Սուրբ Հո­գու գա­լուստն եվ շնոր­հա­բաշ­խու­թյու­նը

Քրիս­տոս, վերջ­նա­կա­նա­պես հաստա­տե­լով յուր ար­քա­յու­թյունը, նո­րա տա­րա­ծումն ևս հանձ­նեց յուր ա­ռա­քյալ­նե­րին, ո­րոնք, սա­կայն, պետք է յուրյանց գոր­ծու­նեու­թյունն այն ժա­մա­նակ սկսեին, երբ Ս. Հո­գին իջ­ներ յուրյանց հո­գու մեջ: Աս­տու­ծո ար­քա­յու­թյան տա­րա­ծու­մը պետք է լի­ներ` ե­կե­ղե­ցի հաստա­տե­լով, ո­րով և մար­դիկ վե­րած­նվեին ու Քրիս­տո­սի փրկու­թյան մեջ մտնեին: Հե­տևա­բար ե­կե­ղե­ցու գոր­ծու­նեու­թյամբ մի ի­րա­կան կյանք պետք է սկսվեր ըստ ա­մե­նայ­նի հաստատ ու ո­րոշ, գի­տակ­ցա­կան և աստվա­ծա­հա­ճո: Իսկ այդ­պի­սի մի կյան­քը չէր կա­րող լոկ պա­տա­հա­կան ըն­թացք ու­նե­նալ և կամ ան­հա­տա­կան կամ­քից ու սահ­մա­նա­փակ մտքից կա­խված լի­նել. ե­թե այդ­պես լի­ներ, ե­կե­ղե­ցին կսկսեր խար­խա­փել, աջ ու ձախ շե­ղվել և ու­րեմն մի մաս­նավոր դպրոց կդառ­նար կամ մարդ­կա­յին մի հաստա­տու­թյուն` ա­նո­րոշ և մշտա­փո­փոխ: Այդ­պի­սի մի հաստա­տու­թյունը չէր կա­րող Աս­տու­ծո հայտ­նու­թյան ավան­դա­րա­նը լի­նել և ա­մե­նայն ժա­մա­նակ մարդ­կու­թյան փրկու­թյուն բե­րել: Այդ­պի­սի մի հաստա­տու­թյունը կա­խված կլի­ներ մարդ­կու­թյունից և ոչ թե մարդ­կու­թյունն` յուրյանից, կա­խված կլի­ներ պատ­մու­թյունից և ոչ թե պատ­մու­թյունը կեն­թար­կեր յուր ազ­դե­ցու­թյան, մինչ­դեռ Քրիս­տո­սի ե­կե­ղե­ցով պետք է մի նոր ի­րա­կան կյանք սկսվեր ու տա­ներ ամեն կերպ հաստատ ու ո­րոշ ըն­թաց­քով դեպի փրկու­թյուն, գի­տակ­ցա­կան և աստվա­ծա­հա­ճո կար­գով: Եվ ինչ­պես որ Քրիս­տոս, գա­լով, միան­գա­մից վերջ դրավ ան­ցյալին ու նոր ժա­մա­նակ հաստա­տեց պատ­մու­թյան մեջ, նոր ա­րա­րած դարձ­րեց աշ­խար­հի էու­թյունը, նոր գլուխ ե­ղավ յուր հա­մար հա­սու­նա­ցած ա­րա­րած­նե­րի վրա, այն­պես էլ նո­րա ե­կե­ղե­ցին պետք է ընդ­հա­տեր ան­ցյալի կրոնա­կան հաստա­տու­թյան ըն­թաց­քը, նոր ժա­մա­նա­կի նոր պատ­մու­թյան վերջ­նա­կան զար­գաց­ման սկզբնավո­րումն ամ­փո­փեր և դեպի կա­տա­րումն ա­ռաջ­նոր­դեր: Այս մի նոր ա­րար­չա­գոր­ծու­թյուն էր, մի հո­գևոր ա­րար­չա­գոր­ծու­թյուն, որ պետք է յուր մեջ ու­նե­նար հո­գևոր զորու­թյան լիա­կա­տար լրումն ամ­բողջ ա­պա­գա­յի զար­գաց­ման հա­մար, որպեսզի այլևս ոչ մի ար­գելք ու խան­գար­մունք չկա­րո­ղա­նան նո­րա ա­ռաջ խոչ ու խութ լի­նել, թո՛ղ թե շե­ղել կամ հետ մղել:

Այդ հո­գևոր զորու­թյան լրումն, որ ի­ջավ Քրիս­տո­սի ե­կե­ղե­ցու հիմ­նադ­րու­թյան վրա, ոչ թե մի լոկ բա­րո­յա­կան զորու­թյուն էր և ոչ էլ լոկ ներ­քին զգա­ցո­ղու­թյան բոր­բո­քումն, այլ` անն­ման ու ա­պա­հով ի­րո­ղու­թյուն: Այդ Սուրբ Հո­գին է, որ ի­րա­պես ի­ջավ և վերջ­նա­կա­նա­պես ա­պա­հո­վեց յուր ե­կե­ղե­ցին հավի­տե­նա­կան ըն­թաց­քի հա­մար: Այդ, ըստ մար­գա­րեու­թյան, ար­տա­կարգ էր և աստ­վա­ծա­յին հրաշք, որ երբ ա­ռա­քյալք ժո­ղո­վված էին վեր­նա­տան, հան­կարծ ի­ջավ նո­ցա վրա Ս. Հո­գին և նո­ցա լե­զու­նե­րը խոսեց­րեց (Գործք, Բ 3. Հո­վել, Դ 28): Ա­ռա­քյալ­ներն սքան­չա­ցած` կտրվե­ցան յուրյանց ա­ռա­ջվա հո­գևոր վի­ճա­կից և մի նոր հո­գևոր վի­ճա­կի մեջ մտան, հո­գևոր զորու­թյուն­նե­րով օժ­տված ու վա­ռված վի­ճա­կի մեջ, ո­րի բնա­կան ուժ­գին ար­տա­հայտու­թյունն էր այդ լեզ­վա­խոսու­թյունը (Ա Կոր., ԺԴ 2-4): Այդ վի­ճա­կում ա­ռա­քյալք յուրյանց բո­լոր գո­յու­թյամբ են­թար­կված էին Ս. Հո­գուն և չէին կա­րո­ղա­նում իս­կույն հա­սու լի­նել ին­քյանց: Այդ մի զորավոր վե­րած­նու­թյուն էր, ո­րով Աս­տու­ծո հայտ­նու­թյան գի­տակ­ցու­թյունն և ի­մաստու­թյունը կեր­պավո­րվեց ու հաստա­տվեց նո­ցա մեջ. նո­ցա հո­գու կրոնա­կան ուժե­րը զորա­ցան և իս­կույն մտան ավե­տա­րան­չա­կան ու մար­գա­րեա­կան գոր­ծու­նեու­թյան մեջ Քրիս­տո­սի ա­նու­նը քա­րո­զե­լու հա­մար: Նո­ցա խոս­քի մեջ այ­նու­հե­տև տի­րա­պե­տում էր կա­տա­րյալ ող­ջամ­տու­թյուն ու ճշմա­րիտ գի­տակ­ցու­թյուն Աս­տու­ծո հայտ­նու­թյան փա­ռաց տակ` յուրյանց բո­լոր կյան­քի ու հիմ­նադ­րած գոր­ծի մեջ: (Ա Տիմ., Ա 13. Տիտ., Բ 2):

Ս. Հո­գու այդ հրա­շա­լի հեղ­ման, ո­րով պայ­մա­նավո­րվեց այդ նոր ժա­մա­նա­կի ամ­բողջ շրջա­նը մին­չև կա­տա­րա­ծը, են­թար­կվե­ցան ոչ միայն ա­ռա­քյալ­ներն, այլև ու­րիշ­նե­րը նաև հետո,[1] սա­կայն ամեն դեպ­քում Ս. Հո­գին իջ­նում է` ըստ յուր ան­հա­սա­նե­լի նպա­տա­կին և ըն­դու­նո­ղի կա­րևո­րու­թյան և ըն­դու­նա­կու­թյան: Ուստիև Ս. Հո­գու լրիվ հե­ղումն ե­ղավ ա­ռա­քյալ­նե­րի մեջ, ո­րոնք յուրյանց ե­ռա­մյա ա­շա­կեր­տու­թյամբ բա­րե­հարմար գոր­ծա­րան էին դար­ձել աստվա­ծա­յին այդ սքան­չե­լի տնօ­րի­նու­թյան հա­մար և բա­րե­հաջող ա­խո­յան­ներ ճշմար­տու­թյան: Ըստ ո­րում և Քրիս­տոս դո­ցա խոս­տա­ցավ Ս. Հո­գու ա­ռաջ­նոր­դու­թյան, ու­սուց­ման ու հիշեց­ման հրա­շա­լի օգ­նա­կա­նու­թյունը: Հե­տևա­բար ա­ռա­քյալ­ներն մի այլ ա­ռանձ­նա­հատուկ կապ ու­նեին Ս. Հո­գու հետ, մի այլ կա­խու­մով էր պայ­մա­նավո­րված նո­ցա բո­լոր գոր­ծու­նեու­թյունն և այդ կապն ու կա­խու­մը թե՛ լիա­կա­տար