Խորհր­դա­կա­տա­րու­թյան մի­ջոց­նե­րը. oրհնու­թյուն եվ oծում

Նա­խըն­թաց բա­ցատ­րու­թյուն­նե­րից ե­րևաց, որ մար­դու ե­րա­նու­թյունը հաստատ­վում է Աստ­ու­ծո հա­ղոր­դակ­ցու­թյան վրա, իսկ այդ հա­ղոր­դակ­ցու­թյունն ի­րա­կա­նա­նում է քրիս­տո­նեա­կան աստված­պաշ­տու­թյան մեջ: Տե­սանք նույն­պես, որ այդ աստված­պաշ­տու­թյունը կա­տար­վում է եր­կուս­տեք փո­խա­դարձ հարա­բե­րու­թյամբ, այ­սինքն` Աստ­ու­ծո կող­մից հայտ­նու­թյամբ ու շնոր­հա­բաշ­խու­թյամբ, իսկ մար­դու կող­մից` աղոթ­քով և աստվա­ծա­հա­ճո գոր­ծու­նեու­թյամբ: Արդ` քա­նի որ Քրիս­տո­սի փրկա­գոր­ծու­թյունից հետո նո­րա հավա­տա­ցյալը նույնիսկ յուր ծննդյան օ­րից մտնում է յուր կյան­քի բո­լոր հան­գա­մանք­նե­րով Աստ­ու­ծո շնոր­հաց տակ, հե­տևա­բար և նո­րա կյան­քի յուրա­քան­չյուր մի նշա­նավոր կամ աչ­քի ընկ­նող դեպք պետք է աստված­պաշ­տա­կան շնոր­հա­բեր կար­գով սկզբնավո­րվի: Այն ե­կե­ղե­ցա­կան կարգն, ո­րով մենք մեր կյան­քի յուրա­քան­չյուր նոր ու նշա­նավոր քայ­լա­փո­խի սկզբին դի­մում ենք, Աստ­ու­ծո հո­վա­նու տակ հավատ­քով ու հուսով զի­նված, և աղոթ­քով խնդրում ենք Աստ­ու­ծո ա­մե­նա­ռատ շնորհ­նե­րը,  կոչ­վում է օրհ­նու­թյուն:

Ինչ­պես որ ան­բա­ժան է մար­դուց Աստ­ու­ծո գա­ղա­փարն, այն­պես էլ ան­բա­ժան է նո­րա­նից օրհ­նու­թյան գա­ղա­փա­րը: Թե՛ կյան­քի ըն­թաց­քում և թե՛ մա­հվան մահ­ճում խնդրել Աստ­ու­ծո շնորհ­նե­րը յուր հաջորդ­նե­րի կամ որ­դի­նե­րի վրա, այդ սո­վո­րա­կան էր ոչ միայն նա­հա­պետ­նե­րի, այլև յուրա­քան­չյուր հավա­տա­ցո­ղի հա­մար: Խնդրել Աստ­ու­ծո շնորհ­նե­րը նաև այն ամեն ի­րի, տե­ղի և հաստա­տու­թյան վրա, որ­տե­ղից մար­դիկ մի­միայն Աստ­ու­ծո ո­ղոր­մա­ծու­թյամբ կա­րող են մշտա­պես բա­րիք­ներ ստա­նալ, նույն­պես սո­վո­րա­կան էր Հին Ուխ­տի ժո­ղովր­դի մեջ: Սա­կայն հավա­տաց­յալի աստված­պաշ­տու­թյունը, հաստա­տված լի­նե­լով մար­դու և Աստ­ու­ծո ճշմա­րիտ հա­ղոր­դակ­ցու­թյան վրա, չի կա­րող լոկ մարդ­կա­յին կար­գադ­րու­թյամբ գո­յա­նալ, վասնզի այն աղոթքն է Աստ­ու­ծուն լսե­լի, որ հա­ճե­լի է նո­րան, այ­սինքն` նո­րա պա­տվի­րան­նե­րին հա­մա­ձայն է: Ուստիև ինչ­պես որ աստված­պաշ­տու­թյունը ճշմա­րիտ և ա­պա­հով լի­նե­լու հա­մար պետք է աստվա­ծա­դիր էու­թյուն ու­նե­նա և աստվա­ծա­դիր հիմ­քեր, սկզբունք­ներ և նպա­տակ բո­վան­դա­կե, այդ­պես էլ այն օրհ­նու­թյունն է ճշմա­րիտ և ա­պա­հով, որ կա­տար­վում է Աստ­ու­ծո պաշ­տոնյա­յի մի­ջո­ցով և աստվա­ծա­դիր կար­գով: Այդ է պատ­ճառն, որ Աստ­ված յուր Հին Ուխ­տի պաշ­տոնյանե­րին պա­տվի­րում է ոչ միայն օրհ­նու­թյուն կա­տա­րել, այլև տա­լիս է այն հիմ­նա­կան կարգն, ո­րով պետք է օրհ­նեին հանուն Աստ­ու­ծո[1]: Քաջ գի­տե­նա­լով այս ճշմար­տու­թյունը` յուրա­քան­չյուր հավա­տա­ցյալ թե՛ Հին ու թե՛ Նոր Ուխ­տում դի­մում էր աստվա­ծա­հա­ճո մարդ­կանց և մա­նավանդ Աստ­ու­ծո պաշ­տոնյանե­րից էր օրհ­նու­թյուն խնդրում: Փրկված հավա­տա­ցյալ­նե­րը դի­մում էին ոչ միայն առ Քրիս­տոս օրհ­նվելու հա­մար, այլև առ նո­րա ա­ռա­քյալ­նե­րը: Ըստ ո­րում և այս սկզբունքն ընդ­հան­րաց­նե­լով` Պո­ղոս ա­ռա­քյալը, և պատ­մե­լով Աբ­րա­հա­մի օրհ­նվի­լը Մել­քի­սե­դե­կից, ա­սում է. «Զի ա­ռանց ա­մե­նայն հա­կա­ռա­կու­թեան նուազն ի լա­ւէ ան­տի օրհ­նես­ցի» (Եբր., Է 7): Այլև հաս­կա­նա­լով, որ Աստ­ու­ծո ա­րա­րած­նե­րի մեջ ա­մե­նայն ինչ բա­րի է և պետք է Աստ­ու­ծո պա­տվի­րա­նաց հա­մե­մատ վա­յե­լվի, հոր­դո­րում է չխոր­շել այդ­պի­սի վա­յելք­նե­րից ու կար­գե­րից, ո­րոնք և սրբվում են «Բա­նիւն Աստ­ու­ծոյ եւ աղօթիւք» (Ա Տիմ., Դ 5): Վասնզի օրհ­նվող մար­դը ստա­նում է Ս. Հո­գու այն շնորհ­ներն, ո­րոնք յուր ո­րոշ գոր­ծու­նեու­թյան հա­մար անհ­րա­ժեշտ են[2], իսկ ե­թե իր, գործ ու հաստա­տու­թյուն է, շնոր­հա­բեր է դառ­նում մար­դու հա­մար:

Ո­րով­հե­տև օրհ­նու­թյան հե­տևանքն է Աստ­ու­ծո կող­մից բա­րիք­նե­րի բաշ­խու­մը, իսկ մար­դու կող­մից` զորավոր ըն­դու­նա­կու­թյունը, ուստիև օրհ­նու­թյան կա­տար­ման սկզբունք­նե­րը բղխում են Աստ­ու­ծո խոս­քից և մար­դու աղոթ­քի պա­հանջ­նե­րից: Այդ սկզբունք­ներն են. նախ` որ ա­մե­նայն օրհ­նու­թյուն պետք է ան­պատ­ճառ կա­տա­րվի հանուն Աստ­ու­ծո, և աղոթք­նե­րը պետք է ուղ­ղվին առ Ս. Եր­րոր­դու­թյունը Քրիս­տո­սի շնոր­հած հա­մար­ձա­կու­թյամբ:

Երկ­րորդ` պետք է կա­տա­րվին այն բո­լոր պայ­ման­ներն, ո­րոնց հա­մե­մատ միայն կա­րող է զորավոր լի­նել աղոթ­քը, այ­սինքն` հավատք, հույս ու սեր պետք է վա­ռվի նա­խա­պես շնորհ­ներ խնդրո­ղի մեջ, ըստ ո­րում, խնդրո­ղը պետք է պատ­րաստվի Աս­տու­ծո պա­տվի­րա­նաց հա­մե­մատ պահ­քով, ա­պաշ­խա­րու­թյամբ և հսկմամբ:

Եր­րորդ` խնդրո­ղի մեջ հավատք ու հույս վա­ռե­լու հա­մար պետք է կար­դա­ցվին Ս. Գրքից այն ըն­թեր­ցված­նե­րը, ո­րոնք հարմար ու պատ­շաճ են խնդրված հատուկ շնոր­հա­բաշ­խու­թյան:

Չոր­րորդ` օրհ­նու­թյունը պետք է կա­տա­րվի միա­բա­նա­կան աստ­ված­պաշ­տու­թյան կար­գով (տե՛ս վա­րը գլ. ԽԸ) և ե­կե­ղե­ցու շնոր­հա­բաշ­խող պաշ­տոնյա­յի մի­ջո­ցով:

Հին­գե­րորդ` օրհ­նու­թյան կար­գա­կա­տա­րու­թյունը պետք է ար­տա­հայտու­թյուն լի­նի ճշմա­րիտ հավատ­քի, հուսո և սի­րո:

Ուստիև վե­ցե­րորդ` օրհ­նու­թյան ի­մա­նա­լի խոր­հուր­դը հավա­տա­ցյալ­նե­րի հո­գու մեջ զգա­լա­պես հաստա­տե­լու հա­մար պետք է յուրա­քան­չյուր խնդրվող շնոր­հաց հա­մե­մատ ա­ռա­քե­լա­կան այն զգա­լի կարգ ու մի­ջոց­ներն ևս գոր­ծադ­րվին, ո­րոնք աստվա­ծա­յին շնոր­հա­բաշ­խու­թյան ցույցեր և ավան­դիչ­ներ են հան­դի­սա­ցել:

Այս վեց սկզբունք­նե­րով ո­րոշ­վում է Հա­յաստա­նյայց Ս. Ե­կե­ղե­ցու յուրա­քան­չյուր օրհ­նու­թյան կար­գի վար­դա­պե­տա­կան էու­թյունը:

Հա­յաստանյայց Ս. Ե­կե­ղե­ցու աստված­պաշ­տու­թյունն ու­նի օրհ­նու­թյան կար­գեր յուր հավա­տա­ցյալի կյան­քի յուրա­քան­չյուր աչ­քի ընկ­նող և նշա­նավոր դեպ­քի հա­մար, ո­րոնք և գտնվում են Մաշ­տո­ցում և ո­րոնց գլխավոր­ներն են ս. խոր­հուրդ­նե­րի ա­րա­րո­ղու­թյուն­նե­րը: Այդ կար­գե­րը ճշտիվ հա­մա­պա­տաս­խա­նում են վե­րո­հիշյալ վեց սկզբունք­նե­րին, ըստ ո­րում և յուրա­քան­չյուր միա­խոր­հուրդ օրհ­նու­թյուն և կամ, ե­թե կա­տա­րե­լի շնոր­հա­բաշ­խու­թյունը բարդ է, նո­րա բաղ­կա­ցու­ցիչ յուրա­քան­չյուր տարր օրհ­նու­թյունը ի­րա­գործ­վում է նախ` նա­խա­պատ­րաստա­կան սաղ­մոսեր­գու­թյամբ, ա­պա` Ս. Գրքից պատ­շա­ճավոր ըն­թեր­ցված­նե­րով, եր­րորդ` լիա­հույս բա­րեխնդ­րու­թյան եր­գե­րով, չոր­րորդ` ո­րոշ շնոր­հաց հա­մար պաշ­տոնյա­յի աղոթ­քով և վե­ցե­րորդ` զգա­լի ավան­դիչ­նե­րի շնոր­հա­բաշ­խա­կան գոր­ծադ­րու­թյամբ: Այս բո­լոր մա­սե­րը յուրա­քան­չյուր կար­գին ու խորհր­դին հատուկ ձևա­կեր­պու­թյուն են ստա­նում, մինչ­դեռ շնոր­հա­բաշ­խու­թյան մի­ջոց­նե­րը մա­սամբ ընդ­հա­նուր են բո­լոր կար­գե­րի մեջ: Այդ մի­ջոց­ներն են` նախ Աստ­ու­ծո շնոր­հաց բուն ավան­դիչ­ներն, այն է` Ս. Ավե­տա­րանն ու Ս. Խա­չը և շնոր­հա­բաշխ ձեռ­քը, և ա­պա զգա­լի նյու­թեր` գի­նի, ջուր, բա­ղարջ ու ձեթ:

Ս. Ավե­տա­րանն ավան­դիչ է այն շնոր­հաց, ո­րոնք բղխում են Աստ­ու­ծո խոս­քի բարձր զորու­թյունից (տե՛ս գլ. ԼԶ). Ս. Խա­չը պար­գևում է Քրիս­տո­սի խա­չե­լու­թյան խորհր­դի շնորհ­նե­րը (տե՛ս ԻԳ և ԻԴ). Ե­կե­ղե­ցու պաշ­տոնյա­յի ձեռ­քը Ս. Հո­գու շնոր­հաց ավան­դիչ է` ըստ ա­ռա­քե­լա­կան հաջոր­դա­կա­նու­թյան (տե՛ս գլ. ԽԷ): Վեր­ջա­պես մարդ­կա­յին երկ­րավոր կյան­քի ա­մե­նաան­հրա­ժեշտ նյու­թեր` գի­նին իբ­րև զորա­ցու­ցիչ, բա­ղարջն իբ­րև սննդա­տու, ջուրն իբ­րև մաք­րող և ձեթն իբ­րև փտու­թյունից պա­հող ու լու­սավո­րող նյու­թեր էա­պես հա­մա­պա­տաս­խա­նում են երկ­րավոր շնոր­հաց խոր­հուրդ­նե­րին և ըստ այնմ մարմ­նա­պես ազ­դում[3]: Ընդսմին գի­նին ու բա­ղար­ջը, խորհր­դավո­րա­պես դառ­նա­լով Քրիս­տո­սի մար­մինն ու ա­րյունը, սնու­ցա­նում են մեզ, ջուրն ի խոր­հուրդ Քրիս­տո­սի կո­ղից բղխած ջրին ծա­ռա­յում է մկրտու­թյան խորհր­դի փրկա­գոր­ծու­թյան, իսկ  ձեթը Ս. Հո­գու կեն­դա­նա­րար շնոր­հաց իջ­ման խոր­հուրդն ու­նի:

Այս բո­լոր շնոր­հավանդ­նե­րը, նյու­թեղեն և մարդ­կա­յին ձե­ռա­գործ լի­նե­լով, յուրյանց էու­թյան նա­խատ­պի և բնատ­պի զորու­թյունն ու­նե­նա­լու հա­մար կա­րոտում են դար­ձյալ օրհ­նու­թյան, ըստ ո­րում, Ս. Գիրքն օրհ­նվելով Աստ­ու­ծո խոս­քի զորավոր շնոր­հաց ավան­դիչն է դառ­նում, ս. խա­չը, նյութ և պատ­ժա­կան ձև լի­նե­լով, օրհն­վում և Քրիս­տո­սի խա­չե­լու­թյան փրկա­րար շնոր­հա­տուն է լի­նում, Ե­կե­ղե­ցու պաշ­տոնյան, ձեռ­նադ­րու­թյամբ օրհնվե­լով, Աստ­ու­ծո պաշ­տոնի մեջ շնոր­հա­գոր­ծե­լու իշ­խա­նու­թյունն ու զորու­թյունն է ստա­նում. ջու­րը, գի­նին և բա­ղար­ջը, յուրա­քան­չյուրը յուր խորհր­դա­կա­տա­րու­թյան ըն­թաց­քում օրհ­նվելով, դառ­նում է Քրիս­տո­սի կո­ղից բղխած ջու­րը, ա­րյունն ու վեր­ջա­պես մար­մի­նը: Սա­կայն բո­լոր օրհ­նու­թյանց մեջ հիմ­նա­կան և էա­կան նշա­նա­կու­թյուն ու­նի Ս. Հո­գու շնոր­հա­բաշ­խու­թյունն, ո­րի հատուկ և զգա­լի պար­գևու­մը օծ­մամբ է լի­նում ս. մյու­ռո­նով: Ու­րեմն ս. մյու­ռո­նով օ­ծու­մը ամեն մի օրհ­նու­թյան հիմ­քը կամ էու­թյունն է դառ­նում զգա­լա­պես, հե­տևա­բար և հարկ է հառաջա­նում ի վերջո այդ մա­սին խոսե­լու:

Ս. Հո­գու շնոր­հա­բաշ­խա­կան օծ­ման զգա­լի տարրն է մյու­ռո­նը կամ այդ հու­նա­րեն բա­ռի հա­յե­րեն նշա­նա­կու­թյամբ` «ա­նու­շա­հոտ յու­ղը», ինչ­պես ա­նվան­վում էր Ե. դա­րում: Յու­ղը կամ ձեթն է ընտ­րված այդ նպա­տա­կի հա­մար, վասնզի կակ­ղե­ցու­ցիչ է, զվար­թա­րար, պա­րար­տա­ցու­ցիչ, վի­րա­բույժ[4], փտե­լուց պահ­պա­նող ու լու­սավո­րող, իսկ այդ զգա­լի հատկու­թյուն­նե­րով հա­մա­պա­տաս­խան է և հայտա­րար Ս. Հո­գու ի­մա­նա­լի շնոր­հաց բազ­մա­կող­մա­նի ներ­գոր­ծու­թյանց: Յու­ղը հին Ուխ­տում, և ա­ռանձ­նա­պես պատ­րաստվելով, ծա­ռա­յում էր իբ­րև Ս. Հո­գու շնոր­հա­բաշ­խու­թյան մի­ջոց թե՛ պաշ­տոնյանե­րի, թե՛ թա­գավոր­նե­րի ու մար­գա­րե­նե­րի օծ­ման[5] և թե՛ մին­չև ան­գամ տա­ճա­րի անոթ­նե­րը սրբե­լու հա­մար, ըստ ո­րում և կոչ­վում էր «յուղ լու­սո», «յուղ օ­ծու­թյան» և «սուրբ յուղ»: Եվ ինչ­պես որ Քրիս­տո­սի փրկչա­կան գոր­ծու­նեու­թյան տնօ­րի­նու­թյունը, Ս. Հո­գու իջ­մամբ ար­տա­հայտ­վելով, օ­ծումն է կոչ­վում[6], այդ­պես և Աստ­ու­ծո ար­քա­յու­թյան մեջ մտնե­լու լու­սա­վառ հավատ­քի անհ­րա­ժեշ­տու­թյունն յուղ ու­նե­նա­լու նմա­նու­թյամբ է բա­ցատր­վում. «Զի ձէթ գի­շե­րոյ է լու­ծիչ», - ա­սում է Մամբ­րե Վեր­ծա­նո­ղը (Մատթ., ԻԴ 3):

Ս. Մյու­ռո­նը կամ ա­նու­շա­հոտ յու­ղը[7] Ս. Հո­գու շնոր­հա­բաշ­խու­թյան օծ­ման խորհր­դի հա­մե­մատ ու­նի յուր հան­դի­սավոր օրհ­նու­թյան կար­գը Հա­յաստա­նյայց Ս. Ե­կե­ղե­ցում: Նո­րա նյութն է ձի­թե­նու յու­ղը, որ ըստ կե­նաց ծա­ռի պտղի նա­խատ­պին` Ս. Հո­գով կեն­դա­նա­ցու­ցիչ պետք է լի­նի «բար­վո և չա­րի գի­տու­թյան» ծա­ռի պտղի վա­յել­քով ըն­կած մար­դու հա­մար: Մեկ փայ­տի պտուղն ա­պա­կա­նա­ցու­ցիչ է դար­ձել, մյուս փայ­տի­նը Քրիս­տո­սի խա­չով շնոր­հված փրկու­թյան օ­ծա­նե­լիքն է դառ­նում: Սա­կայն քա­նի որ Ս. Հո­գու շնորհ­նե­րը բազ­մա­շող են, իսկ շուշ­մա­յի կամ կնջթի ձեթը[8] նույն­քան հատկու­թյուն­ներ չու­նի և չէ հա­մա­պա­տաս­խա­նում հո­գևոր հարս­տու­թյանց ծաղկ­ման և ա­նու­շա­հո­տու­թյան, այդ ևս լրաց­նե­լու հա­մար նո­րա հետ խառ­նում են գի­նի, ձի­թե­նու յուղ, 40 ըն­տիր ծա­ղիկ­նե­րի հյու­թե­րը, որ­պի­սիք են բա­լա­սան տե­սակ­ներ` սմբուլ, զաֆ­րան, ե­րի­ցուկ, նու­նու­ֆար, նարն­ջի ծա­ղիկ, մրտի, մուշկ, նար­դոս, մա­տու­տակ և այլն:

Մյու­ռո­նը օրհ­նում է մե­ծա­մեծ նա­խա­պատ­րաստու­թյուն­նե­րից հետո պա­տա­րա­գիչ Կա­թու­ղի­կոսն իբ­րև Ս. Հո­գու շնոր­հաց ծավա­լո­ղը` տաս­ներ­կու ե­պիս­կո­պոս­նե­րով, 12 սար­կավագ­նե­րով և 12 բուր­վա­ռով ու քշո­ցով` ըստ Ս. Հո­գու հիմ­նադ­րա­կան շնոր­հա­բաշ­խու­թյան ավան­դող տաս­ներ­կու ա­ռա­քե­լոց: 0րհնու­թյունը կա­տար­վում է լրա­պես` ըստ վե­րո­հիշյալ սկզբանց պատ­շա­ճավոր սաղ­­մո­սեր­գու­թյամբ, ըն­թեր­ցված­նե­րով, շա­րա­կան­նե­րով և աղոթք­­նե­րով: Մյու­ռո­նի օրհ­նու­թյան հիմ­քը ար­տա­հայտում է Ս. Հայ­րա­պետն` ա­սե­լով. «Սոյն իւղ սրբու­թեան, զոր կար­գե­ցեր ի­մաստու­թեամբ քով, Յի­սուս, օ­ծա­նէ եւ մար­գա­րէս, յօ­րի­նէ եւ ա­ռա­քեալս, յար­դա­րէ եւ վար­դա­պետս, զմե­ղան­չա­կան բնու­թեանս ծնունդ` վերս­տին ծնեալ որ­դիս կա­ցու­ցա­նէ Աստ­ու­ծոյ...»: Իսկ օրհ­նու­թյան կա­տա­րու­մը խնդրվում է այս­պես. «Տէր ո­ղոր­մու­թեան եւ Հայր լու­սոյ, յոր­մէ ա­մե­նայն տուրք բա­րիք, եւ ա­մե­նայն պար­գեւք կա­տա­րեալք ե­ղեալ է, շնոր­հեա՛ մեզ ա­նար­ժան ծա­ռա­յիցս քոց զշնորհս քո ի սպա­սա­ւո­րել մե­ծի եւ կե­նա­րար խորհր­դոյս քո, ա­ռա­քեա զա­մե­նա­զօր հո­գիդ քո յա­ռա­ջադ­րեալ միւ­ռոնս այս եւ ա­րա զսա յօ­ծումն թա­գա­ւո­րա­կան, շնորհք հո­գե­ւոր, կեանք կե­նաց մե­րոց, պա­հա­պան եւ սրբա­րար հոգ­ւոյ եւ մարմ­նոյ, իւղ ցնծու­թեան, որ ա­ռաջ­նոր­դե­ցաւ մեզ յօ­րի­նացն եւ պայ­ծա­ռա­ցաւ ի Նոր Ուխտսդ: Ա­յո՛, Տէր Ա­մե­նա­կալ, իջ­ցէ ի սա շնորհք երկր­պա­գե­լի եւ Ս. Հոգ­ւոյդ, զի լի­ցի սա զգեստ ա­նա­պա­կան, կնիք կա­տա­րե­լու­թեան...»:

Եվ ո­րով­հե­տև Ս. Հո­գու շնոր­հաց պար­գևու­մը տնօ­րին­վում է Հո­գե­գալս­տից սկսած` ավան­դվելով ա­ռա­քյալ­նե­րի մի­ջո­ցով, ուստիև օրհ­նու­թյան մի­ջո­ցին խառն­վում է թե՛ հին մյու­ռո­նով, թե՛ կե­նաց փայ­տով ու թե՛ Ս. Լու­սավոր­չի Ա­ջով, վասնզի հին մյու­ռոնն ավան­դա­բար Հա­յաստա­նյայց Ս. Ե­կե­ղե­ցու հո­գե­գալստյան շնորհն է մեզ հասց­րել, կե­նաց փայտն ըն­կած մար­դու կեն­դա­նա­ցու­ցիչ ծառն է նոր դրախ­տում, իսկ Ս. Գրի­գոր Լու­սավոր­չի Ա­ջը Հա­յաստա­նյայց Ս. Ե­կե­ղե­ցու բա­րե­կար­գու­թյան շնոր­հա­բաշխ ձեռքն է: Ա­հա այս­պես է օրհն­վում այն ս. մյու­ռոնն, ո­րի օծ­մամբ է լի­նում Ս. Հո­գու շնոր­հա­բաշ­խու­թյունն[9] և կամ Հա­յաստա­նյայց Ս. Ե­կե­ղե­ցու փրկա­գոր­ծա­կան ու սրբա­գոր­ծա­կան կար­գե­րի ի­մա­նա­լի խոր­հուրդ­նե­րի զգա­լի ներ­գոր­ծու­թյունն և ի­րա­գոր­ծու­մը: Ս. մյու­ռո­նի օծ­մամբ է հաստատ­վում Ե­կե­ղե­ցու պաշ­տոնյան և Ս. Հո­գու ձեռ­նադ­րա­կան շնորհ­նե­րը ստա­նում, նո­րա­նով է մկրտվո­ղը Ս. Հո­գու որ­դե­գի­րը դառ­նում և նո­րա­նով է Աստ­ու­ծո վե­րա­բե­րյալ ա­մե­նայն տեղ (Ե­կե­ղե­ցի) և իր (անոթ, խաչ, Ս. Գիրք և այլն) Ս. Հո­գու շնոր­հաց տակ մտնում և յուր սկզբնատ­պի զորու­թյան ավան­դի­չը դառ­նում[10]: Սա­կայն ո­րով­հե­տև ա­րա­րա­ծա­կան աշ­խարհն անկ­ման մեջ է Ա­դա­մով և, վերս­տին բարձ­րա­նա­լով, մեզ դրախ­տա­յին ծա­ռա­յու­թյուն է ա­նում նոր Ա­դա­մով-Քրիս­տո­սով, ուստիև այդ ա­րա­րա­ծա­կան աշ­խար­հից ամեն մի ձե­ռա­գործ կամ իր այն ժա­մա­նակ է միայն աստված­պաշ­տու­թյան մեջ Աստ­ու­ծո ա­ռաջ ան­խո­տե­լի և մեզ հա­մար Աստ­ու­ծո վե­րա­բե­րյալ սպաս դառ­նում, երբ նա­խա­պես լվաց­վում է ջրով ու գի­նով «օ­ծումն սրբով մե­ռո­նաւ, որ է օրհ­նու­թիւն օրհ­նու­թեանց, է լիու­թիւն շնոր­հաց ի Հոգ­ւոյն Սրբոյ»` ըստ Քրիս­տո­սի փրկա­գոր­ծա­կան պար­գևին: