Աստծո հանդեպ տածած երկյուղածություն

Այսօրվա թեման, որի մասին ուզում եմ խոսել, շատ կարևոր է յուրաքանչյուր մարդու համար, ով իրեն քրիստոնյա ու աստվածավախ մարդ է համարում: Չկա մի այնպիսի մարդ, որին ծանոթ չլինի վախի զգացումը և այս պարագայում շատ կարևոր է տարանջատել մարդկային բազմաբնույթ վախերը՝ Աստծո հանդեպ զգացած երկյուղից:

Ձեզանից շատերը լսած կլինեն մի այսպիսի կարծիք, որ մարդուն հավատքի կամ կրոնի մեջ պահողը սպասվող պատժի վախն է՝ թե՛ այս կյանքում և թե՛ հանդերձյալ: Սակայն եկեղեցու հայրերը շատ գեղեցիկ սահմանում են տվել այն միակ ճշմարիտ զգացումին, որ կոչվում է երկյուղածություն և որը մարդիկ պետք է տածեն բոլորիս Երկնային Հոր հանդեպ: Դա այն առանձնահատուկ գիծն է, կամ տարբերանշանը,  որ քրիստոնյաներին առանձնացնում է այլ կրոնների կամ աղանդների հետևորդներից: Այսպիսով, Աստծո հանդեպ զգացած երկյուղածությունը՝ դա Աստծո նկատմամբ տածած սիրո ու սրտի դողի արտահայտությունն է, մեղքերի պատճառով Աստծուց հեռանալու, Նրան կորցնելու վախը: Նրա Սրբասուրբ Կամքին չհետևելու պատճառով Աստծուն վշտացնելու վախն է: Այսինքն, երկյուղածությունն Աստծո հանդեպ տածած մեծագույն սիրո արտահայտությունն է, սիրելի հավատացյալներ: Սուրբ Գիրքն ավելացնում է նաև, որ. «Զգոնության սկիզբը երկյուղն է Տիրոջ հանդեպ, բարեմիտ են բոլոր նրանք, որ գործադրում են այն...» (Սղմ. 110:10): «Տիրոջ երկյուղը խրատ է և իմաստություն, և փառքը ծագում է դրանից» (Առակ. 15:33): Նաև «Տիրոջ երկյուղը կյանք է մարդու համար. ով չունի այդ երկյուղը, մոլորված շրջում է դռներին» (Առակ. 19:23):

Սիրելի հավատացյալներ, եթե մարդկային հարաբերություններից տեսանկյունից դիտարկենք օրինակ՝ ծնող-զավակ, կամ կին-ամուսին փոխհարաբերությունները, ապա կտեսնենք, որ առողջ հարաբերությունների դեպքում՝ մենք մեր հարազատ մարդու հանդեպ սխալ չենք գործում ո՛չ թե այն վախից, որ կպատժվենք նրա կողմից, այլ՝ նրան չվշտացնելու ու ցավ չպատճառելու վախից: Եվ ուրեմն որքան առավել պետք է այդ զգացմունքն ունենանք մեր Արարչի ու Ամենասիրող Ծնողի հանդեպ, Ով մեզ համար նույնիսկ Իր Միածին Որդուն չխնայեց, այլ զոհաբերեց, որպեսզի մենք փրկություն ունենանք ու Իր որդիները կոչվելու պատվին արժանանանք:

Աստվածաբանական մի գրքում ասվում է, որ երեք ճանապարհներ են տանում դեպի Աստծուն՝ ստրուկի, վարձկանի և որդու: Դիտարկելով այս ուղիները՝ տեսնում ենք, որ ստրուկի ճանապարհը, որի մասին արդեն խոսեցինք, դա այն ճանապարհն է, երբ մարդ փորձում է զերծ մնալ մեղքերից, քանի որ վախենում է հատուցումից: Սակայն մարդը, միայն այդ ճանապարհին հետևելով, չի հաջողի երբևէ, որովհետև անընդհատ վախն ու դրա հետևանքով առաջացած անհանգստությունն ու նյարդային վիճակը նրան միայն փակուղի կտանեն ու կվնասեն իր շրջապատին ևս:

Վարձկանի ճանապարհն իրենից ենթադրում է, որ մարդն իր կյանքում ինչ-որ անում է, անում է միայն Երկնային Վարձքի հույսով: Միայն այս ճանապարհով ընթանալը ևս փակուղի է տանում, քանի որ մարդը գործում է ոչ թե սիրուց կամ ողորմածությունից մղված, այլ՝ սեփական վարձքի ակնկալիքից:

Եվ բնականաբար մեզ մնում է ընտրել միայն որդու ճանապարհը, որն էլ դեպի Հայրն է տանում: Այսինքն մեր Երկնային Հոր հանդեպ ունեցած սիրուց մղված պիտի գործենք ու դրա հիման վրա կառուցենք մեր կյանքերը: Ի տարբերություն մյուսների՝ սա միակ ճանապարհն է, որ անցնում է մեր սրտի միջով, այլ ոչ թե թելադրվում է ուղեղի կողմից միայն: Սակայն պետք է զգուշացնեմ ձեզ, սիրելիներ, որ այս ճանապարհն այդքան դյուրին չէ, որքան կարող է առաջին հայացքից թվալ, որովհետև այս ճանապարհն անցնելու համար մենք պետք է կատարյալ սեր ունենանք մեր Երկնային Բարեգութ Ծնողի նկատմամբ, որին հասնելը ջանք, համբերություն ու անսասանություն է պահանջում: Այս մասին քիչ հետո ավելի մանրամասն կխոսեմ, իսկ այժմ ուզում եմ մեջբերել Եկեղեցու Սուրբ Հայրերից մեկի խոսքը, թե ինչպես է բացատրում երկյուղածությունը; Նա ասում է. «Աստծուն փառաբանել՝ նշանակում է դավանել Նրա անսահման կատարելությունն ու զարմանահրաշ գործերը, և հետևաբար Նրա հանդեպ տածել սիրո, ակնածանքի, հավատարմության զգացում և ընդունումն այն բանի, որ ընդամենը փոշի ենք Նրա անսահման մեծության առջև:

Շնորհակալ լինել Աստծուն՝ նշանակում է դավանել, որ մեր գոյությունը՝ մեզանում եղած ամեն ինչով հանդերձ, և մեզ ու այլ արարածներին ուղարկված բոլոր բարիքներն Աստվածային ամենախնամ սիրո անմիջական շնորհներն են, այն սիրո, որn ընդգրկում է ոչ միայն մեր ներկան, այլև՝ անվերջանալի ապագան: Եվ Նրա հանդեպ երախտագիտության զգացում ունենալը նշանակում է պատրաստակամությամբ Նրան նվիրաբերել ողջ կյանքդ՝ փորձելով Նրա աստվածային սուրբ կամքը կատարելու միջոցով հաճո լինել Աստծո Սրտին:

Այս երկու գծերը սրտի հավատքի արտահայտություններն են, որի գլխավոր հատկանիշն աստվածահաճությանն ուղղորդող երկյուղածությունն է, որն էլ նպատակներից գլխավորն է»:

Եկեղեցին կրկին ու կրկին սովորեցնում է մեզ, սիրելիներ, որ սերն ինքնանպատակ, առանց գործերի ու միայնակ չի լինում, և մնացած պայմանների առկայության դեպքում միայն կարող է շիտակ ու կայուն լինել: Եկեղեցին չի առանձնացնում սերը, ողորմածությունն ու խոնարհությունը միմյանցից, այլ ընդհակառակը՝ նույնացնում է. ինչպես սերն ու ողորմածությունը չեն կարող լինել առանց խոնարհության, այնպես էլ խոնարհությունն՝ առանց սիրո և ողորմածության: Եվ այս երեքի լիարժեք ու կատարյալ միությունն է, որ կազմում է հավատքի հիմքը, որն էլ իր հերթին Աստծո հանդեպ երկյուղածություն է ծնում:

Աստծո հանդեպ ունեցած երկյուղածության մասին բազմիցս է խոսվում Աստվածաշնչում և տարբեր լեզուներում տարբեր կերպ է հնչում այս բառը: Ես կուզենայի հայերեն տարբերակից բացի օրինակ բերել նաև լատիներեն տարբերակը, որն արտահայտվում է «Timor» բառով: Այս բառը թարգմանվում է որպես՝ ուրախալի վեհերոտություն, ցավ պատճառելու, նեղացնելու, կորցնելու վախ: Շատ կարևոր է լիարժեքորեն գիտակցել այս բառի իմաստը, որպեսզի կարողանանք ճիշտ ուղու վրա դնել մեր հոգևոր կյանքը: Եվ երբ մենք հասկանանք այս բառի ողջ խորությունը, ապա վախից տրտմելու փոխարեն՝ նոր ուժերով, հնարավորություններով և ուրախությամբ կլցվենք: Այս բառի գիտակցումն է, որ լիարժեքորեն բացատրում է ռուս հոգևորականներից մեկի այն սահմանումը, թե՝ քրիստոնեությունը ծնրադրությունից է սկսվում: Այսինքն, ոչ թե վախից դրդված, պարտադրված կամ անհարմար զգալով արված երկրպագությունն է, այլ՝ ցնծությունն ու հիացմունքը՝ Զորությունների Տիրոջ ամենակարողության առջև: «Որքա՜ն մեծ են գործերը քո, Տե՛ր, ամեն ինչ իմաստությամբ ստեղծեցիր դու, և աշխարհը լցվեց քո ստեղծածներով»,- գովերգում է Դավիթ թագավորը (Սղմ. 103:24): Սա այն զգացումն է, որն իր մեջ ներառում է և՛ սեր, և՛ երախտագիտություն, և՛ երջանիկ գիտակցումն այն բանի, որ Նա կողքիդ է, և այս ամենի մեջ վախ չկա: «Տիրոջ հանդեպ երկյուղը փառք է ու պարծանք, ուրախություն է և ցնծության պսակ։ Տիրոջ հանդեպ երկյուղը զվարճացնում է սիրտը և պարգևում ուրախություն, խնդություն ու երկար կյանք» (Սիր. 1:11, 12): Եսայի մարգարեն էլ Աստծո հանդեպ տածած երկյուղը դասում է Սուրբ Հոգու յոթ շնորհների շարքը՝ ասելով. «Նրա վրա պիտի իջնի Աստծու հոգին, իմաստության և հանճարի հոգին, խորհրդի ու զորության հոգին, գիտության և աստվածպաշտության հոգին. Աստծու երկյուղի հոգին պիտի լցնի այն» (Եսայի 11:2, 3):

Այսպիսով, սիրելի հավատացյալ քույրեր և եղբայրներ, մենք՝ որպես քրիստոնյաներ, լցված պիտի լինենք Աստծո երկյուղով, մեր Սիրելիին չվշտացնելու երկյուղով, իսկ դա էլ հենց սիրո արտահայտումներից մեկն է: Սակայն, պետք է քաջ գիտակցենք նաև, որ մարդն ի զորու չէ միանգամից հասնելու սիրո այդ կատարելությանը: Պետք է հասկանանք, որ դա պայքարի մի ուղի է, որի վրա դեռևս բազմաթիվ հարցերի ու իրարամերժ զգացումների ենք հանդիպելու, որոնց առաջ, սակայն, չպետք է ընկրկենք: Փուլ առ փուլ պետք է անցնեք պայքարի այդ ուղին, որպեսզի մեր վերջնանպատակին հասնենք՝ կատարյալ սիրո զգացումն ունենաք առ Աստված:

Մի այսպիսի խոսք կա, սիրելի հավատացյալներ, որ սիրել կարողանալու համար, պետք է կարողանալ ատել: Որպեսզի այս ասացվածքը ճիշտ հասկացվի դիմենք Աբբա Եսայիի խոսքին, որն ասում է. «Բնական ատելություն կա, և մեղքի ու դևերի հանդեպ առանց այդ ատելությունը տածելու՝ հոգու փառքը չի բացվում: Այդ բնական ատելությունը, սակայն, մեր մեջ փոխակերպվել է մեր մերձավորի հանդեպ տածած անբնական ատելության»:

Կհամաձայնեք ինձ հետ, սիրելիներ, եթե ասեմ, որ ատելություն կարող ենք զգալ ինչ-որ բանի նկատմամբ այն բանից հետո միայն, երբ տեսնենք ու ճանաչենք դա: Եվ աստվածային երկյուղն էլ գալիս է բացելու մեր հոգու աչքերը, որպեսզի տեսնենք և ճանաչենք ինքներս մեզ, մեր ներսը, հասկանանք, թե ինչն է մղում մեզ Աստծո կամքը խախտելու և Նրանից հեռանալու, և դա ատելով էլ՝ գանք դեպի սեր առ Աստված:

Արդ, սիրելի քույրեր և եղբայրներ, քանի որ բոլորս էլ կանգնած ենք ճշմարիտ հավատքի ուղու վրա, մաղթում եմ մեզ, որպեսզի ստրուկի ու վարձկանի փուլերն անցնելով՝ հասնենք որդու ճանապարհին, որն այդ նախորդ երկուսի պսակն է: Որպեսզի կատարյալ սիրո միջոցով ճաշակենք Աստծո հանդեպ ունեցած երկյուղածությունը: Երկյուղ ունենանք առ Աստված, որպեսզի չվախենանք ոչ ոքից և ոչնչից, քանի որ ինչպես սաղմոսերգուն է ասում. «Տերն իմ լույսն է ու կյանքը, ո՞ւմից վախենամ. Տերն իմ կյանքի ապավենն է, ո՞ւմից ես դողամ» (Սղմ. 26:1): Երկյուղ ունենաք առ Աստված, քանի որ նա՝ ով երկյուղում է Աստծուց, ամեն բան Նրա մեջ է գտնում, քանի որ Աստված ամեն ինչ է և ամեն ինչ առանց Աստծո՝ ունայն է ու դատարկ: Արդ, սիրելիներ, փորձենք նմանվել սաղմոսերգուին ու մեր ապրած կյանքերով գոհություն ու փառաբանություն մատուցենք Ամենասուրբ Երրորդությանը՝ Հորը, Որդուն և Սուրբ Հոգուն՝ այժմ, միշտ և հավիտյանս հավիտենից, ամեն:

Տեր Գրիգոր քհն. Գրիգորյան