կա­խումն էր Ս. Հո­գուց և թե՛ լիա­կա­տար ա­զա­տու­թյուն: Լիա­կա­տար կա­խումն Ս. Հո­գուց հիշում է և Քրիս­տոս` ա­սե­լով. «Զի ոչ ե­թէ դուք ի­ցէք, որ խօ­սի­ցիքն, այլ Հո­գին Հօր ձե­րոյ, որ խօ­սի­ցի ի ձեզ» (Մատթ., Ժ 20): Ու­րեմն աստվա­ծա­յին ճշմար­տու­թյունը հաստատ էր նո­ցա մեջ, և նո­քա այդ ճշմար­տու­թյունն էին քա­րո­զե­լու ա­ռանց սխա­լան­քի և ա­ռանց մարդ­կա­յին մտքե­րի ստվե­րա­կա­նու­թյան, այլ ու­ղիղ և ան­շեղ: Սա­կայն այդ­պի­սի կախ­ման մեջ նո­քա չեն կորց­նում յուրյանց անձ­նավո­րու­թյունն, յուրյանց հո­գևոր ա­ռանձ­նա­հատկու­թյուն­ներն ու բնավո­րու­թյունն, ո­րոն­ցով նո­ցա­նից յուրա­քան­չյուրն ա­ռանձ­նա­հատուկ կեր­պով փայ­լեց ա­ռա­քե­լա­կան սքան­չե­լի գոր­ծու­նեու­թյան մեջ իբ­րև ճշմա­րիտ նա­հա­տակ: Այլև Ս. Հո­գին լու­սավո­րեց նո­ցա մտքե­րը, զար­գաց­րեց նո­ցա ուժե­րը, սփռեց նո­ցա հո­գևոր բո­լոր հարս­տու­թյուն­ներն յուրյանց ա­ռանձ­նա­հատկու­թյանց մեջ իսկ և պայ­ծա­ռաց­րեց նո­ցա ա­զա­տու­թյունը, միան­գա­մայն և տա­լով աստվա­ծա­յին այն հայտ­նու­թյունն և օգ­նա­կա­նու­թյունն, որ անհ­րա­ժեշտ և կա­րևոր էր լի­նում նո­ցա գոր­ծու­նեու­թյան ըն­թաց­քում: Նա­յե­լով, թե ե­կե­ղե­ցու հիմ­նադ­րու­թյան, ծավալ­ման, աճ­ման, ծաղկ­ման ու զար­գաց­ման որ­քան էր օգ­տա­կար աստվա­ծա­յին հայտ­նու­թյունն, այն­քան էլ տա­լիս էր Ս. Հո­գին (Ա Կոր., ԺԲ 7): Նո­ցա ա­ռա­քե­լա­կան գոր­ծու­նեու­թյան մեջ Ս. Հո­գին շա­րու­նակ տա­լիս էր յուր հայտ­նու­թյունն ու վճի­ռը թե՛ ճշմար­տու­թյան վար­դա­պե­տու­թյան և թե՛ նույնիսկ ե­կե­ղե­ցու կազ­մա­կեր­պու­թյան հա­մար (Գործք, ԺԵ 10), թեև մյուս կող­մից նո­ցա մտքե­րը, լու­սավո­րվելով ու պայ­ծա­ռա­նա­լով, տա­լիս էին ճիշտ դա­տո­ղու­թյամբ նույն վճի­ռը: Այս է պատ­ճա­ռը, որ ա­ռա­քյալ­նե­րը հիշում են թե՛ Ս. Հո­գու վճիռն ու թե՛ յուրյանց դա­տո­ղու­թյունը միա­ժա­մա­նակ, ա­սե­լով` զորօրինակ «Հա­ճոյ թուե­ցաւ Հոգ­ւոյն Սրբոյ եւ մեզ» (Գործք, ԺԵ 28. Զ 5. ԺԵ 22, 25):

Այս­պես յուրա­քան­չյուր ա­ռա­քյալ, ու­նե­նա­լով յուր մեջ Ս. Հո­գու ան­մի­ջա­կան օգ­նա­կա­նու­թյունը, կա­րո­ղա­նում էր հիմ­նա­դիր լի­նել Քրիս­տո­սի ե­կե­ղե­ցուն և Ավե­տա­րա­նի լույսը տա­րա­ծել` ան­կախ մյուս ա­ռա­քյալ­նե­րից ու միա­ժա­մա­նակ միա­բան ու միա­ձայն նո­ցա հետ: Ա­մենքն էլ միա­բան էին, զի մի Ս. Հո­գին էր խոսում նո­ցա­նով աստվա­ծա­յին հայտ­նու­թյան վկա­յու­թյունը. ա­մեն­քի մեջ գոր­ծում էր մի Ս. Հո­գի, թեև յուրա­քան­չյուրի