն այնպիսի բաներ, ինչպիսիք են ուրուականները, նրանք բացարձակապէս չեն կարող լինել մահացած մարդու հոգիները: Աստուածաշունչը շատ յստակ սովորեցնում է, թէ իրականում գոյութիւն ունեն ոգեղէն էակներ, որոնք կարող են կապ ստեղծել ու յայտնուել մեր ֆիզիկական աշխարհի հետ: Աստուածաշունչը ներկայացնում է այդ արարածներին՝ որպէս հրեշտակներ եւ դեւեր: Հրեշտակները ոգեղէն, սուրբ, արդար ու բարի էակներ են, որոնք հաւատարիմ են Աստծուն ծառայելու գործում, իսկ դեւերն այն ընկած, չար, խաբուսիկ ու կործանարար հրեշտակներն են, որոնք ապստամբեցին Աստծու դէմ: Ըստ Պօղոս առաքեալի խօսքի՝ դեւերը կերպարանաւորւում են «որպէս լուսաւոր հրեշտակներ» եւ «արդարութեան պաշտօնեաներ» (տե՛ս Բ. Կորնթ. 11, 14-15): Նոյնպէս, կերպարանաւորուելով մահացած մարդու նմանութեամբ՝ յայտնւում են որպէս ուրուականներ եւ, անշուշտ, այսպէս ցոյց տալիս իրենց ունեցած ուժը եւ ունակութիւնները:

«Կախարդական տներ»-ում ու գերեզմանոցներում ուրուականների ներգրաւուածութեան աստուածաշնչային ամենաստոյգ օրինակը գտնում ենք Մարկոսի Աւետարանի 5-րդ գլխի 1-20-րդ համարներում: Պիղծ ոգիները դիւահարել էին մի մարդու, որի բնակութեան տեղը գերեզմանոցում էր։ Ոչ ոք նրան չէր կարող կապել, քանի որ փշրում էր շղթաներն ու ջարդում ոտնակապերը։ Գերեզմանում ներգրաւուած ուրուականներ չկային: Սա պարզապէս մի դէպք էր՝ դեւերի կողմից մարդուն վերահսկելու, դիւահարելու ու նրա միջոցով գերեզմանի տարածքում գտնուող այլ մարդկանց ահաբեկելու: Դեւերը փորձում են միայն գողանալ, սպանել ու կորստեան մատնել (տե՛ս Յովհ. 10, 10): Նրանք, ըստ իրենց կարողութեան, ամէն ինչ անում են՝ մարդկանց խաբելու եւ Աստծուց հեռացնելու համար: Սա է այսօր, ամենայն հաւանականութեամբ, ուրուականների գործունէութեան բացատրութիւնը: Բայց ի՞նչ ասել այն պարագաների մասին, երբ «ուրուականները» գործում են թուացեալ «դրական» ուղիներով: Ի՞նչ պատասխանել նրանց, ովքեր պնդում են, թէ ոգեհարցուկների միջոցով ստանում են ճշմարիտ եւ օգտակար տեղեկութիւններ: Դարձեալ կարեւոր է յիշել, թէ դեւերի միակ նպատակն է գայթակղել ու խաբել: Եթէ սրա արդիւնքը լինի այն, որ մարդիկ Աստծու փոխարէն վստահեն այդ ոգիներին, ապա դեւն աւելի մեծ պատրաստակամութեամբ կը բացայայտի ճշմարիտ տեղեկութիւնները: Նոյնիսկ եթէ բարի ու ճշմարիտ տեղեկութիւնը գալիս է չար շարժառիթների ու դրդապատճառների աղբիւրներից, ապա այն կարող է օգտագործուել միայն մոլորութեան մէջ գցելու, գայթակղելու եւ կորստեան մատնելու համար:

Պիղծ ոգիները նոյնիսկ կարող են վտանգների մասին նախազգուշացնել մարդուն, խօսել ճշմարտութիւնը որոշ բաների մասին, բայց միայն այն նպատակով, որ ձեռք բերեն մարդու վստահութիւնը, որպէսզի աւելի հեշտ լինի նրա հոգին կորստի մատնել: Մեր անվտանգութեան համար ընկած պիղծ ոգիների անտեսանելի հոգեւոր աշխարհը թաքնուած է մեզանից: Իսկ եթէ մարդը հետաքրքրուած է ու փորձում է կապ հաստատել այդ անտեսանելի աշխարհի հետ, ապա, իհարկէ, կը յայտնուեն այսպէս կոչուած «ուրուականները», մինչեւ որ մարդուն բերեն խելագարութեան կամ էլ յանցագործութեան, այդ թւում նաեւ՝ ինքնասպանութեան:

Այսօր աւելի է տարածում գտնում գաղտնագիտութեան հանդէպ մարդկանց հետաքրքրութիւնը: Գոյութիւն ունեն անհատներ ու կազմակերպութիւններ, որոնք զբաղւում են ուրուականների որսորդութեամբ: Նրանք պնդում են, թէ որոշ գումարի դիմաց կարող են մարդկանց ազատել ուրուականների վատ ազդեցութիւններից: Հոգեբանութիւնը, էքստրասենսութիւնը, հիպնոզը, ոգեհմայութիւնը, պայծառատեսութիւնը, գուշակութիւնը եւ կախարդանքների այլ դրսեւորումներ սովորաբար նորմալ են համարւում: Բնականաբար, մարդիկ տեղեակ են հոգեւոր աշխարհի մասին: Ցաւօք, հոգեւոր աշխարհի վերաբերեալ ճշմարտութիւնը փնտռելու, Աստծու կամքը հասկանալու, Նրա հետ հաղորդակցելու եւ Նրա խօսքն ու պատուիրանները սովորելու փոխարէն շատերը թոյլ են տալիս, որ այդ հոգեւոր աշխարհն իրենց մոլորեցնի: Իսկ դեւերը, անկասկած, ուրախանում են այդ ամէնի համար:

Ինչպէս արդէն նշել էինք, Հելոուինը շատերը համարում են որպէս «անմեղ» ժամանց, բայց նրա հետ կապուած որոշ սովորութիւններ եւ երեւոյթներ պէտք է զգուշօրէն քննել: Սրանք լուրջ նիւթեր են, որոնք պահանջում են շատ աւելի լուրջ ուսումնասիրութիւն, քան յաճախ վերցուած մակերեսային մօտեցումը: Թէեւ կախարդութեան երեւոյթը նորութիւն չէ, բայց դրա մատուցման ձեւերը միշտ տարբեր են, նորովի ու գայթակղիչ: Աստուածաշնչում յաճախ ենք հանդիպում «կախարդութիւն» բառին, բայց այդ բառով հասկացւում են նաեւ ամէն տեսակի վհուկութիւնները, գուշակութիւնները, թովչութիւնները, դիւահարցութիւնները, աստղագուշակութիւնները, հմայութիւնները, մոգութիւնը, գերզգայականութիւնը (կամ էքստրասենսութիւնը), պայծառատեսութիւնը, թուղթ ու գիրը, մոմ թափելը, վախ բռնելը, բաժակ ու քարտ նայելը, բժժանքները եւ այլն։ Ինչ բառով էլ բնութագրենք, միեւնոյն է, քրիստոնեայի համար դրանք եղել են ու մնում են սատանայական հնարքներ. «Կախարդութիւն անելը մեղք է եւ կուռքերը միայն ցաւ ու տառապանք են պատճառում։ Քանի որ արհամարհեցիր Տիրոջ խօսքը, Տէրն էլ քեզ պիտի մերժի...» (Ա. Թագ. 15, 23)։

Կախարդները տարբեր միջոցներով ձգտում են ներխուժել իրենց համար փակ ոգիների աշխարհը ու շփման մէջ են մտնում չար, սատանայական ուժերի հետ: Կախարդութեան նպատակն է ձեռք բերել այն, ինչն Աստուած, կանխապէս իմանալով մարդու ապագան, Իր սիրուց դրդուած, արգելում է: Աստծուց հեռացած մարդը Նրա կողմից արգելուած ճանապարհներով փորձում է ներխուժել աներեւոյթ գաղտնուսոյց աշխարհ եւ իմանալ այն, ինչն արգելել է Աստուած: Իսկ դիւական ուժերը սիրով օգտւում են այս առիթներից: Ուստի կախարդական բոլոր հնարքներն ու հմտութիւնները եւ դրանց միջոցով ձեռք բերուած ամէն մի յաջողութիւն չարիք է ու գարշելի՝ Աստծու առջեւ: Կախարդներն ու վհուկները, ովքեր դեւերի օգնութեանն են դիմում, եթէ չդադարեն կախարդութեամբ զբաղուելուց, չզղջան ու չապաշխարեն, ամբողջութեամբ զրկւում են Եկեղեցուց, հեռանում են Քրիստոսից եւ իրենց սեփական յօժարակամութեամբ իրենք իրենց յանձնում են թշնամու ձեռքը: Իսկ եթէ այս մեղքի մէջ մահանան, ապա չեն արժանանում յուղարկաւորութեան, այլ հեթանոսների եւ հաւատուրացների նման ուղարկւում են յաւիտենական դատապարտութեան ու դժոխքի տանջանքներին: Ահա թէ ի՛նչ սարսափելի են կախարդութեան հետեւանքները: Եկեղեցական կանոնագրքում ստոյգ օրէնք կայ: Սբ. Բարսեղ Մեծը խստօրէն պատժում է կախարդներին: Նա կախարդներին դասում է մարդասպանների եւ հաւատուրացների հետ նոյն շարքին՝ զրկելով նրանց Սուրբ Հաղորդութիւնից 10-ից մինչեւ 20 տարի: 72-րդ կանոնում նա ասում է. «Կախարդներին կամ նրանց նմաններին հետեւող անձը ենթակայ է մարդասպանների ապաշխարութեան հատուցմանը» (նոյնն ասւում է Գրիգոր Նիւսացու 3-րդ կանոնում ու Լաւոդիկէի համաժողովի 36-րդ կանոնում): Իսկ 65-րդ կանոնում սբ. Բարսեղ Մեծը յայտարարում է. «Կախարդութիւն կամ թունաւորում գործողը թող ապաշխարի այնքան ժամանակ, որքան յատկացւում է մարդասպանին, այսինքն՝ քսան տարի, ըստ այնմ, թէ որքան է ինքն իրեն դատապարտում ամէն մի մեղքի համար»[4]:

Հելոուինն իր պատմական բնոյթով եւ էութեամբ կարող է բերել ժամանակակից կախարդութեան նոր ձեւերի ու պարանորմալ «փոլտերգէիստ»[5] երեւոյթների ներգրաւուածութեան, որն ընդգծւում է էապէս անտեսանելի եւ անձեռնմխելի ներկայութեամբ եւ արտայայտւում մի շարք երեւոյթներով, որոնք արդիւնք են չար ոգիների կամ դեւերի գործունէութեան, որոնք ներգրաւում են անհաւատալի թուով տարբեր դրսեւորումներ եւ նողկալի միջադէպեր: Յաճախ «փոլտերգէիստ» են անուանւում ոչ միայն անբացատրելի երեւոյթները, այլեւ ինչ-որ գերբնական անձի բուն էութիւնը: Փոլտերգէիստը տարօրինակ մի ուրուական կամ այլ գերբնական էակ է, որը պատասխանատու է ֆիզիկական անկարգութիւնների համար, ինչպիսիք են, օրինակ, աղմուկ բարձրացնելը, դռները թակելը, սարսափելի գարշելի հոտ ներառելը, ցուրտ սենեակ, ծանր ու ճնշող օդ, անսովոր ահազդու ձայներ ու ճիչեր հանելը, քայլերի ձայներ հանելը, առարկաների ինքնաբեր շարժերը, ինքնաբուխ հրդեհներ, գլխացաւեր, էլէքտրամագնիսական երեւոյթներ, այլ ֆիզիկական ախտանիշներ առաջացնելը: Կան իսկապէս սարսափեցնող փոլտերգէիստական ուրուականներ, որոնք կարող են միայն բնութագրուել որպէս սատանայական, քանի որ ընդունակ են խայթել, հարուածել եւ լրջօրէն վնաս հասցնելու մարդկանց:

Պատմութեան ընթացքում պատահարներ են տեղի ունեցել, որոնք կարող են դասակարգուել որպէս փոլտերգէիստ: Հրեայ, յոյն եւ հռոմայեցի պատմաբանները նկարագրել են բազմաթիւ դէպքեր՝ այսպէս կոչուած «դիւային բռնուածութեան», «դիւային մոլեգնութեան» կամ էլ, պարզապէս, դիւահարութեան: Փոլտերգէիստական ուսումնասիրութիւններով զբաղւում է պարահոգեբանութիւնը[6] (parapsychology), որին գիտութեան ներկայացուցիչների ճնշող մասը թերահաւատօրէն է վերաբերւում: Ուրուականները, մահացած թափառող հոգիները, փոլտերգէիստները, Հելոուինի կարեւոր մասն են կազմում: Նոյնիսկ Հելոուինից բացի՝ ուրուականների հետ կապուած պատմութիւններն ամէնուր են այսօր: Ուրուականների մասին տասնեակ յատուկ ծրագրեր եւ առասպելներ են յորդել հեռուստատեսութեամբ եւ համացանցում: Թէեւ Հելոուինը գալիս ու գնում է, սակայն պարանորմալ[7] երեւոյթների հետաքրքրութիւնը զարգանալով մնում է արթուն՝ ամբողջ տարուայ ընթացքում:

Որո՞նք են ուրուականների ու փոլտերգէիստերի տեսակները: Սրանք գրեթէ նոյնքան բազմազան են, որքան բազմազան են պարանորմալ գաղտնի երեւոյթները: Առաջին՝ ննջեցեալների հոգիներն են, երկրորդ՝ անյայտ ոգիները, երրորդ՝ դիւային ոգիները, չորրորդ՝ անվերահսկելի հոգեկինետիկ (psychokinetic) էներգիաների ինքնաբուխ պոռթկումները, հինգերորդ՝ հոգեկան վիճակների բազմազան գործունէութիւնները, վեցերորդ՝ անբացատրելի երեւոյթները, որոնք բխում են անկանոն եւ անյայտ երկրաֆիզիկական պայմաններից, եօթերորդ՝ մարդկային հոգու «աստրալ» բաղադրիչի՝ մարմնից դուրս ճամբորդութեան անկառավարելի փորձառութեան հետեւանքները, ութերորդ՝ ֆիզիկական հարթութիւնում գերբնական զօրութիւններով լիազօրուած մարդկային անհատականութիւնը: Սակայն սրանցից ամենատարածուածները երեքն են։ Առաջին՝ աստուածաշնչեան տեսակէտը՝ ուրուականներն ու փոլտերգէիստները դեւերն են, երկրորդ՝ ոգեմիջնորդների կամ մեդիումիստների տեսակէտը՝ փոլտերգէիստները հանգուցեալների թափառող հոգիներն են, եւ երրորդ՝ պարահոգեբանական տեսակէտը՝ փոլտերգէիստն արդիւնք է մարդկային հոգեկան իշխանութեան տարբեր դրսեւորումների: Վերջին երկու մեկնաբանութիւնները միայն հաստատում են ոչ-քրիստոնէական երկնքի ու դրախտի մասին տեսութիւնը: Աստուածաշունչը սովորեցնում է բոլորովին այլ բան (տե՛ս Մատթ. 25, 46: Ղուկ. 16, 19-30: Բ. Պետր. 2, 9: Յայտ. 20, 10-15): Ուրուականների մասին մեկնաբանութիւնները յաճախ զուգորդւում են վերամարմնաւորման համոզմունքների հետ: Մեդիումիստական տեսութիւնը չի կարողանում պատասխանել մահացած հոգիներին վերաբերող հարցերին: Սակայն Աստուածաշունչը սովորեցնում է, թէ հանգուցեալների հոգիները չեն թափառում ոգիների աշխարհում ու ոչ էլ հետապնդում «ուրուական տները» (տե՛ս Բ. Կորնթ. 5, 6-8: Փիլիպ. 1, 23: Ղուկ. 16, 22-26: Բ. Պետր. 2, 9):

Կան նաեւ այդ էակների հետ հանդիպման մասին սարսափելի փաստեր: Նրանք կարող են ստանալ մարդանման անճոռնի ձեւեր, որոնք հազուադէպօրէն շարունակում են սպանել կամ էլ սեռական բռնաբարութեան ենթարկել թէ՛ տղամարդկանց եւ թէ՛ կանանց՝ ծածկուելով տղմոտ ու ցեխոտ նիւթով եւ գարշելի հոտով: Փոլտերգէիստական փորձառութիւնների ժամանակ յաճախ օգտագործւում է պտտուող գաւաթի (Ouija board) խորհուրդը, որով փորձում են կապ հաստատել, այսպէս կոչուած, «անհանգիստ ուրուականների» հետ: Նման դէպքերը յաճախ դառնում են միջոց մահացած հոգիների հետ շփուելու համար: Քրիստոնէական տեսանկիւնից մենք սա դիտարկում ենք որպէս դեւերի կողմից բնորոշ փորձ ու միջոց՝ մեռեալների անունից իրենց հետ կապ հաստատելու, որն Աստծու կողմից արգելուած է Աստուածաշնչում (Երկ. Օր. 18, 9-12): Ընդհանրապէս՝ ուրուականը կամ ոգին ուղղակիօրէն կապ ունի գուշակների, պայծառատեսների, էքստրասենսների եւ մեդիումիստների հետ: Սրանք այդ ոգիների միջոցով իրենց թոյլ են տալիս դիւահարուել եւ այդ ոգիներին խօսեցնել իրենց միջոցով: Սակայն պէտք է հաշուի առնել դեւերի յայտնի կարողութիւնը՝ քօղարկուելու գրեթէ ցանկացած տեսքով ու ձեւով, սկսած հրեշտակներից ու վերջացրած ՉԹՕ-ի (չբացայայտուած թռչող օբյեկտ) այլմոլորակայիններով եւ հանգուցեալների հոգիներով։ Ինչպէ՞ս կարող են ոգեմիջնորդները կամ մեդիումիստները, ընդունելով այս փորձը, վստահ լինել, թէ իրականում ովքե՛ր են այդ ոգիներն ու ուրուականները, եւ որո՛նք են այդ շփման վտանգաւոր հետեւանքները: Բոլոր այդ դրսեւորումները մարդկանց դրդում են՝ ներգրաւուելու դիւային գործողութիւնների մէջ: Այս երեւոյթները կասկածամիտ մարդկանց մօտ առաջացնում են այլընտրանքային գաղափարներ, ինչպիսիք են՝ կախարդութիւնը, մեդիումիզմը եւ վերամարմնաւորումը: Սրա մասնակիցները դարձի են գալիս գերբնական եւ աներեւոյթ այլ ուժերի հաւատին, իսկ դեւերը շահագրգռուած են սրանով, քանի որ սա օգնում է նրանց անսպասելի կարգով ազդելու եւ կապ հաստատելու այդ մարդկանց հետ: Փոլտերգէիստ գործունէութիւնը խրախուսում է մարդկանց՝ կապ հաստատելու հանգուցեալների հոգիների հետ, ինչն Աստուած արգելել է:

Յայտնի են դէպքեր, երբ Հելոուինի դիւապաշտութեանը մասնակցողների մօտ առաջանում են ահազդու ու սրբապիղծ մտքեր՝ հմայող ոգիների հետ շփման պատճառով: Նրանց սկսում են հետապնդել այդ սրբապիղծ մտքերը, որոնք սովորաբար ուղղուած են Աստծու դէմ: Մարդու յիշողութեան մէջ սատանան հաճոյքով ամրապնդում է վատ խօսքեր, հայհոյանքներ Սուրբ Երրորդութեան դէմ, որոնցից ազատուելն այնքան էլ հեշտ չի լինում: Չար խորհուրդներն ի յայտ գալիս յատկապէս աղօթելիս կամ Աստուածաշունչ կարդալիս: Սատանան չար մտքերով շատ յաճախ է այցելում այդ մարդկանց, եւ նրանք ստիպուած են լինում, ի վերջոյ, թողնել եկեղեցին, Աստծու խօսքի ընթերցումը, աղօթքը, միայն թէ այդ սրբապիղծ մտքերը չտանջեն իրենց: Մարդկանց մէջ այլեւս անհետանում է Աստծու խօսքն ընկալելու ընդունակութիւնը: Դրանով իսկ թշնամին, մարդուն յանձնելով խաւար ուժերի ձեռքը՝ հասնում է իր նպատակին՝ նրանց մղելով անյուսութեան եւ անհաւատութեան:

Բազմաթիւ մարդկանց մտքում ուրուականներն ու փոլտերգէիստ երեւոյթները, որոնք աջակցում են դեւերի չար նպատակներին, հակուած են վարկաբեկելու աստուածաշնչեան վարդապետութիւնը վերջին դատաստանի մասին: Դեւերն ունեն վճռական հետաքրքրութիւն՝ ժողովրդին խաբելու աստուածաշնչեան ճշմարտութիւնների՝ մահուան, հանդերձեալ կեանքի եւ դատաստանի մասին: Օրինակ՝ դժոխքը գոյութիւն չունի, մարդը վերամարմնաւորւում է մահից յետոյ կամ էլ Փրկչի կարիքը չկայ այս կեանքում: Սակայն Աստուած մեզ այլ բան է ասում. «Մարդկանց սահմանուած է մէ՛կ անգամ մեռնել եւ այնուհետեւ դատաստան» (Եբր. 9, 27)։ Նրանք, ովքեր մերժում են Աստծու պարգեւած փրկութիւնը, Յիսուս զգուշացնում է. «Արդարեւ, եթէ չհաւատաք, որ Ես եմ, կը մեռնէք ձեր մեղքերի մէջ» (Յովհ. 8, 24): Հետեւաբար, փոլտերգէիստական երեւոյթներից բխող մարդկանց այն կարծիքը, թէ մահացածները եւ ուրուականներն ազատօրէն թափառում են, ակնյայտօրէն սխալ է աստուածաշնչեան տեսանկիւնից: Ուրուականներն ու փոլտերգէիստները խաւարասէր դեւերն են, որոնք մոլորեցնելով ու խաբելով դիւահարում են մարդկանց: Դեւերի այս գործունէութիւնը շփոթութիւն է ստեղծում հոգեբանական եւ գերբնական ոլորտներում ու վնասում է մարդկանց ֆիզիկապէս, զգացմունքային եւ հոգեւոր առումով: Այդ իսկ պատճառով փոլտերգէիստների եւ ուրուականների «անվնաս» լինելու տեսակէտը համապատասխանում է դեւերի ցանկութիւններին ու նպատակներին, քանի որ դրանք միշտ չար են: Թափառող ոգիների գաղափարի ետեւում կախարդութիւնն է, որը Հելոուինի կարեւորագոյն թեման է: Բայց մեր ժամանակների մշակութային հասկացողութիւնը կախարդութեան մասին փոխւում է չարից անմեղի ու նոյնիսկ՝ հոգեւորապէս դրականի:

