Սերը չի նախանձում...

«Թրթուրն այնպես չի ուտում ծառը, ցեցը՝ բուրդը,

ինչպես նախանձի հուրը խժռում է նախանձողի

ոսկորները և ապականում հոգին»

Սբ Հովհ. Ոսկեբերան

Արարիչ Աստված արաչագործության թագ ու պսակ հանդիսացող մարդուն ստեղծեց Իր պատկերով և նմանությամբ, ստեղծեց կատարյալ, անբիծ ու անթերի, բայց երբ բանսարկուի նախանձով մեղքն աշխարհ մտավ, մեղքի հետ նաև մահը, ըստ հետևյալ խոսքի. «Մահն աշխարհ է եկել բանսարկուի նախանձով» (Իմաստ. 2:24), մարդը վտարվեց եդեմական պարտեզից՝ ժառանգելով փուշ ու տատասկ աճեցնող երկիրը: Բանսարկու սատանան, սակայն, չսահամանափակվեց այդքանով: Զրկելով մարդուն երանական կյանքից՝ սկսեց անդուլ պայքարը նրա դեմ: Գործվեց մարդկության պատմության առաջին ոճրագործությունը՝ եղբայրասպանությունը: Չարը նախանձով լցրեց Կայենի սիրտը իր եղբոր՝ Աբելի հանդեպ: Նա չկարողացավ նայել Աբելի՝ Աստծուն հաճելի պատարագներին և նախանձից մղված՝ սպանեց նրան (տե՛ս Ծննդ. 4:1-9): Հովսեփի եղբայրներն էլ, նախանձի՛ց դրդված, կամեցան սպանել նրան և վաճառեցին այլազգիներին... (տե՛ս Ծննդ. 37): Իսկ Սավուղը... Դավթին սպանելու հնար էր փնտրում, որովհետև նախանձում էր նրան այն պատճառով, որ ժողովրդի աչքին սիրված և պատվված էր տեսնում նրան (տե՛ս Ա Թագ. 18:6): Ի վերջո, հրեաներն էլ, նախանձից դրդված, խաչեցին աշխարհի Փրկչին (տե՛ս Մարկ. 15:10): Եվ այսպես շարունակ՝ մինչև մեր օրերը. բանսարկու սատանան նախանձի ախտն է բորբոքում աստվածապատկեր մարդու հոգում, հանապազ խոցում իր աներևույթ նետերով, որպեսզի եղբայրը սպանի եղբորը, հայրը՝ որդուն, ազգերը ոչնչացնեն միմյանց, և հրճվում է մարդկանց հոգիների կորստյամբ: Քրիստոսի փրկագործությամբ սատանան խայտառակ պարտություն կրեց, մահը կուլ գնաց հաղթությանը, ինչպես ասում է առաքյալը. «Ո՞ւր է, մա՛հ, քո հաղթությունը, գերեզմա՛ն, քո խայթոցը» (Ա Կորնթ. 15:55), մեղավոր մարդկությունն ազատագրվեց չարի իշխանությունից, մեղքի ծառայությունից՝ որդեգրվելով Աստծուն, ժառանգելով հավիտենական կյանքը: «Արդ, մեղքից ազատագրվածներդ ծառայեցեք արդարության»,- հորդորում է առաքյալը (Հռոմ. 6:18): Սակայն մեր Եկեղեցու վարդապետության համաձայն՝ չարն իր վերջնական պատիժն ստանալու է ահեղ դատաստանի ժամանակ, երբ համայն տիեզերքը կդատվի արդար Դատավորի՝ Քրիստոս Աստծու կողմից, իսկ սատանան շղթայակապ կնետվի կրակե լճի մեջ, որը բոլոր չապաշխարած մեղավորների վերջին հանգրվանն է (տե՛ս Հայտն.20:9-10): Բայց մինչ այդ չարը գործում է աշխարհում (իհարկե՝ այլևս սահմանափապ իշխանությամբ)՝ փորձելով հնարավորինս շատ մարդկանց, Աստծու շատ որդիների իր հետ կորստյան մատնել, սատանայի որդիներ դարձնել: Ս. Պետրոս առաքյալը զգուշացնում է. «...Ձեր ոսոխը՝ սատանան, մռնչում է առյուծի պես, շրջում և փնտրում է, թե ո՛ւմ կուլ տա» (Ա Պետ. 5:8): Աստված մարդուն ազատ կամք է շնորհել, որով էլ նա ընտրում է կա՛մ բարին, կա՛մ՝ չարը: Քրիստոսը մեզ կանչում է Իր արքայությանն ու փառքին, կոչում մեզ լույսի և ցերեկվա որդիներ՝ պատվիրելով հեռու մնալ սատանայի և նրա արբանյակների խավարային գործերից, կորստաբեր մեղքերից: Բայց, ցավոք, մարդը մեղանչական է և հեշտությամբ է շեղվում աստվածադիր պատվիրաններից՝ դառնալով սատանայի կամակատարը:

Մեր Եկեղեցու սուրբ հայրերի դասակարգմամբ՝ նախանձը յոթ մահացու մեղեքերի շարքում երկրորդն է՝ հպարտությունից հետո: Նախանձից ծնվում են ատելությունը, ոխակալությունը, հիշաչարությունը, շատախոսությունը, թշնամությունը, արհամարհանքը և այլ մեղքեր, որոնք մարդուն հեռացնում են Աստծուց: Ցավոք, այս ախտը բնորոշ է գրեթե բոլորին, և դժվար գտնվի մեկը, ով կարող է վստահ ասել, որ զերծ է նախանձից...

Այն, որ աստվածգիտության լույսին անհաղորդ, մոլորության ու անգիտության մեջ խարխափող, փրկության ճանապարհը մերժող մարդը կարող է նախանձել իր նմանին և նախանձից դրդված՝ սոսկալի գործեր գործել, ինչ-որ կերպ կարելի է հասկանալ, չէ՞ որ այդպիսի մարդը երկյուղ չունի Տիրոջից, հետևաբար չի վախենում նաև պատժից, սակայն երբ նույնը նկատվում է իրեն քրիստոնյա համարող, աստվածային լույսով լուսավորված մարդու մոտ, ով քաջածանոթ է սուրբգրային ճշմարտություններին, Եկեղեցու հայրերի վարդապետությանն ու ուսմունքին, ով մշտապես ներկա է եկեղեցական արարողություններին, հատկապես Սուրբ Պատարագի սոսկալի խորհրդին, և ոչ միայն ներկա է, այլև հաղորդվում է Տիրոջ մարմնի և արյան սուրբ խորհրդին... մեղմ ասած՝ տխուր է, մտահոգիչ ու ցավալի: Եվ ցավն ավելի մեծ է լինում, իսկ վերքը՝ ավելի խոր, երբ հոգևոր կյանքով ապրող մարդն առանց պատճառի չի սիրում, անգամ ատում է իր նմանին՝ ամեն միջոց գործադրելով նրան վնասելու, վատաբանելու, պախարակելու ու չարախոսելու: Մի՞թե սա կեղծավորություն չէ, ո՞րն է չարության արմատը, եթե դիմացինն իրեն չարախոսելու առիթ չի տվել: Որտեղի՞ց այսքան չարություն և ատելություն, ինչո՞ւ ենք դատում մեզ նմանին, ինչո՞ւ մեր աչքի գերանը չենք տեսնում, այլ միայն՝ մեր եղբոր աչքի շյուղը, չէ՞ որ մենք էլ զերծ չենք մեղքերից և իրավունք չունենք, մեզ Աստծու տեղը դնելով, դատել մեր եղբորը, քանի որ՝ «Կա մե՛կ Օրենսդիր և Դատավոր, որ կարող է փրկել և կործանել...» (Հակ. 4:12): Մինչդեռ եթե մեզ քրիստոնյա ենք կոչում, պարտավոր ենք քրիստոնյային վայել ընթացք ունենալ. լինել «աշխարհի լույսը» և «երկրի աղը», ներել ու սիրել միմյանց, անգամ՝ մեր թշնամիներին, աղոթել նրանց համար... Ի՞նչ սիրո մասին կարող է խոսք լինել, երբ մենք չենք կարողանում սիրել անգամ մեր մերձավորներին՝ հարմար առիթը բաց չթողնելով նրանց նախանձելու ու բամբասելու: «Լսեցի՞ր որևէ խոսք՝ թող մեռնի այն քո սրտում»,- ասում է իմաստունը (Սիրաք 19:9): Եվ եթե անգամ բամբասվողը մեղավոր է, ապա դարձյալ իրավունք չունենք նրա մեղքն ի լուր աշխարհի հայտարարելու, այլ որպես ճշմարիտ քրիստոնյաներ՝ պարտավոր ենք նեցուկ և օգնական լինել նրան, աղոթել նրա համար: Այդպիսի մեկն արժանի է մեր կարեկցանքին և գթությանն առավե՛լ, քան որևէ մեկը: Ս. Հակոբոս առաքյալն ասում է. «Ով մեղավորին իր մոլորության ճանապարհից ետ է բարում, կփրկի նրա հոգին մահվանից և կծածկի մեղքերի մի ամբողջ բազմություն» (Հակ. 5:20):

«Ուրիշների մասին վատ մի արտահայտվիր,- խրատում է սբ Հովհ. Ոսկեբերանը,- որպեսզի չպատվազրկես քեզ, բերանիցդ աղտեղություններ մի թափիր: Ինչպես չարալեզու մարդուց բոլորը խուսափում են, այնպես էլ քաղցրաբարբառ բերան ունեցողին բոլորն ընդունում են որպես սեփական անդամի ու հարազատ եղբոր»: Ինչպես հպարտությունն է ծածուկ մուտք գործում մարդու հոգի, այնպես էլ նախանձը, բարկությունն ու մահացու մյուս մեղքերը, որոնք շղթայված են միմյանց: Դիմացինին նախանձելու պատճառները տարբեր կարող են լինել, օրինակ՝ գեղեցկությունը, հաջողությունը, հարստությունը, իմաստությունը և այլն, սակայն ոչ մի պատճառ չի կարող արդարացնել քրիստոնյային՝ Քրիստոսին զինվորագրվածին, ով պետք է անդուլ պայքար մղի իր մեջ արմատացած այդ ախտի դեմ, որովհետև ՙայդպիսին եթե բազում ճգնություններ էլ կրի և բյուր առաքինություններ էլ ստանա, պահքով ու բոլոր ճգնություններով ինքն իրեն մաշի հանապազ, մեծամեծ նշաններ գործի, մշտաջան աղոթքներով և փառաբանություններով նմանվի վերին զվարթուններին, անգամ եթե մարտիրոսվի և հրով այրվի և իր սրտում նախանձ և չարություն ունենա, բոլոր սպանողներից ու շնացողներից առավել պիղծ և մեղքերի մեջ թաթախված բոլոր ամբարիշտներից առավել անիրավ կհամարվի» (սբ Հովհ. Մանդակունի): Եվ քանի որ Աստված ամենատես է և արդարադատ, տեսնում է ամեն ինչ, հատուցում է յուրաքանչյուրին՝ ըստ իր սրտի ցանկությունների ու գործերի, ինչպես դարձյալ սբ Հովհ. Ոսկեբերանն է ասում. «Ինչքան շատ ես նախանձում, այնքան ավելի շատ բարիքներ ես գործում նրա համար, ում նախանձում ես:

Աստված ամեն ինչ տեսնում է, իսկ երբ տեսնում է, որ նեղացնում են մարդու, ով ոչ մեկին չի վիրավորում, ապա առավել ևս բարձրացնում է նրան և հռչակավոր դարձնում և դրանով իսկ պատժում նախանձոտին»:

Նախանձը կարճում է մարդու կյանքը, որովհետև նա, ով չի կարողանում անխռով ընդունել ուրիշի հաջողությունն ու երջանկությունը և այն իր անձնական դժբախտությունն է համարում, մշտապես տառապում է՝ կորցնելով իր խաղաղությունն ու հանգիստը: Ամեն դեպքում, որքան էլ դժվար լինի իրագործել, Սուրբ Գիրքը պատվիրում է բարիով հաղթել չարին և աղոթել թշնամիների համար, իսկ «նախանձոտ մարդու ձեռքերը հնարավոր է կապել՝ նրան բարիք գործելով, և նրա ատամները փշրել՝ բարոյական առաքինությունների մեծամեծ բարիքներով» (Պողոս պատրիարք Ադրիանուպոլսեցի): Այո՛, նախանձի հակադիր առաքինությունը եղբայրասիրությունն է, սերը մեզ նմանի հանդեպ, չէ՞ որ յուրաքանչյուր մարդ Աստծու պատկերն ու նմանությունն է կրում: Քրիստոսն ասում է. «Պիտի սիրես քո ընկերոջը, ինչպես քո անձը՚ (Ղուկ. 10:27), քանի որ՝ «Ով չի սիրում իր եղբորը, որին տեսնում է, ինչպե՞ս կարող է սիրել Աստծուն, որին չի տեսել» (Ա Հովհ. 4:20): Չխաբենք մեզ՝ կարծելով, թե ճշմարիտ քրիստոնյաներ ենք, եթե քեն ու ոխ ունենք գեթ մեկ մարդու հանդեպ: Քրիստոսը մեզ պատվիրում է 70 անգամ 7 անգամ ներել մեր ընկերոջը, եթե մեր դեմ մեղանչի, ներողամիտ գտնվել բոլորի հանդեպ:

Նա համայն մարդկությանը տվեց ներողամտության մեծագույն օրինակը՝ խաչի վրայից աղոթելով Իրեն խաչողների համար: Եվ որքան հրեաները նախանձում ու չարախոսում էին Նրան, այնքան Նա ավելի զորավոր գործեր էր գործում՝ չդադարելով նրանց ապաշխարության կոչել:

Ուրեմն արմատախի՛լ անենք այս չար, հոգեկործան ախտը մեր միջից, արթուն և զգոն լինենք, չնմանվենք բանսարկուին՝ չարախոսելով ու նախանձելով միմյանց, այլ նմանվենք մեր Փրկչին՝ սիրելով միմյանց, քանի որ՝ «Սերը երկնքի արքայության բանալին է և հավիտենական կյանքի ճանապարհը: Սերը մարդկանց Աստծու որդիներ և երկնային արքայության ժառանգորդներ է դարձնում: Սերը երկրայիններիս երկնային և հողեղեններիս հրեղեն է դարձնում... Աստված սեր է և կամենում է, որ մենք էլ սուրբ սրտով և անկեղծավոր հավատով սիրենք միմյանց» (սբ Հովհ. Մանդակունի):

Անժելա Խաչատրյան