շնոր­հը տար­բեր էր. ա­մենքն էլ տար­բեր ե­ղա­նա­կով էին քա­րո­զում, սա­կայն ճշմար­տու­թյունը մեկ էր. տար­բեր մարդ­կանց տար­բեր գոր­ծու­նեու­թյունը միա­նում էր մեկ Ս. Հո­գով, մեկ Բա­նով ու մեկ ճշմար­տու­թյամբ: Եվ երբ Ս. Հո­գին տա­լիս էր յուր հայտ­նու­թյունն յուրա­քան­չյուր ա­ռա­քյալի, տա­լիս էր ճշմար­տու­թյան գի­տակ­ցու­թյունը նո­ցա­նից ամեն մեկին, յուրա­քան­չյուրն էլ ար­տա­հայտե­լով ա­ռա­քե­լա­կան գի­տակ­ցու­թյամբ աստվա­ծա­յին ճշմար­տու­թյունն ու վճի­ռը` ոչ թե մի ինք­նու­րույն վար­դա­պե­տու­թյուն էր տա­լիս, այլ բո­լո­րի վար­դա­պե­տու­թյունը միա­սին ու միա­հա­մուռ միու­թյամբ կազ­մում է Ս. Հո­գու աստվա­ծա­յին ճշմար­տու­թյան լիա­կա­տար հայտ­նու­թյունը: Այդ լիա­կա­տար հայտ­նու­թյամբ էր կա­ռա­վա­րում ե­կե­ղե­ցին, ճա­նա­չում յուր հա­ղոր­դակ­ցու­թյունն Աս­տու­ծո հետ և յուր վե­րա­բեր­մուն­քը դեպի ինքն ու աշ­խար­հը[2]: Նո­ցա վրա է հաստատ­վում ե­կե­ղե­ցին և նո­ցա միաս­նա­կան վար­դա­պե­տու­թյամբ պետք է կա­ռա­վա­րվի միշտ, և որպեսզի ա­ռա­քե­լա­կան ե­կե­ղե­ցու կա­ռա­վա­րու­թյունը ա­պա­հո­վված լի­ներ ա­ռա­քյալ­նե­րի մա­հից հետո, Ս. Հո­գին տա­լիս է յուր հայտ­նու­թյունն ու ճշմար­տու­թյան գի­տակ­ցու­թյունն յուր ե­կե­ղե­ցու այն անձ­նվեր գոր­ծիչ­նե­րին, պաշ­տոնյանե­րին ու վար­դա­պետ­նե­րին, ո­րոնք, ամեն աշ­խա­տու­թյուն ու նե­ղու­թյուն հանձն առ­նե­լով, աստ­վա­ծա­յին նա­խան­ձախնդ­րու­թյամբ ճգնում են յուրյանց ե­կե­ղե­ցու հառաջա­դի­մու­թյան հա­մար, յուրյանց ըն­թաց­քը հաստա­տում են ա­ռա­քե­լա­կան հի­ման վրա և հույսը խարսխ­ում են Ս. Հո­գու ամ­րու­թյան վրա: Ուստիև ինչ­պես որ Քրիս­տո­սի ա­ռա­քե­լոց մեջ ար­տա­փայ­լեց Ս. Հո­գու շնորհն յուր բո­լոր լրու­թյամբ, այն­պես էլ ճյու­ղավո­րվեց ըն­տիր ան­ձանց մեջ, մա­նավանդ ա­ռա­քե­լոց հե­տևող ժա­մա­նակ­նե­րում: Պո­ղոս ա­ռա­քյալը հիշում է Ս. Հո­գու այն շնորհ­ներն, ո­րոնք, իջ­նե­լով մար­դու բնա­կան ձիր­քի վրա, ներ­կա­յա­նում են աստի­ճա­նա­բար բնա­կա­նից մին­չև գերբ­նա­կա­նը, հառաջ են մղում և զորաց­նում սրբա­նվեր գոր­ծիչ­նե­րին ե­կե­ղե­ցու հառաջա­դի­մու­թյան հա­մար (Ե­ղի­շե, 320): Ս. Հո­գու շնոր­հաց ին­նյակ պար­գև­ներն, ո­րոն­ցով նա պար­գևատ­րում է յուր տնօ­րի­նու­թյանց հա­մար կա­րևոր անձ­անց (անդ. 316), հիշում են Ա Կորնթ., ԺԲ 4-11, 28 և ըստ տե­սա­կին բա­ժան­վում են ե­րեք կար­գի` ըստ հո­գու ե­րեք կա­րո­ղու­թյանց` մտքի, կամ­քի ու զգա­ցո­ղու­թյան: Այ­դոնք են.

Ա. Վար­դա­պե­տա­կան, այն է` ա. ի­մաստու­թյուն. բ. ճա­նա­չո­ղու­թյուն և գ. ընտ­րու­թյուն հոգ­վոց.

Բ. Ավե­տա­րան­չա­կան` ա. Հավատ­քի լրու­թյուն, բ. բժշկու­թյուն և գ. հրա­շա­գոր­ծու­թյուն.

և Գ. Հո­գեկ­րա­կան` ա. Մար­գա­րեու­թյուն, բ. լե­զվա­խոսու­թյուն և գ. թարգ­մա­նու­թյուն[3]:

Վար­դա­պե­տա­կան այն շնորհ­նե­րի մեջ, ո­րոնք օժ­տում են մտավոր լու­սավո­րու­թյան շրջանն, ա­ռա­ջին տե­ղը բռնում է ի­մաստու­թյունը: Ի­մաստու­թյունն է այն աստվա­ծա­տուր ձիրքն, ո­րով մենք կա­րո­ղա­նում ենք ու­ղիղ մի­ջոց­ներ գոր­ծադ­րել կյան­քի ճշմա­րիտ նպա­տակ­նե­րին հաս­նե­լու հա­մար: Բայց ի­մաստու­թյան կա­տա­րե­լու­թյան հա­մար անհ­րա­ժեշտ է և ճա­նա­չո­ղու­թյուն, որ ոչ այլ ինչ է, ե­թե ոչ կա­րո­ղու­թյուն` ճա­նա­չե­լու և ի­մա­նա­լու աստ­վա­ծա­յին ի­մաստու­թյունն ու խոր­հուրդ­նե­րը: Այս­տեղ էլ կա­րևոր է և եր­րորդ շնորհն` ընտ­րու­թյուն հոգ­վոց, և այդ է Աս­տու­ծո ու­ղար­կած ճշմա­րիտ մա­գա­րե­նե­րի ու կեղծ մար­գա­րե­նե­րի, նույն­պես և Աս­տու­ծո հայտ­նու­թյան ու ճշմար­տու­թյան և մարդ­կա­յին հնա­րա­բա­նու­թյան ու կեղ­ծի­քի տար­բե­րե­լու կա­րո­ղու­թյունն, որ մա­նավանդ շատ անհ­րա­ժեշտ էր ա­ռա­ջին դա­րե­րում: Վար­դա­պե­տա­կան այս մեծ շնորհ­ներն ա­ռանձ­նա­պես զի­նա­վա­ռում են այն ան­ձանց, ո­րոնք կո­չված են ժո­ղո­վուրդ դաստիա­րա­կե­լու, բարձ­րաց­նե­լու և ղե­կա­վա­րե­լու հա­մար:

Ավե­տա­րան­չա­կան շնոր­հաց ա­ռա­ջի­նը հավատ­քի լրու­թյունն է, որ աստվա­ծա­յին գոր­ծու­նեու­թյան և ա­ռա­քի­նա­կան հան­դի­սի մեջ մար­դուն ա­ռան­ձին ամ­րու­թյուն է տա­լիս: Այդ շնոր­հով լրա­պես օժ­տված էին ա­ռա­քյալ­ներն, ո­րոնց մեջ մե­ծա­մեծ գոր­ծու­նեու­թյամբ փայ­լեց Պո­ղոս ա­ռա­քյալն, ուստիև ա­սում է. «Յա­մե­նայ­նի կա­րող եմ այ­նու, որ զօ­րա­ցոյցն զիս» (Փիլ., Դ 3): Սա­կայն այդ­պի­սի գոր­ծու­նեու­թյան մեջ հար­կավոր է և ներ­քին կա­րո­ղու­թյանց ար­տա­քին ար­տա­հայտու­թյուն ևս, որ և ե­րևում է հիվանդ­նե­րի և ախ­տա­ժետ­նե­րի բժշկու­թյան, այլև դևեր հա­նե­լու, մե­ռյալ կեն­դա­նաց­նե­լու և այլ սույն­պի­սի մարմ­նավոր կամ հո­գևոր հրա­շա­գոր­ծու­թյանց մեջ: Այս ա­մե­նը ծա­ռա­յում է փրկա­գոր­ծա­կան տնօ­րի­նու­թյան ի­րա­գործ­ման, ըստ ո­րում` Հին Ուխ­տի մեջ այդ շնորհ­նե­րը հան­դես են գա­լիս մար­գա­րեա­կան նա­խա­պատ­րաստու­թյան, իսկ Նո­րում` ա­ռա­քե­լա­կան գոր­ծու­նեու­թյան մեջ: Բայց Աս­տված ա­մե­նայն ժա­մա­նակ հան­դես է բե­րում նման ան­ձինք` ըստ ե­կե­ղե­ցու կա­րևո­րու­թյան, ո­րոնք հայտ­նի են դառ­նում յուր­յանց ան­վե­հեր, հո­գե­բուժ, մխի­թա­րիչ և ցրվյալ ուղ­ղու­թյանց հան­գու­ցող բնավո­րու­թյամբ: Դո­քա յուրյանց ժա­մա­նա­կում նույն ավե­տա­րան­չա­կան դերն են կա­տա­րում, ինչ որ նախ­կին ավե­տա­րա­նիչք` յուրյանց ժա­մա­նա­կում` ու­նե­նա­լով հավատ­քի լրու­թյան և հո­գևոր հրա­շա­գոր­ծու­թյան շնորհ:

Հո­գեկ­րա­կան շնոր­հաց մեջ մար­գա­րեու­թյունն ե­րևան է ե­կել Հին Ուխ­տում ավե­տյաց կան­խա­սա­ցու­թյան մեջ, իսկ Նո­րում հո­գե­կիր ան­ձինք բա­ցատ­րում էին աստվա­ծա­յին հայտ­նու­թյան խոր­հուրդ­նե­րը Ս. Հո­գու հատուկ ներ­գոր­ծու­թյամբ, բայցև մտքի ծայ­րա­հեղ լու­սավո­րու­թյամբ (Ա Կոր., Բ 13. ԺԴ 32. Շա­րակ., 517): Մի ա­ռան­ձին շնորհ էր և ա­ռա­քե­լոց ժա­մա­նակ լե­զվա­խոսու­թյունը, ո­րով օժ­տեց նո­ցա Ս. Հո­գին ան­ծանոթ լե­զվի հո­գևոր հարս­տությամբ` թե՛ խոսե­լու, թե՛ Աս­տու­ծուն աղոթե­լու և փա­ռա­բա­նե­լու մե­ծահ­րաշ փրկա­գոր­ծու­թյան հա­մար (Գործք, Բ 4, 7, 11. Ա Կոր., ԺԴ 15-17): Ըստ այսմ` ինչ­պես որ Բա­բե­լո­նի լե­զվա­մո­ռա­ցու­թյունը ցրեց բո­լո­րին, այս լե­զվա­խոսու­թյունը պետք է ժո­ղո­վեր հավա­տա­ցյալ­նե­րին ի մի Քրիս­տոս (Շա­րակ., 389): Եվ ո­րով­հե­տև լե­զվա­խոս ա­ռա­քյալը խոսում էր ու քա­րո­զում ոչ բո­լոր լե­զու­նե­րով (Ա Կոր., Դ 18), ուս­տի կար մի եր­րորդ շնորհ ևս, այն է` թարգ­մա­նու­թյուն, ո­րով թարգ­մա­նի­չը թարգ­մա­նում էր նո­րա ա­սած­նե­րը ժո­ղովր­դին: Բայց ե­կե­ղե­ցին ամեն ժա­մա­նա­կի հա­մե­մատ ևս ու­նի հո­գե­կիր գոր­ծիչ­ներ, ա­ռավել ևս պատ­մա­կան կա­րևոր շրջան­նե­րում, երբ նա ա­ռան­ձին զորաց­ման կա­րիք է ու­նե­նում: Այդ­պի­սի ժա­մա­նակ­նե­րում ե­րևում են ան­ձինք, ո­րոնք մար­գա­րեա­կան աչ­քով հաս­կա­նում են ժա­մա­նա­կի խոր­հուրդն ու պա­հանջ­նե­րը ըստ ան­ցյալին և ա­պա­գա­յին, աստվա­ծա­յին ազ­դու ձայ­նով ու լե­զվով միաց­նում են սրտե­րը մի ճա­նա­պար­հի վրա և ճշմար­տու­թյան ծած­կյալ խոր­հուր­դը ներշն­չում ա­մեն­քի մեջ լու­սավոր պայ­ծա­ռու­թյամբ: «Թէ­պէտ եւ մար­գա­րէու­թիւն ոչ է ի ժա­մա­նա­կիս, այլ ի­մաստու­թիւնն Աս­տու­ծոյ տայ ճա­նա­չել...», - ա­սում է Ս. Ներ­սես Շնոր­հա­լին (Ընդհ., 157):

Այս հրա­շա­լի շնորհ­նե­րը բաշխ­վում են թե՛ ե­կե­ղե­ցու պաշ­տոնյանե­րի ու գոր­ծիչ­նե­րի և թե՛ առ­հա­սա­րակ հավա­տա­ցյալ ան­դամ­նե­րի մեջ զա­նա­զան աստի­ճան­նե­րով`[4] ըստ պետ­քին և ըստ յուրա­քան­չյուրի կա­րո­ղու­թյան, ըն­դու­նա­կու­թյան և անձ­նվի­րու­թյան, որ­քան և ինչ­պես հա­ճո է Աս­տու­ծուն յուր ե­կե­ղե­ցու կա­նո­նավոր հառաջա­դի­մու­թյան և զորաց­ման հա­մար[5]: Ու­րեմն Ս. Հո­գու շնոր­հա­բաշ­խու­թյունը լի­նում է ընդ­հա­նուր և հատուկ. ընդ­հան­րա­պես Ս. Հո­գին աստվա­ծա­յին փրկա­գոր­ծու­թյան հա­մար օժ­տում է յուր շնորհ­նե­րով յուրա­քան­չյուր հավա­տա­ցո­ղի դեպի փրկու­թյուն` օգ­նե­լով և ա­ռաջ­նոր­դե­լով նո­րան. իսկ հատկա­պես, նույն այդ փրկա­գոր­ծա­կան նպա­տա­կի հա­մար բա­րե­զար­դում է յուր ե­կե­ղե­ցու պաշ­տոնյանե­րին ու գոր­ծիչ­նե­րին շնոր­հա­գոր­ծու­թյունն, որպեսզի այդ շնոր­հա­գոր­ծու­թյունը մի­ջոց դառ­նա հավա­տա­ցե­լոց փրկա­գոր­ծու­թյան ու ե­կե­ղե­ցու հառաջա­դի­մու­թյան: Հե­տևա­բար այդ ե­ռա­կի շնորհ­նե­րը ծավալ­վում են` Ս. Հո­գու շնոր­հա­բաշ­խու­թյան յուրա­քան­չյուր միջ­նոր­դի և փրկու­թյունն յու­րաց­­նո­ղի մեջ` ըստ Ե­կե­ղե­ցու զար­գաց­ման ու հառաջա­դի­մու­թյան աստվա­ծա­յին նպա­տա­կին ար­դյունավո­րե­լով ու պտղա­բե­րե­լով (Հա­ճախ., Ե 263-265, 345):

Ս. Հո­գու շնոր­հա­բաշ­խու­թյան ավան­դա­րանն է Ե­կե­ղե­ցին, ավանդ­ման կարգն են Ս. խոր­հուրդ­ներն, իսկ մի­ջոց­ներն են պաշ­տոնյա­յի օրհ­նու­թյունն ու ս. մյու­ռո­նը: