Մտքի արթնության կամ զղջման և արտասուքների մասին

Թեոփիլոս եպիսկոպոսն ասաց. «Ինչպիսի՜ ահուդողի մեջ կլի­նենք, եղբայրնե՛ր, երբ մեր հոգիները հեռանան մեր մարմիններից, որովհետև այդ ժամին հապշտապ կգան հակառակորդ զորություննե­րի գնդերն ու զորավարները, այս աշխարհի իշխանը և խավարի դևե­րը, որոնք դատաստան կանեն մեղանչած հոգուն, և բերելով գիտակ­ցաբար թե անգիտակցաբար, հայտնի թե անհայտ գործված մեղքերը` կդնեն նրա առջև, և քանի որ հակառակորդներ են, կմատնեն նրա բոլոր գործերը` ասելով. «Այսքան չարիքների գործողը սա՛ է»: Ուստի ինչպիսի՜ ահուդողի մեջ կլինի այն հոգին, մինչև որ վճիռը կայանա, և ազատվի նրանցից: Այդ ժամը դժվարին է, դառն ու չար, և բոլոր ադամորդիներիս երկյուղը մեծ կլինի, մինչև որ հոգին տեսնի այդ գործի ավարտը, որովհետև կգան նաև սուրբ հրեշտակների աստվա­ծային զորքերը և կբերեն բոլոր այն բարի գործերը, որ նա կատարել է: Հոգին դողալով կնայի մե՛կ այս կողմ, մե՛կ այն կողմ և սաստիկ կվախենա խավարի զորքից, մինչև որ անաչառ և արդար Դատավորի կողմից դատաստանը հռչակվի: Եվ եթե հոգին ողորմության արժանի լինի, այնժամ չար դևերը կսաստվեն Աստծո ակնարկումից, և իսկուկն Աստծո սուրբ հրեշտակները կհափշտակեն այդ հոգին դևերի ձեռքից, իսկ նա այսուհետև այլևս չի երկնչի: Եվ այնժամ կամբողջանա Գրքի խոսքը, որ ասում է. «Ուրախացողների բնակությունը Քեզ մոտ է», և դարձյալ, թե՝ «Ումից փախչում են բոլոր վշտերը, հեծությունն ու հա­ռաչանքը» (Եսայի, ԼԵ 10, ԺԱ 11): Իսկ երբ ազատվի այն հալածիչներից, կտանեն նրան անպատմելի ուրախության և աննկարագրելի փառքի մեջ՝ Աստծո և Քրիստոսի առաջ և կտեղավորեն նրան երանելի ար­դարների օթևաններում: Իսկ եթե անձը եղկելի գտնվի և երկրավոր վատթար գործերի մեջ՝ թաղված, նա կլսի այն դառը խոսքը, թե` «Կվե­րանա՛ ամբարիշտն ու չի տեսնի Աստծո փառքը»: Եվ այնժամ կպատի նրան բարկության դառն օրը, վշտերի և նեղության օրը, մթության և խավարի օրը. օր, որը հանում է դեպի արտաքին խավարն ու գեհենի կրակը, որպեսզի տանջվի նրա մեջ հավիտյան: Եվ ո՞ւր կմնան այս աշ­խարհի պարծանքը, մեծության զորությունն ու հանգիստը, ո՞ւր կմնա բարձրապարանոց հպարտությունը, ո՞ւր կմնան ունեցվածք, գանձեր ու հարստություն, զորքերի, ծառաների և մարդկանց բազմություն­ները, ո՞ւր կմնա ազնվականությունը, հոր, մոր և ազգի ազնվազար­ մությունը… Եվ այն ամենը, որ այստեղ անցողիկ ու ապականացու են, սիրելի և ցանկալի են մարմնին` ինչո՞վ կարող են օգնել այնժամ կամ փրկել սոսկալի հրակիզման կամ այլևայլ բազում և տեսակ­տե­սակ տանջանքներից: Եվ արդ, քանի որ այդպես է լինելու, ուրեմն` սնվե՛նք սրբությամբ, միշտ աստվածապաշտության մեջ մնա՛նք, ստա­նա՛նք կատարյալ սեր առ Աստված և դեպի բոլոր մարդիկ, սուրբ կենցաղավարություն ստանա՛նք, ճգնության ճանապարհը իմաստու­թյամբ ընթանա՛նք` աղոթքով, պահքով և զգոնությամբ, և փութա՛նք, որպեսզի առանց հապաղելու բարի՛ն ստանանք և չարից փախչե՛նք, որպեսզի արժանի լինենք լսելու այս քաղցր ձայնը մեր Հիսուս Աստ­ծո բերանից, որ ասում է. «Եկե՛ք, ի՛մ Հոր օրհնյալներ, ժառանգեցե՛ք Արքայությունը, որ պատրաստված է ձեզ համար աշխարհի սկզբից» (Մատթ. ԻԵ 34), և սրանից հետո ասվածը»: Այս Թեոփիլոսը իր մահվան օրն ասաց. «Երանի է քեզ, հա՛յր Արսենիոս, որովհետև միշտ հիշում էիր այս օրը»:

«Սուրբ հայրերի վարքն ու կենցաղավարությունը» գրքից, Հատոր Ա, Էջմիածին 2016