Սաղմոս ԼԲ

Սաղմոս Դավթի. այս սաղմոսն ասվել է Եզեկիայի փրկության համար, որին ուրախակցելով հրամայում է զոհաբերություններով և քնարով գոհություն մատուցել Տիրոջը: Նաև Սուրբ Երրորդության խոստովանություն է, հավատքի պատգամ, ինչպես նաև հեթանոսների կոչում:

1. Ցնծացէք, արդարք, ի Տէր, ուղղոց վայելէ օրհնութիւն. խոստովան եղէրուք Տեառն օրհնութեամբ. տասնաղեաւ սաղմոսարանաւ սաղմոս ասացէք նմա:

Ցնծացե՛ք, արդարնե՛ր, Տիրոջով. արդարներին է վայել օրհնությունը: Գոհությո՛ւն հայտնեցեք Տիրոջը օրհներգությամբ, տասլարանի նվագարանով սաղմո՛ս երգեցեք նրան:

Ցնծացեք, Ակյուղասն «Օրհնեցեք» է ասում, Սիմաքոսը՝ «Երգեք և պատմեք»: Արդարներին է վայել օրհնությունը, այլ ոչ թե մեղավորներին. այնտեղ, որտեղ ավազանի միջոցով ձրի թողություն կա և զղջում, մեղավոր չի կարող լինել: Տիրոջն օրհներգելը նրան մեծ, անմահ, անեղ, բարի դավանելն է և արդարներին է վայել օրհնությունը, այստեղ առանց խղճմտանքի, այնտեղ՝ պսակի արժանանալով, քանզի նա միայն կարող է պահել կամեցողներին և պսակել վաստակածներին: Տասլարանի. այնտեղ այսպես էին երգում կարծես քնարին հպվելով տաս մատներով և ձայներ արձակելով: Նաև մարդն է տասլարանի քնար՝ հոգու և մարմնի զգայարաններով:

2. Օրհնեցէ՛ք զՏէր յօրհնութիւն նոր, զի բարի է. սաղմոս ասացէք նմա օրհնութեամբ:

Օրհնեցե՛ք Տիրոջը նոր օրհներգով, քանզի հաճելի է այն: Սաղմո՛ս երգեցեք նրան օրհնությամբ:

Նոր օրհնություն մատուցեք Աստծուն նոր շնորհներ ստացածներ՝ այնտեղ ասորիներից փրկվելով, այստեղ՝ դևերից և նոր եկեղեցի հաստատելով: Հաճելի է սաղմոսերգությունը, այլ ոչ թե սատանայական երգեր երգելը:

3. Ուղիղ են պատգամք Տեառն. և ամենայն գործք նորա հաւատովք են. և սիրէ զողորմութիւն և զիրաւունս Տէր:

Ճշմարիտ են Տիրոջ պատգամները, և հուսալի՝ նրա բոլոր գործերը: Տերը ողորմություն և իրավունք է սիրում:

Ճշմարիտ են, որ Որդուն ուղարկեց, ինչպես նաև առաքյալներին ու մարգարեներին և նրա բոլոր գործերը հուսալի են, քանզի հավատքի միջոցով ենք իմանում հավիտենականության մասին, նաև հավատքի միջոցով է գործում Աստված՝ մարդկանց վարձատրելով ոչ միայն նրանց առաքինությունների համար, այլև՝ հավատքի: Ողորմություն և իրավունք է սիրում, քանզի եթե իրավունքով չկարողանանք ապրել, ապա ողորմությանը դիմենք, որովհետև սատանան անդադար հակառակվում է, իսկ մարդն էլ պարտավոր է անդադար պատերազմ մղել նրա դեմ:

4. Ողորմութեամբ Տեառն լի եղեւ երկիր, և բանիւ Տեառն երկինք հաստատեցան. և հոգւով բերանոյ նորա ամենայն զօրութիւնք նոցա:

Տիրոջ ողորմությամբ է լցված երկիրը: Տիրոջ խոսքով ստեղծվեց երկինքը, և իր բերանի շնչով՝ նրա բոլոր զորությունները:

Քանզի ողորմությամբ ստեղծեց, ինչպես որ ասում է. «Աշխարհս ողորմությամբ պիտի շինվի» (Սաղմ. 88), և թեև երկայնամիտ է, բայց կործանեց ասորիներին՝ ողորմություն անելով Եզեկիային և այդ լուրի համբավից ամբողջ աշխարհը հասկացավ, [որ ողորմած է նա]: Տիրոջ խոսքով ստեղծվեց երկինքը. ասաց և եղավ, և այնտեղ ողորմություն չասաց, քանզի այնտեղ չկա ո՛չ մարմին և ո՛չ էլ սատանա: Եվ իր բերանի շնչով. անմարմին բանականները զորավոր եղան: Տիրոջ ողորմությամբ է լցված երկիրը. Հոր միջոցով երկիրը լցվեց ողորմությամբ, մարդասիրությամբ, քանզի մոտ է անառակին ողորմելու պահը: Տիրոջ խոսքով ստեղծվեց երկինքը. Միածնի խոսքով, ասում է, հաստատվեց երկինքը, քանզի խոսքով հալածեց ապստամբին՝ երկնքից երկիր գցելով նրան իր իշխանության հետ միասին և մյուսներն էլ հաստատում էին, որ նրանից երկյուղում էին: Եվ իր բերանի շնչով, քանզի հարկ եղավ նույն իր բերանի շնչով, որով որ ստեղծեց, գալ և խնամել ողորմելիիս: Ինչպես նաև այդ հպարտին տապալելով Տերը ողորմեց երկրին և երկնավորները հաստատորեն ճանաչեցին Աստծուն և չեն համարձակվի հայհոյել, նաև Հոգով լցված մարգարեները սովորեցին, թե զորավոր են երկնայինները՝ Սուրբ Հոգու շնորհով ստեղծված, որ լցվեցին Հոր ավետիսով, Բանի խոստմամբ, իսկ առաքյալները զորացան Հոգով: Եվ քանի որ երեք բնությունը, աստվածությունը և կամքը մեկ է, ապա մարգարեներից մեկն ասում է. «Տերն ինձ ուղարկեց, Տերը և նրա Հոգին» (Ես. 48:16), նույն կերպ բոլորին նախախնամում է նույն արարչագործը:

5. Ժողովեաց որպէս ի տիկս զջուրս ծովու. և դնէ ի խորս զգանձս իւր:

Ինչպես մի տիկի մեջ՝ հավաքեց ծովի ջրերը և իր գանձը դրեց անդունդների հատակը:

Վերինը վերում ամփոփելով և ներքևինն ամեն կողմից ամուր կապելով: Եվ իր գանձը դրեց անդունդների հատակը. ոսկի, թանկարժեք քարեր և մարգարիտներ: Դարձյալ՝ ջրերը հավաքեց ծովերում, գետերում և աղբյուրներում, և այդ ջրերը, ինչպես մի տիկի մեջ, հավաքում է նաև օդում, և երկրի անդունդներում է դնում, որպեսզի զորություն տա բույսերին, ցորենին և պտուղներին, ինչպես նաև որպես բժշկարար միջոց պահելով, քանզի Տիրոջ հրամանով ամպերից թափվում է մարդկանց և բոլոր կենդանիների կարիքների համար: Դարձյալ՝ ասորիները ջրի մասին որպես առակ ասում են, թե Երուսաղեմից հավաքելով ինչպես մի տիկի մեջ, հոգիները պահվեցին հրեշտակի մոտ, իսկ մարմինները հող դարձան, և գանձերն էլ պահվեցին թագավորի շտեմարաններում: Դարձյալ՝ ծովը Աստծո խորհուրդն ու իմաստությունն է, տիկը՝ մարգարեներն, առաքյալներն ու վարդապետներն են, ըստ այդմ էլ նոր գինին նոր տիկերում է պետք լցնել, այլ ոչ թե հին: Անդունդները՝ երկու կտակարաններն են, իսկ գանձերը՝ ծածկված հանճարն ու միտքն են, որ խորքերում են, և ինչպես ծովը տիկերի մեջ է առնված, այդպես էլ աստվածային խորիմաստությունն է, որ իրենց մեջ են պահում:

6. Երկիցէ ի Տեառնէ ամենայն երկիր. և ի նմանէ դողասցեն ամենայն բնակիչք աշխարհի:

Թող երկյուղ կրի Տիրոջից ողջ երկիրը, և նրանից թող դողան բոլոր բնակիչներն աշխարհի:

Քանզի նա, ով ստեղծեց նրանց ոչնչից, կարող է վերացնել նրանց, եթե բանական էակներն ահով ու երկյուղով չպահեն իրենց տրված սահմանները: Թող երկյուղ կրի Տիրոջից՝ նկատի ունի ասորիների կործանումը և հեթանոսների հավատքի գալը: Եվ նրանից թող դողան. Սիմաքոսը դողալու փոխարեն ասում է «Թող բարեպաշտ լինեն», իսկ Ակյուղասը՝ «Թող հնազանդվեն», քանզի բարու՝ Քրիստոսի մոտ եկան և պաշտեցին ու հնազանդվեցին նրան:

7. Զի նա ասաց՝ և եղեն, ինքն հրամայեաց՝ և հաստատեցան:

Քանզի նա ասաց՝ և ստեղծվեցին, նա հրամայեց՝ և հաստատվեցին:

Հայտնի է, որ արարածներին ասաց և ստեղծվեցին, նաև առաքյալներին ասաց, թե. «Աշակերտ դարձրե՛ք բոլոր հեթանոսներին» (Մատթ. 28:19): Նորից, թե. ձեզանից մեկը հազար հոգու կհալածի, իսկ երկուսը՝ հազարավորների կշարժի՝ Եզեկիայի և Եսայու աղոթքի միջոցով կործանելով:

8. Տէր ցրուէ զխորհուրդս հեթանոսաց, անարգէ Տէր զխորհուրդս ժողովրդոց. և արհամարհէ Տէր զխորհուրդս իշխանաց:

Տերը խափանում է հեթանոսների մտադրությունները, Տերն անարգում է ժողովուրդների դիտավորությունները, Տերն արհամարհում է իշխանների խորհուրդները:

Սենեքերիմին, ինչպես նաև բոլոր հեթանոսներին իրենց պաշտամունքներով հանդերձ, քանզի սուրբ առաքյալների քարոզչության միջոցով արհամարհում և անարգում է նրանց: Դարձյալ՝ Տերը խափանես Հերովդեսի և Պիղատոսի  մտադրությունները, անարգեց քահանայապետերի իշխանությունը և արհամարհեց անկարգ ամբոխին, որ Տիրոջ վրա էին հարձակվել: Երեք անգամ Տեր է ասում, ինչը Հոր, Որդու և Սուրբ Հոգու խորհուրդն ունի:

9. Խորհուրդ Տեառն յաւիտեան մնայ, խորհուրդ սրտի նորա ազգէ մինչև յազգ:

Տիրոջ խորհուրդը հավիտյան կմնա և նրա սրտի խորհուրդը՝ սերնդից սերունդ:

Որովհետև Տիրոջ խորհուրդը մեր խորհուրդների պես չէ, այլ հավիտյանս անփոփոխ է. խորհուրդ, որ ծածկված էր և հայտնի դարձավ և ազգից ազգ փոխանցվեց:

10. Երանի՛ ազգի, որոյ Տեր Աստուած օգնական է նմա. ժողովուրդ, զոր ընտրեաց ի ժառանգութիւն իւր:

Երանի այն ազգին, որի օգնականը Տեր Աստված է, երանի այն ժողովրդին, որին իր համար նա ժառանգություն ընտրեց:

Նկատի ունի քրիստոնյաներին, որ ասաց, թե ուրիշ ազգ է գալու և որ այս ազգն է, որ Տիրոջն է փնտրում: Այն ժողովրդին, որ ընտրեց նախքան աշխարհի լինելը, այնուհետև ասաց, թե իմ ժառանգը հաճելի եղավ ինձ:

11. Յերկնից նայեցաւ Տէր յամենայն որդիս մարդկան. ի պատրաստ բնակութենէ իւրմէ հայեցաւ յամենայն բնակիչս աշխարհի:

Տերը երկնքից նայեց բոլոր մարդկանց որդիներին: Իր պատրաստած բնակատեղից դիտեց աշխարհի բոլոր բնակիչներին:

Երկնքից նայեց և տեսավ, որ բոլորը խոտորվեցին և նոր ճանապարհ բացեց մարգարեների խոսքի միջոցով: Դարձյալ՝ գթությամբ նայեց, որովհետև ամեն ինչ ինքն էր ստեղծել և որ իր պատրաստած բնակատեղին է նաև երկիրը, գիտությամբ և անմեղությամբ, ինչպես որ երկինքն է և ինքը եկավ նրանց մոտ:

12. Ո ստեղծ առանձին զսիրտս նոցա, ի միտ առնու զամենայն գործս նոցա:

Նա, որ ստեղծել է նրանցից յուրաքանչյուրի սիրտը, հաշվի է առնում նրանց բոլոր գործերը:

Մի սիրտ է ասում, այլ ոչ թե բազում սրտեր, որովհետև նա կարող է յուրաքանչյուրի սիրտն առանձին ստեղծել և քննել: Եվ սա, ըստ Սողոմոնի, մեծ հրաշք է, թե ինչպես մարդկանց դեմքերն իրար նման չեն և ոչ էլ սրտերն են իրար նման: Քանզի ո՞վ կարող է իմանալ մեր հոգիները, որովհետև յուրաքանչյուրինը տարբեր է, որն իբրև մարմնի մաս, սիրտ է կոչում և Աստծուն են միայն հայտնի, սակայն ազատ կամքի շնորհիվ, եթե ցանկանան, կարող են և պատճաշ է, որ միանման լինել:

13. Ո՛չ թէ ի բազում զօրս իւր ապրեսցի թագաւոր, և ո՛չ սկայ ի բազում զօրութեան իւրում:

Թագավորն իր զորքի բազմությամբ չի փրկվի, և ոչ էլ հսկան՝ իր մեծ ուժով:

Ինչպես որ չփրկվեցին ո՛չ Սենեքերիմը, ո՛չ Ռափսակը և ո՛չ էլ մյուս թագավորներն իրենց ամբողջ զորքերով և չեն կարող փրկվել նաև Տիրոջ դատաստանից ո՛չ այստեղ և ո՛չ էլ դատաստանի մեծ օրը. իրենց հսկայական ուժերով չեն կարող ազատվել, ինչպես որ չազատվեցին առաջինները:

14. Սուտ է ձի ի փրկութեան իւրում. ի բազում զօրութեան իւրում ոչ ապրեցուցանէ զհեծեալն:

Ձին անօգուտ է փրկության համար, իր մեծ ուժով հանդերձ չի փրկի հեծյալին:

Ինչպես[չփրկեց] փարավոնին:

15. Աչք Տեառն ի վերայ երկիւղածաց իւրոց. և ոյք յուսան յողորմութիւն նորա:

Տիրոջ աչքն իր երկյուղածների  և իր ողորմությանը հուսացողների վրա է:

Երկյուղը և հույսը միայն կարող են փրկել:

16. Փրկել ի մահուանէ զանձինս նոցա. կերակրել զնոսա ի սովի:

Մահից փրկելու նրանց անձը և սովի ժամանակ կերակրելու համար նրանց:

Փրկելու ժամանակավոր և հավիտենական մահվանից: Այստեղ հոգում է կարիքները՝ բացելով ձեռքը և երբ այս սեղանները սպառվեն, Հոր սեղանից է կերակրելու:

17. Անձինք մեր համբերեսցեն Տեառն, զի օգնական և պաշտպան մեր է:

Մեր հոգիներն սպասում են Տիրոջը, քանզի նա մեր օգնականն է ու պաշտպանը:

Եթե նույնիսկ թույլ տա փորձությունների մեջ ընկնել, միևնույն է, նա մեր օգնականն է ինչպես որ նահատակներինն էր:

18. Ի նա ուրախ եղիցին սիրտք մեր, և յանուն սուրբ նորա յուսասցուք:

Նրանով թող ուրախանան մեր սրտերը, և մենք նրա սուրբ անվան վրա հույս դնենք:

Նույնիսկ եթե մարմնով տառապենք:

19. Եղիցի ողորմութիւն քո, Տէր, ի վերայ մեր. որպէս յուսացաք ի քեզ:

Թող ողորմությունդ, Տե՛ր, լինի մեզ վրա, ինչպես որ մեր հույսը դրինք քեզ վրա:

Ինչպես Եզեկիան էր և մեր բնությունը, նաև առաջին արդարները, հույսի չափից է կախված Տիրոջ ողորմությունը, թե որքան է հույսը դնում Տիրոջ վրա և ինչպեսը հենց այդ հույսի օրինակն է՝ հոգևոր կամ մարմնավոր:

 

 

Վարդան Արևելցի, Մեկնութիւն Սաղմոսացն Դաւթի, Էջմիածին, 1797 թ.

Գրաբարից թարգմանեց Գայանե Թերզյանը