Գիտելիքն աղետ է առանց աստվածային լույսի լուսավորման

Եթե մարդիկ «արգելակեին» իրենց բանականությունը, ապա ոչ միայն գլուխները թարմ կլինեին, այլև Աստծո շնորհն էլ կկարողանար հեշտությամբ մոտենալ նրանց: Գիտելիքն աղետ է առանց լուսավորության: Հոգևոր առումով իր վրա աշխատելով ու ճգնելով՝ մարդը լուսավորվում է Աստծուց: Նա աստվածային լույսի լուսավորումն ունի, Աստծո մեջ ապրելու փորձ, այլ ոչ թե իր սեփական մտքերը: Այդ պատճառով էլ նա հեռուն է տեսնում: Կարճատես մարդը մոտը լավ է տեսնում, բայց հեռվում գտնվող առարկաները չի տեսնում: Չնայած նա էլ, ով կարճատեսություն չունի, եթե նույնիսկ մի փոքր հեռու գտնվող առարկաները տեսնի, հո մեծ նվաճում չէ՞: Մարդը միայն երկու մարմնավոր աչք ունի, իսկ հոգու աչքերը բազմաթիվ են:

Այն մարդիկ, ովքեր հեռանում են Քրիստոսից, իրենց զրկում են աստվածային լույսից, որովհետև անմիտների պես իրենք են արևի լույսից հեռանում և այնպիսի տեղ գնում, որտեղ արևի ճառագայթները չեն ընկնում: Արդյունքում՝ հոգևոր առումով մրսած ու հիվանդ են: Եթե մարդը չմաքրվի, եթե աստվածային լուսավորումը չայցելի նրան, ապա նրա [մարդկային] գիտելիքը, որքան էլ որ այն ճիշտ լինի, ընդամենը ռացիոնալիզմ է և ոչ այլ ինչ: Ահա՛ այսպիսի եզրակացության եմ հանգում: Իսկ եթե աստվածային լուսավորումն անհետանա, ապա մարդկանց ասածից ու գրածից օգուտ չի լինի: Սաղմոսները աստվածային լույսի օգնությամբ են գրվել և միայն տեսեք, թե որքա՜ն խորն են դրանց իմաստները: [Այժմյան} թեկուզ բոլոր աստվածաբաններին ու լեզվաբաններին հավաքիր և կտեսնես՝ նրանք նման խորության նույնիսկ մեն-մի հատիկ սաղմոս չեն կարողանա հորինել: Դավիթ թագավորը գիտուն մարդ չէր, բայց հստակ երևում է, թե ինչպես էր Աստծո Հոգին ղեկավարում նրան:

Եկեղեցին էլ է այսօր տենդի մեջ գտնվում, որովհետև աստվածային լուսավորում չկա, և յուրաքանչյուրը դատում ու դատապարտում է, ինչպես որ խելքին է փչում: Իսկ հետո «մարդկային գործոնն» է խառնվում, կրքեր են առաջանում և սատանան այստեղ արդեն ծավալվելու տեղ ունի: Այդ պատճառով էլ այն մարդիկ, ովքեր սեփական կրքերի իշխանության տակ են գտնվում, չպետք է իշխանության ձգտեն:

- Այսինքն, մարդիկ պետք է համառորեն աստվածային լույսը խնդրե՞ն, Հա՛յր:

- Այո՛, այլապես նրանց կողմից առաջարկվող լուծումները նրանց բանականության ծնունդն են լոկ: Իսկ այնուհետև շփոթմունք է առաջանում: Կոնֆերանսներ, խորհրդակցություններ… Եվ վատ է, որ նրանք, ովքեր զբաղվում են դրանով, նախ իրենք իրենց չեն ճանաչել: Քանի որ ինքն իրեն ճանաչելն ավելին արժե, քան աշխարհի բոլոր գիտելիքները: Ուրիշներն էլ են ընդունում այն մարդուն, ով խոնարհաբար ճանաչում է իրեն:

Եթե որոշ [շատախոսներ] ճանաչեին իրենք իրենց, ապա իրենց ողբալի վիճակը տեսնելով՝ չէին համարձակվի նույնիսկ իրենց բերանները բաց անել:

Մի անգամ մի մարդ բողոքում էր, թե իբր գեթ մի ուղղափառ չկա, որպեսզի Ուղղափառությունը ներկայացնի արտասահմանում տեղի ունեցող տարբեր կոնֆերասների և այլ միջոցառումների ժամանակ: Անդադար խոսեց, խոսեց, խոսեց, գույներն այնքան խտացրեց, որ ուղղակի մնաց պառկես ու մեռնես: Նրան ասացի. «Երբ Աստված Եղիա մարգարեին հարցրեց. «Ի՞նչ ես այստեղ, Քորեբ լեռան վրա փնտրում, Եղիա՛» (հմմտ. Գ Թագ. 19:13-18), ապա մարգարեն պատասխանեց, որ մենակ է մնացել: Այնժամ Աստված նրան ասաց. «Յոթ հազար մարդ չծնրադրեցին Բահաղին»: Յոթ հազար մարդ պահպանեցին հավատը, իսկ Եղիա մարգարեն ասում էր. «Մենակ մնացի»: Այժմ էլ դու ես գույները խտացնում, երբ այնքան հավատացյալներ կան: Մի՞թե մեր Ամենակալը նման է այն Ամենակալին, որ եկեղեցու գմբեթի տակ է նկարված, որը կարող է ճաքել երկրաշարժից, և այնժամ մենք մտածում ենք, թե ինչ անել, որպեսզի այն չթափվի, վերականգնիչների ենք հրավիրում, որպեսզի ամրացնեն այն»: «Այնտեղ՝ Ամերիկայում,- պատասխանեց նա,- լրիվ դատարկություն է, ոչ ոք չկա»: «Ինչպե՞ս չկա,- առարկեցի ես,- երբ ես այնքան հավատացյալների եմ ճանաչում Ամերիկայից»: «Այո,- ասում է,- այդպես է: Բայց ախր կաթոլիկներն այնպիսի խարդախներ են: Ամեն ինչ անում են մեզ ապակողմնորոշելու համար»: «Կաթոլիկներն իրենք են արդեն զզվում պապական իշխանությունից և այժմ վերադառնում են Ուղղափառությանը: Երբ Դիմիտրիոս պատրիարքը* այցով Ամերիկայում էր, մի՞թե կաթոլիկները չէին բացականչում. «Պատրիարքը ճշմարիտ քրիստոնյա է, իսկ Պապը՝ առևտրական»: Մի՞թե կաթոլիկները դա զայրույթով չէին ասում: Իսկ դու պնդում ես, որ կաթոլիկները ձգտում են խորամանկությամբ թափանցել Ուղղափառության մեջ, որպեսզի քայքայեն այն և նման այլ բաներ: Այդ դեպքում Աստված որտե՞ղ է ըստ քեզ: Մի՞թե սատանան կարող է խելքին փչածն անել»:

Դժբախտաբար, արևմտյան ռացիոնալիզմն ազդել է նաև արևելյան ուղղափառ հայրապետների վրա: Եվ ահա նրանք միայն մարմնով են գտնվում Արևելյան Ուղղափառ Եկեղեցում, իսկ իրենց ողջ էությամբ Արևմուտքում են, և նրանց թվում է, թե այն է թագավորում աշխարհում: Իսկ եթե նրանք հոգևոր կերպով, Արևելքի լույսի, Քրիստոսի լույսի օգնությամբ նայեին Արևմուտքին, ապա կտեսնեին դրա հոգևոր մայրամուտը, որն աստիճանաբար կորցնում է Իմաստուն Արեգակի՝ Քրիստոսի լույսն ու անթափանց խավարի մեջ սուզվում: Բայց դրա փոխարեն նրանք կոնֆերանսների են հավաքվում և անվերջ քննարկում թեմաներ, որ իսկի քննարկելու ենթակա էլ չեն, որոնք այսքան ժամանակ նույնիսկ Սուրբ Հայրերը չեն քննարկել**: Այդ բոլոր գործողությունները բանսարկուից են: Դրանք ուղղված են հավատացյալներին շփոթության ու գայթակղության մեջ գցելու, որպեսզի ոմանց հերետիկոսության մղեն, իսկ մյուսներին՝ պառակտման: Սատանան այդ եղանակով նոր ռազմահենադաշտեր է գրավում: Ա՜խ, ա՜խ, ա՜խ, այդ մարդիկ տանջում են ժողովրդին ու թյուրիմացության մեջ գցում:

Իսկ ինչի՞ց է սկսում այդ ամենը: Նրանից, որ մարդը, հոգևոր առումով չաշխատելով, մտածում է, թե ինքը հոգևոր մարդ է, և դրանից հետո հիմարություններ է դուրս տալիս: Մտքի բնական անաղարտություն և քիչ գիտելիք ունեցող երեխան քեզ խելամիտ բաներ կասի: Եվ ընդհակառակը՝ հրաշալի կրթություն ունեցող, բայց ընդունած դիվական ներգործությունից մրոտված ուղեղով մարդն ամենագարշելի աստվածանարգությունները կասի:

Նա, ով իր միտքը մշտապես զարգացնում է գիտելիքներով և միևնույն ժամանակ Աստծուց հեռացած է ապրում, ի վերջո այն երկսայրի է դարձնում: Եվ այնժամ դրա մի սայրով ինքն իրեն է խոցում, իսկ մյուսով՝ իր սոսկ խոհական, հակաճառություններ չընդունող մարդկային որոշումներով՝ մարդկանց է վիրավորում: Մարդկային գիտելիքն այն ժամանակ է օգտակար լինում, երբ լուսավորվում է, դառնում՝ աստվածային: Հակառակ դեպքում՝ դա մարդկային խորամանկություն է, դատողականություն, աշխարհիկ տրամաբանություն: Շնորհազուրկ միտքն ինքն իրենով ոչ մագնիսականացված երկաթե ձող է, որը մետաղե առարկաներին է հարվածում՝ կամենալով, որպեսզի դրանք իրեն կպչեն: Բայց դրանք չեն կպչում, այլ միայն ծռմռվում են դրա հարվածներից:

Այդպիսին են այժմյան մարդիկ: Ամեն ինչ չոր դատողականության տեսակետից են ընկալում: Այդ դատողականությունն իսկական աղետ է, քանի որ ասված է «գիտությունը հպարտացնում է» (Ա Կորնթ. 8:1): Եթե մարդու մեջ աստվածային լույսը չկա, ապա գիտելիքն անպետք է, այն կործանում է բերում:

* Դիմիտրիոս՝ Տիեզերական Պատրիարք 1972-1991թթ.-ին:

** Հայր Պաիսիոսը նկատի ունի այն աստվածաբանական կոնֆերանսները, որոնց ժամանակ այնպիսի հարցեր են քննարկվում, որոնց մասին Եկեղեցին որոշակի հայրաբանական կարծիք ունի, նաև այնպիսի հարցեր, որոնք ընդհանրապես քննարկման կարիք չունեն:

Հայր Պաիսիոս Աթոսացու «Ցավով և սիրով՝ ժամանակակից մարդու մասին» գրքից

Ռուսերենից թարգմանությունը՝ Էմիլիա Ապիցարյանի