Հոգին չի գերեզմանվում. այն կենդանարար է

Սուրբ Գրքի վկայությամբ՝ մարմինը կարող են սպանել, բայց հոգին՝ ոչ, այն չի գերեզմանվում, այն կենդանարար է: Հոգին առավել է, քան մարմինը: Մարմինը սնելուց զատ հարկավոր է սնել ու զորացնել հոգին: Ինչպես մարմինն ենք ծածկում հագուստով, այնպես էլ հոգին կարիք ունի հագուստի՝ առաքինությունների հագուստի: «Առաքինությունն ու ճշմարտությունը հոգու գեղեցկությունն են, իսկ քաջությունն ու խոհեմությունը՝ նրա առողջությունը»,- ասել է Ս. Հովհան Ոսկեբերանը: «Ում հոգիները թուլացած են երկնավոր առաքինությունից, սաստիկ երկյուղի մեջ է ընկած նրանց մարմնի բնությունը. ամեն հողմից շարժվում է և ամեն խոսքից վրդովվում և ամեն բանից դողում. այդպիսի մարդը երազական բաներով է անցկացնում իր կյանքը, իսկ մահվան ժամանակ էլ անդառնալի կորստյան է մատնվում»,- հաստատում է մեր սուրբ հայր և վարդապետ Եղիշեն:

Մի անգամ Հայր Աղաթոնին հարցրեցին. «Ո՞րն է ավելի կարևոր, մարմնի հոգնություննե՞րը, թե՞ սրտի պահպանությունը»: Ծերը պատասխանեց. «Մարդը նման է ծառի, մարմնի հոգնությունները տերևներն են, սրտի պահպանությունը՝ պտուղները»: Արդ, ինչպես գրված է. «Ամեն ծառ, որ բարի պտուղ չի տա, կտրվում և կրակն է գցվում» (Մատթ. 3:10), պարզ է, որ մեր ամբողջ ջանքը պետք է նպատակաուղղված լինի դեպի պտուղը, այսինքն՝ մեր հոգու պահպանությանը: Բայց անհրաժեշտ է հոգալ նաև տերևների պաշտպանության մասին»:

Թեև մարդկային հոգին անմահ է, սակայն մահանում է այն դեպքում, երբ մարդը մեղանչում է ու հեռանում Աստծուց: Այս նկատի ուներ Քրիստոս, երբ ասաց. «Մի՛ վախեցեք նրանցից, ովքեր մարմինն են սպանում, բայց հոգին սպանել չեն կարող, դուք վախեցե՛ք մանավանդ նրանցից, որ կարող է թե՛ հոգին և թե՛ մարմինը կորստյան մատնել դժոխքում» (Մատթ. 10:28): Հոգու մահը մարդուն տարանջատում է Աստծուց, զրկում Նրա ներկայությունից: Ինչպես մարմինը կենդանի է հոգով, այնպես էլ հոգին կենդանի է Աստծով, և քանի որ առանց հոգու մարմինը մեռած է, այնպես էլ առանց Աստծու, հոգին է մեռած: Թեև մեղավոր մարդը կենդանի է, բայց Աստծուց զուրկ նրա հոգին զուրկ է կենդանությունից: Մարդը, մեղանչելով, բազում անգամներ է հոգևոր մահ ունենում: Ս. Գրիգոր Նարեկացին հայելու պես արտացոլում է մեղքից այլանդակված հոգու դիմագիծը և քարկոծում իր հոգին: Այնուհետև դիմելով Ամենակալին՝ աղերսում է. «Դու Ինքդ միայն կարող ես փրկել, մահվան ընծայված հոգիս վերստին կյանքին դարձնելով» (Նարեկ, Բան ԾԵ):

Ըստ եկեղեցու հայրերի՝ շատերը կենդանի մարմիններում մեռած հոգիներ ունեն՝ կարծես գերեզմանի մեջ թաղված լինեն: Նրանք մեղավոր մարդու մարմինն անվանում են մահացած հոգու կենդանի գերեզման: Հիսուս Քրիստոս, դատապարտելով կեղծավոր փարիսեցիներին, ասում էր. «Վա՜յ ձեզ, կեղծավորնե՛ր՝ Օրենքի ուսուցիչնե՛ր և փարիսեցինե՛ր, որ նման եք կրով սպիտակեցրած գերեզմանների, որոնք դրսից գեղեցիկ են երևում, բայց ներսից լեցուն են մեռելների ոսկորներով և ամեն տեսակի պղծությամբ» (Մատթ. 23:27): Քանի դեռ մարդը պահում է աստվածային պատվիրանները և ապավինում Աստծուն, կենդանի հոգի ունի, իսկ երբ հեռանում է Աստծուց և առաքինի կյանքից, հոգին դատապարտում է մահվան: Նման մարդու մասին կարելի է ասել, որ նա «մեռած է». «Գիտեմ քո գործերը և գիտեմ, որ միայն անունով ես ողջ, բայց իրականում մեռած ես» (Հայտ. 3:1): Այն, որ մեղքը մարդուն հեռացնում է Աստծուց, «սպանում» նրա հոգին, հստակ տեսնում ենք ավետարանական անառակ որդու օրինակով: Երբ նա վերադարձավ իր հայրական տուն, հայրն ասաց. «Իմ այս որդին մեռած էր՝ կենդանացավ, կորած էր՝ գտնվեց» (Ղուկ. 15:24): Ինչպես որ մեղքը մահ է հոգու համար, այնպես էլ ապաշխարությունը հարություն է հոգու համար: Քանի դեռ անառակ որդին հեռու էր հորից, նա մեռած էր իր մեղքերի մեջ, բայց երբ վերադարձավ, ապաշխարեց, անմիջապես հարություն առավ իր հոգին:

Հոգու մահը հավերժական մահ է, ինչից հնարավոր է խուսափել միայն Քրիստոսի միջոցով, Ով Հարությունն է և Կյանքը (Հովհ. 11:25): «Մնացե՛ք Ինձ միացած, և Ես միացած կմնամ ձեզ: Ինչպես որ ճյուղը ինքն առանձին պտուղ չի տա, եթե միացած չլինի որթատունկին, նույնպես և դուք չեք կարող պտուղ տալ, եթե միացած չլինեք Ինձ»,- հորդորում է Քրիստոս (Հովհ. 15:4): Մահացած հոգին կյանքի է կոչվում ճշմարտության գործերով, վերածնվում Աստծու խոսքով: Հոգու կյանքը Աստծուն ծառայելն է: «Թույլ մի՛ տուր, որ հոգին սովից մեռնի, այլ կերակրիր այն Աստծու խոսքով, սաղմոսներով, հոգևոր երգերով, պահեցողությամբ և ողորմությամբ: Այս ամենն են հոգու համար կերակուր և կյանք»,-պատգամում է Ս. Եփրեմ Ասորին:

Իրականում մեծ հրաշք էր, երբ Քրիստոս հարություն տվեց չորս օրվա մահացած Ղազարոսին (Հովհ. 11:1-45), բայց ավելի մեծ հրաշք է, երբ մեղավորը, որ մահացել է հոգեպես և երկար ժամանակ քայքայվում է չար սովորություններից, ինչպես գերեզմանում, հարություն է առնում մահից և դեպի հավիտենական կյանք ընթանում: Մարմնին հարություն տալը Աստծու ամենակարողությունն է, իսկ հոգուն հարություն տալը, այսինքն՝ մեղավորին վերականգնելն ու դեպի արդարություն առաջնորդելը, ոչ միայն Աստծու ամենակարողությունն է, այլև՝ Նրա գթասրտությունը: Այնուամենայնիվ, ո՛չ Աստծու ողորմությունը և ո՛չ էլ Նրա ամենակարողությունը չեն կարող հարություն տալ մեղավորի հոգին, քանի դեռ մեղավորն ինքը չի ձգտում ապաշխարության: Փրկությունն անձնապես պետք է ընդունել Քրիստոսից, քանի որ մեկ ուրիշը չի կարող դա անել մեզ համար: Արձագանքելով այս հաստատմանը՝ Ս. Օգոստինոսը գրում է. «Աստված քեզ ստեղծեց առանց քո կամքի, բայց առանց քո կամքի քեզ չի փրկի»:

Այսպիսով, Քրիստոսի հարությունը մեզ ուսուցանում է հոգեպես հարություն առնել, այսինքն՝ ճշմարտապես ապաշխարել, հավատքի մեջ հաստատվել և Քրիստոսով նոր կյանք ունենալ. «Որևէ մեկը, որ միացած է Քրիստոսին, նոր արարած է. նա այլևս այն չէ, ինչ որ նախապես էր, որովհետև նա ամբողջությամբ նորոգվեց» (Բ Կորնթ. 5:17):

Կազմեց Կարինե Սուգիկյանը