Նախկին առաջատար կախարդ Դորին Իրվինը (Doreen Irvine) հաղորդում է, թէ ինչպէս է ժամանակակից վհուկների նախագծուած հոգեորսութեան գործունէութիւնը պատմականօրէն վերամշակուել իր նախկին աղօտ պատկերացումներից՝ ասելով. «Կարեւոր է կախարդութեանը նոր տեսք ու ձեւեր տալ, եւ այդ ուղեցոյցները արդէն սահմանուել են. երբէք չվախեցնել որեւէ մէկին, առաջարկել առեղծուածային երեւոյթների նոր ոլորտներ եւ յուզմունքներ, կախարդութիւնը դարձնել իբրեւ բնական, նուազ չար, անմեղ եւ արկածային՝ ... ծածկելով չարը գրաւիչ պատրանքներով...»[8]:

Վհուկները կարող են խաբել երեխաներին՝ կերպարանափոխուելով թուացեալ դրականութեամբ: Նրանք, ովքեր ներգրաւուած են կախարդութեան մէջ, յաճախ են Հելոուինն օգտագործում՝ երեխաներին սովորեցնելու, թէ կախարդութիւնը լաւ է, վհուկներն իսկապէս հոգեւոր, բարի մարդիկ են, բժշկողներ, էքստրասենսներ, գուշակներ, շրջակայ միջավայրի պաշտպաններ եւ այլն: Իհարկէ, վհուկների մեծ մասն այսօր պնդում է, թէ կան բարի վհուկներ (կոչւում են նաեւ «սպիտակ վհուկներ»): Սա առաջացնում է մեծ շփոթութիւն: Աստուածաշնչական տեսանկիւնից բոլոր կախարդութիւնները չար են: Այնուամենայնիւ, մեր մշակոյթը, կախարդութիւնը եւ նէօհեթանոսական գաղափարները հետզհետէ ձեւափոխելով, դրանք ներկայացնում է որպէս օգնութիւն մարդկութեանը եւ Երկիր մոլորակին. նոյնիսկ առաջարկում է կախարդութիւնը համատեղելի դարձնել քրիստոնէութեանը: Այսօր նոյնիսկ որոշ քրիստոնեաներ կարծես թէ համոզուած չեն կախարդութեան վտանգի հարցում: Հելոուինը զգալի դեր է խաղում այս ամէնի մէջ՝ ցոյց տալով, թէ այսպիսի կախարդութիւնն ու փոլտերգէիստական երեւոյթները «էապէս անվնաս» են: Ճիշդ չէ մտածել, թէ խաւար ուժերին դիմելը կարող է միայն անմեղ զուարճանք լինել: Ցանկացած կապ չար ոգիների հետ վաղ թէ ուշ յանգեցնում է տխուր հետեւանքների եւ ի վերջոյ  բերում հաւատուրացութեան: Բժշկական գիտութիւնների թեկնածու, յայտնի բժիշկ-հոգեբոյժ դոկտոր Դմիտրի Աւդեեւը գրում է. «Որպէս քրիստոնեայ եւ բժիշկ՝ ես յստակութեամբ յայտարարում եմ, թէ աղանդների մէջ ներգրաւուած կամ գաղտնագիտութեան ազդեցութիւնների զոհ դարձած մարդիկ յաճախ զգում են հոգեբանական խանգարումներ, ընկնում են ծայրայեղ մտաւոր անհանգստութեան մէջ եւ երբեմն էլ դառնում են հոգեկան հիւանդ... Այն, որ շատ մարդկանց հետ (յատկապէս ուղղափառութեան մէջ մկրտուածների) սկսում են վատ բաներ պատահել, դա կարող է լինել Տիրոջ պատիժը կամ խրատը հաւատուրացութեան համար»[9]:

Հելոուինի գործելակերպերը բացում են գաղտնագիտութեան դռները դեւերի ու դիւային գերբնական զօրութիւնների առաջ, որը երեխաներին առաջնորդում է՝ խորացնելու ձգտումը գերբնականի, կախարդանքի, սպիրիտուալիզմի եւ հնարաւոր իշխանութիւն ձեռք բերելու ուրիշների հանդէպ: Գաղտնագիտութեան հիմքում դրուած են գաղտնի գիտելիք ձեռք բերելու այն հնարաւորութիւնները, որոնք օգնում եմ կախարդական ու խարդաւանական ձեռնածութիւններ կատարել հոգեւոր աշխարհի ոլորտում: Գաղտնագիտութիւնն ու կախարդութիւնը մարդուն բերում են գերբնական ունակութիւնների նպատակաուղղուած զարգացմանը՝ առանց բարոյական կատարելագործութեան եւ յաճախ նոյնիսկ քրէական նպատակների իրագործմամբ: Այն հիմնուած է անձի հանդէպ հոգեւոր բռնութեան վրայ, ինչը ոտնահարում է ու կանխում Տիրոջ կողմից մարդուն շնորհուած աստուածային պատկերն ու նմանութիւնը: Դեւի կողմից սա ուղղակի ճանապարհ է՝ մարդուն ստրկացնելու ու կործանելու:      

Այսպիսով, գաղտնուսոյց-գերտիրական գործողութիւնները, գիտելիքներն ու երեւոյթները հակասում են Աստծուն: Գաղտնագիտութիւնը մեղք է եւ Աստծու պատուիրանների խախտում։ «Ամէն ոք, ով մեղք է գործում, նաեւ անօրէնութիւն է անում. եւ մեղքը ինքնին անօրէնութիւն է» (Ա. Յովհ. 3, 4), որովհետեւ գաղտնագիտութեան ու կախարդութեան փորձի միջոցով մարդը դիմում է ընկած հրեշտակների ու սատանայի օգնութեանը, որն «ի սկզբանէ մարդասպան էր եւ ճշմարտութեան մէջ չմնաց, որովհետեւ նրա մէջ ճշմարտութիւն չկար։ Երբ որ նա սուտ խօսի, ինքն իրենից է խօսում, քանի որ նա սուտ է եւ ստի հայր» (Յովհ. 8, 44): Հէնց դեւերն են, որ կատարում են մոգութիւններ ու կեղծ հրաշագործութիւններ, որոնք բացում են «պայծառատեսների» աչքերը, թելադրում են բախտագուշակութիւններ ու «նոր յայտնութիւններ», «բարեացակամներին» օժտում են «բժշկութեան» հնարաւորութիւններով, եւ այլն: Ժամանակն անցնում է, եւ կախարդական գաղտնագիտութիւնը փոխում է իր անունը եւ նպատակին հասնելու ազդեցութեան մեթոդները՝ փորձելով վերցնել «գիտական» ծագում ունեցող տարբեր ձեւեր։ Սակայն նրա սարսափելի դիւապաշտութեան էութիւնը դրանից չի փոխւում՝ լինի՛ կախարդութիւն, մոգութիւն, շամանութիւն, ոգեհմայութիւն, պայծառատեսութիւն, աստղագուշակութիւն, գուշակութիւն, դաւադրութիւն, չար ոգիների հետ հաղորդակցութիւն եւ, իհարկէ, Հելոուինի «զուարճանքի» անուան տակ թաքնուած դիւապաշտութիւն, եւ այլն: Գաղտնագիտութեան հմտութիւններով զբաղուելով՝ մարդիկ փորձում են անել մի բան, որը չի համարձակւում անել նոյնիսկ Աստուած՝ կոտրել ու տիրել ուրիշների կամքի վրայ: Իսկ ամենավատն այն է, որ մարդիկ փորձում են հասնել այդ հմտութիւններին, փառքին, հարստութեանը, առողջութեանը եւ այլն, ինչպէս արդէն ասացինք, Աստծու կամքից դուրս՝ ըստ այն սկզբունքի, թէ՝ «եթէ Նա չի տալիս, ապա ես գաղտնաբար կը վերցնեմ», այսինքն` գաղտագողի, պարզապէս գողութեամբ, Նրա հակառակորդների՝ սատանայի եւ այլ ընկած ոգիների շնորհիւ: Գաղտնագիտութեան հիմնական խնդիրն այն է, որ մարդուն հեռացնի Տէր ու Փրկիչ Յիսուս Քրիստոսից ու Նրա Եկեղեցուց, հանգեցնի հոգեւոր մահուան, որ առաջնորդում է չար ոգիների ստրկութեանը:

Քրիստոնէական հոգեւոր կեանքն ամբողջութեամբ զարգանում է այլ սկզբունքներով: Մարդու մէջ առաջին հերթին արժէքաւոր է նրա անմահ հոգին. այս պատճառով կեանքում առաջնայինը հոգեւոր բարեկեցութիւնն է, այլ ոչ թէ՝ մարմնականը։ Առաւել կարեւորը երկնայինն է, եւ ոչ թէ՝ երկրայինը: Մարդն ստեղծուած է Աստծու պատկերով ու նմանութեամբ։ Հետեւաբար, նա միայն Աստծու հետ կարող է լինել իսկապէս երջանիկ: Անկեղծ դարձն առ Աստուած, մեղքի գիտակցութիւնը, զղջումը, ապաշխարութիւնը հոգեւոր կեանքի հիմքերն են: Աստծու պատուիրանների կատարումը, անկեղծ ու ջերմեռանդ աղօթքը, խոստովանութիւնը, Եկեղեցու փրկարար ու սուրբ խորհուրդներին մեր մասնակցութիւնը հոգուն տալիս են իսկական ազատութիւն եւ ուրախութիւն, որոնք այս աշխարհը չի կարող տալ: Եթէ գաղտնագիտութիւնը կոչ է անում կեղծ իշխանութեան, իսկ յետոյ հոգին ստրկացնելով յանձնում է դաժան դեւերին, ապա քրիստոնէութիւնը՝ Աստծու կամքի կատարման միջոցով մարդուն դարձնում է իսկապէս ուժեղ, որովհետեւ երբ Աստուած մարդու հետ է, նա ոչ մի բանի կարիքը չունի, քանի որ ներքին հարստութիւնը լրացնում է արտաքին աղքատութիւնը: Իհարկէ գաղտնագիտութեամբ մոլորուած մարդը կարծում է, թէ ինքը միշտ վեր է սլանում, բայց իրականում նա միայն գլորուելով ընկնում է անդունդը: Ճշմարիտ հոգեւոր կեանքը ստեղծւում է խաղաղ, բնական ու պարզ ճանապարհով՝ աստիճանաբար վերափոխելով եւ ոգեշնչելով հոգին մաքուր, պարզ եւ իմաստալից կեանքով: Սա է վերելքի այն ճանապարհը, որով վերադառնում են դրախտային ներդաշնակութիւնն ու Տիրոջ հետ միասնութիւնը, որոնք ժամանակին կորել էին գաղտնագիտութեան գայթակղութեան պատճառով:

Սատանայապաշտութիւնը, կախարդութիւնը, փոլտերգէիզմը, ոգեհմայութիւնը, սպիրիտուալիզմը եւ սրանց ածանցեալ ձեւերը սերտօրէն կապուած են իրար։ Սուրբ վարդապետներն ասում են, թէ դիւական բոլոր երեւոյթներն ունեն ընդհանուր մի յատկութիւն եւ նոյնիսկ փոքր-ինչ ուշադրութիւնը նրանց նկատմամբ արդէն իսկ շատ վտանգաւոր է։ Գաղտնագիտութեան վարակը շատ լուրջ հոգեւոր հիւանդութիւն է, որի հետ շփումը գրեթէ երբէք չի անցնում առանց հետեւանքի: Գաղտնագիտութեան «մանրէները» շատ երկար են ապրում մարդու հոգում եւ ժամանակ առ ժամանակ իրենց զգացնում են: Մարդը մի փոքր ուշադրութեամբ, նոյնիսկ այդ երեւյթի նկատմամբ առանց որեւէ կարեկցանքի կարող է բռնուել ամենավնասակար տպաւորութեամբ եւ ենթարկուել շատ լուրջ գայթակղութեան: Գաղտնուսոյց երեւոյթների աղբիւրն է ներթափանցումը անտեսանելի աշխարհ, որն իրականացւում է ապօրինաբար շրջանցելով Տիրոջ կողմից դրուած պատուիրաններն ու սահմանափակումները: Աստծու կամքի խախտման պատճառով թափանցելիութիւնն աներեւոյթ աշխարհ յանգեցնում է միայն դեւերի հետ հաղորդակցութեանը, որոնց միտումը միմիայն չարութիւն գործելն է, իսկ նպատակը՝ հնարաւորինս շատ մարդ կործանելը: Մարդու սիրտն ու միտքը, որոնք չեն մաքրւում ապաշխարութեամբ, դառնում են աներեւոյթ աշխարհի սխալ վկայութեան եւ ոչ ճշգրիտ ընկալման մոլորութեան գործիք: Այն քրիստոնեաները, ովքեր փորձում են ներխուժել արգելուած անտեսանելի աշխարհ, անխուսափելիօրէն ընկնում են դեւերի լծի տակ: Չար ոգիների հետ այս «անմեղ երկխօսութեան» հաստատումը ու դրա պատճառով էլ գաղտնուսոյց միստիկ ուսմունքների եւ երեւոյթների բացայայտման բոլոր հետեւանքներն արդիւնք են պիղծ ոգիների հետ շփման, որոնց նպատակն է` մարդուն պահել սատանայի իշխանութեան տակ, արգելել ապաշխարելու ու դառնալ դէպի փրկութեան ճշմարիտ ճանապարհը: Հոգեւոր կարգի իրադարձութիւններն ու երեւոյթները ճշմարտապէս հասկանալու ունակութիւնը ուղիղ համեմատական է սրտի ու մտքի մաքրութեան աստիճանին. եւ հակառակը՝ դիւական երեւոյթների ըմբռնումն ու չարութեան հակուածութիւնը համեմատական է անապաշխար մարդու մեղաւոր վիճակին: Մեղքից ու դիւական մոլորութիւնից կարելի է փրկուել միմիայն ճշմարիտ եւ անկեղծ ապաշխարութեամբ: