Սկիզբը բոլոր սկզբների

Նոր սկիզբ, նոր օր, Նոր տարի. յուրաքանչյուրի կյանքում ամեն տարի սկիզբ առնող մի սկիզբ: Ո՞ւր են մեզ տանում սկզբի հետքերը: «Ի սկզբանէ էր Բանն. եւ Բանն էր առ Աստուած. եւ Աստուած էր Բանն (Հովհաննես 1.1):

«Տիրոջ Հոգին Իմ վրա է, քանզի Նա Ինձ օծեց և ուղարկեց՝ փրկության ավետիս տալու աղքատներին, մխիթարելու սրտաբեկներին, ազատություն բերելու գերիներին, տեսողություն տալու կույրերին, ազատելու կեղեքվածներին և հայտարարելու, թե հասել է ժամանակը, երբ Տերը կփրկի իր ժողովրդին» (Ղուկաս 4.18-20): Եսայի մարգարեությունում գրված այս խոսքերը Քրիստոս կարդաց Նազարեթ քաղաքի ժողովարանում: Մարդկանց հիշողության մեջ դրոշմելու նպատակով՝ Նա ավելացրեց. «Այս մարգարեությունը, որ դուք լսեցիք, այսօր ահա իրականացավ» (Ղուկաս 4.21): Քրիստոսի վկայության համաձայն՝ Ինքն է հանդիսանում ընդունելի տարին, նոր սկիզբը, Տարեմուտը: Նրա ծննդյան օրվանից երկրի վրա նոր ժամանակ սկսվեց: Նույնիսկ մեր թվարկությունը սկսվում է Հիսուս Քրիստոսի ծննդից:

Տարեմուտի պատմությանը անդրադառնալով

Տարեմուտը՝ Նոր տարին, այսօր տոնում են աշխարհի բոլոր ժողովուրդները: Այն նաև կոչվում է Կաղանդ և Ամանոր: Կաղանդ նշանակում է ամսագլուխ, այսինքն՝ յուրաքանչյուր ամսվա առաջին օրը:

Տարբեր ազգերի համար Տարեմուտը տարբեր օրեր են եղել: Նախկինում ամիսների սկիզբը համարվել է Ադամի ստեղծման օրը՝ մարտի 22-ը՝ նիսանի 1-ը: Մինչ Բաբելոնի աշտարակաշինությունը՝ Տարեմուտը բոլոր ազգերի համար հենց այս օրն էր: Բաբելոնի աշտարակաշինությունը փոխեց Տարեմուտի պատկերը ողջ աշխարհում: Լեզուների բաժանումից հետո 72 ազգեր, տարածվելով ողջ աշխարհով մեկ, Տարեմուտը սկսեցին նշել այն օրը, երբ մտան իրենց վիճակված երկիրը: Միայն մի ընտանիք՝ Եբերի ընտանիքն էր, որ Տարեմուտի նախկին օրը՝ մարտի 22-ը, պահպանեց և ավանդեց հրեաներին:

Հայերը և Տարեմուտը

Ըստ հայկական օրացույցի՝ հայերի համար Տարեմուտը դարձավ նավասարդի 1-ը՝ օգոստոսի 11-ը: Այս օրը Ք. ա. 2492թ-ին Հայկ նահապետը Հայոց ձոր գավառում սպանեց բռնակալ Բելին՝ ազատություն պարգևելով իր տոհմին և իր բոլոր հետևորդներին: Հայերս տարվա առաջին օրը անվանում ենք նաև «Ամանոր», որը բուն հայկական բառ է, որտեղ «ամ» նշանակում է տարի, այսինքն՝ «Նոր տարի»: «Նաւասարդ»-ը զենդերեն բառ է, որտեղ «նաւ» նշանակում է նոր, իսկ «սարդ»՝ տարի:

18-րդ դարում Սիմեոն Երևանցի կաթողիկոսի տոմարով հունվարի 1-ը ընդունվեց որպես նոր տարվա սկիզբ հայերիս համար:

Տարեմուտն այսօր

Այժմ քրիստոնյա ազգերի համար ամիսների սկիզբը հունվարն է, որ նշանակում է ծնունդ: Հունվարի 6-ին՝ Քրիստոսի ծնունդով, աշխարհը նոր սկիզբ ապրեց. Քրիստոս ավերեց դժոխքը, մարդկությանը ազատեց հավիտենական մահից: Ինչպես հին Իսրայելը Մովսեսի միջոցով ազատվեց մարմնավոր և ժամանակավոր գերությունից, այնպես էլ նոր Իսրայելը՝ Եկեղեցին, Աստծո Միածին Որդու միջոցով ազատվեց հոգևոր և հավիտենական մահից: Հունվարի 1-ին՝ Փրկչի ծննդյան ամսվա առաջին օրը, եկեղեցիներում Սուրբ Պատարագ է մատուցվում: Գոհաբանական և փառաբանական աղոթքներ են հնչում առ Աստված տարին խաղաղ անցկացնելու համար՝ հուսալով, որ գալիք տարին ևս կանցնի աստվածային խաղաղության մեջ:

Մտորելու նոր առիթ

Հին ժամանակներում հռոմեացիները Ամանորը անցկացնում էին աղմկալի խաղերով, խրախճանքներով, շվայտ կերուխումով, քանի որ, ըստ հեթանոս հռոմեացիների դավանության, Նոր տարվա առաջին պահը ուներ ճակատագրական ազդեցություն ողջ տարվա համար: Եթե հիշյալ օրը ուրախ դիմավորեին, ապա ամբողջ տարին ուրախության և անհոգության մեջ կապրեին: Նախօրեին կանայք և տղամարդիկ հավաքվում էին մասնավոր տներում և հյուրանոցներում, որպեսզի հասարակության մեջ գտնվեն այդ օրը: Գինարբուքը պարտադիր էր նույնիսկ նրանց համար, ովքեր կողմնապահ էին այդ հարցում: Աղմուկ- աղաղակով, երգ ու պարով էր ուղեկցվում աղջ գիշերը: Իսկ օրը բացվելուն պես հյուրընկալում էին միմյանց շնորհավորելու: Այստեղից էլ մինչև օրս պահպանվել է Նոր տարվա առաջին օրը հնարավորինս լավ անցկացնելու սովորույթը:

Տարեմուտը բացի տոնակատարությունից ունի նաև հոգևոր խորհուրդ:

Սբ. Հովհան Ոսկեբերանը այս մասին հորդորում է և մտորելու առիթ տալիս. «Ծիծաղը, աղմուկն ու չարաբանությունը, գիշերային պարերն ու կատակները գերել են մեր քաղաքը: Ամենից շատ տխրեցնում է ինձ հյուրանոցներում անցկացվող մեղսագործ և անժուժկալ խաղերը: Մեղսագործ, որովհետև այնտեղ զբաղվում էին գուշակությամբ ու կարծում էին, որ եթե այդ օրը ուրախության և խրախճանքի մեջ անցկացնեն, ապա տարին այդպես էլ կանցնի: Իսկ անժուժկալ, երբ կանայք և տղամարդիկ առանց չափի զգացման դատարկում էին գինով լի բաժակները: Եթե կուզեք իրապես օգուտ քաղել այդ ամսվա առաջին օրից, ապա տարեվերջում գոհացեք Արարչից, որ նա ուղեկցեց ձեզ այդ հորձանուտով: Սրտաբեկ խորհեք ձեր կյանքի անցած օրերի շուրջ. արդյո՞ք անպտուղ չեն անցել տարիները, ժամանակը ապարդյուն չի՞ հոսել, ի՞նչ բարիք եք գործել: Այդ կերպ իմաստավորե՛ք ամիսների սկիզբը, այդ մասին հիշե՛ք տարիների հորձանուտում»:

Առանց Աստծո՝ առանց ճշմարիտ Սկզբի, անցողիկ մարդն անցնող ժամանակի հետ կապված, կարող է ծանր ապրումներ ունենալ, ի տարբերություն հավատավոր մարդու, ով ապրելով հոգևոր և առաքինասեր կյանքով, ուրախանում է՝ ևս մեկ քայլով մոտենալով Աստծուն:

 

Կազմեց Կարինե Սուգիկյանը

29.12.21
Օրհնությամբ ՝ ԱՀԹ Առաջնորդական Փոխանորդ Տ․ Նավասարդ Արքեպիսկոպոս Կճոյանի
Կայքի պատասխանատու՝ Տեր Գրիգոր քահանա Գրիգորյան
Կայքի հովանավոր՝ Անդրանիկ Բաբոյան
Web page developer A. Grigoryan
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են Զորավոր Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի 2014թ․