Սրտի հանդարտությունը խոնարհության մեջ է

«Խաղաղութիւն եմ թողնում ձեզ, իմ խաղաղութիւնն եմ տալիս ձեզ. ձեզ չեմ տալիս այնպէս, ինչպէս այս աշխարհն է տալիս. ձեր սրտերը թող չխռովուեն, եւ չվախենաք» (Հովհ 14:27)

21-րդ դարի հորձանուտում` գիտատեխնիկական արագընթաց զարգացման հոլովույթներում, մարդու անհատական կյանքում ավելի ու ավելի փոքր տեղ է մնում ներքին խաղաղության տարածության համար: Ամենօրյա ալեծուփ տեղեկատվությունը, ժամանակակից փոխհաղորդակցությունն ու երկրային կյանքի հնարավորությունների հասանելիությունը սկսում են գրավել նաև անձի ներքին լռության տարածքը: Ներգրավված լինելով աշխարհի այս հորձանուտում` մարդն ավելի շատ հայտնվում է վազքի ու աղմուկի մեջ, որտեղ չի կարողանում հաճախ ուժերը վերականգնելու համար հանգստություն ձեռք բերել և ունկնդրել Աստծո ձայնն ու Նրա պատգամները: Եվ այդ աղմուկի մեջ դառնում է նյարդային ու լարված՝ փնտրելով հոգու խաղաղություն ու լռություն, դեգերում անհուն դարձած համաշխարհային աղմկալից անցուդարձի մեջ՝ նոր հորիզոններ գտնելու ակնկալիքով: 
Հոգևոր աճի չափանիշներից մեկը ներքին խաղաղություն ունենալն է: Տարբեր իրավիճակներում, փորձությունների ժամանակ ինչքանով այն կայուն և հարատև է, այդքանով արտահայտվում է մարդու հոգևոր հասունությունը: Հոգևոր խաղաղությունը տարբերվում է աշխարհիկ խաղաղությունից, քանի որ ամբողջապես լուսազարդված է աստվածային սիրո մեջ, որն անսահման է դարձնում այն՝ լուսափայլ անսպառ զորություն հաղորդելով: Հույսը, հավատը, սերը բնորոշում են հոգևոր խաղաղության էությունը: Իրավ, խաղաղությունը զորություն է և ներքին հանգստություն, որ պարգևում է վստահություն և համբերություն: Հեռացնում տագնապն ու վախը: Կարելի է նշել, որ ընդհանուր առմամբ, հոգևոր պտուղները փոխկապակցված են և ամբողջանում են մեկը մյուսով: Սբ. Պողոս առաքյալը գաղատացիներին ուղղված նամակի մեջ եզակի թվով է նշում այդ ամենը, ասելով. «Հոգու պտուղն այս է», և սիրուց ու խնդությունից հետո նշում է խաղաղությունը (Գաղ. 5.22): 
Բազմաթիվ հավատացյալների թվում է, թե իրենք իրոք ապրում են քրիստոնյայի կյանքով, բայց իրականության մեջ նրանք հոգևոր կյանքի առկայծումներ են ունենում, որոնք մարում են կյանքի խնդիրների ու առօրյայի մեջ: Նա, ով կարողանում է պահպանել մտքի, հոգու ու սրտի խաղաղությունը բոլոր հանգամանքներում, նա էլ կարողանում է հարատև ունենալ Քրիստոսի ներկայությունն իր կյանքում: Խաղաղություն ունենալ նշանակում է ոչ թե զերծ լինել փորձություններից ու փոթորիկներից, այլ կարողանալ հոգևոր խաղաղության մեջ մնալ փորձությունների ու փոթորիկների մեջ: Եթե մարդիկ ոչ թե տեսությամբ հասկանային ու իմանային, այլ գեթ մի քանի վայրկյան թեկուզ իրապես ապրեին հոգևոր խաղաղության մեջ, ապա իրենց կյանքի ուղին անմիջապես կաշխատեին փոխել, մեկընդմիշտ կհրաժարվեին մեղքից, որ ընդմիշտ լինեն Քրիստոսի ներկայության մեջ: Եվ ինչպես միշտ, կարդում ենք այս մասին, սակայն որոշ ժամանակ անց կրկին գալիս է աշխարհային կենցաղը, և մենք շարունակում ենք ապրել Աստծո խաղաղությունից դուրս՝ սպառվելով կյանքի նպատակների իրականացման ու այլ հարցերի շուրջ:
Մարդու հոգու անդորրը խաթարող հիմնական պատճառները նրա ցանկություններն են, մասնավորապես այն ցանկությունները, որոնք մնում են անկատար կամ ոչ ամբողջապես են կատարվում: Ժամանակակից գիտությունը շեշտում է, որ նյարդային շատ հիվանդություններ ծնվում են հենց այս իրողություններից և կարող են դառնալ նաև այլ հիվանդությունների պատճառ: Դրա համար անհրաժեշտ է, որպեսզի առաջին հերթին մարդու հոգին բժշկվի, որի դեղատոմսերից մեկը հոգևոր խաղաղության ձեռքբերումն է: Իսկ մեղավոր ցանկությունների աղբյուրը ձգվում է դեպի մարդու ես-ը՝ եսասիրությունը, որի սնուցումը հպարտության մեղքն է: Հրաժարումը հպարտությունից, եսակենտրոնությունից խոնարհության, առաքինության միջոցով, կյանքի և նպատակների կենտրոնում Աստծուն տեսնելու ձգտումով, մարդուն ձերբազատում է ճնշող շղթաներից ու հոգու դատարկությունից: Այդժամ մարդու սրտի անհանգստությունն ու տագնապը հանդարտվում են: Զուր չի ասված` սրտի հանդարտությունը խոնարհության մեջ է: ՈՒստի, խաղաղություն պահպանելու համար, անհրաժեշտ է ունենալ իրական ազատություն, այսինքն, վեր լինել ցանկությունների գերիշխանությունից, կախվածությունից: Մարդը պիտի գիտակցի՝ արդյո՞ք ինքն է իշխում իր ցանկությունների վրա, թե՞ ցանկություններն են թելադրում իրենց կամքը: Առաքյալն ասում է. «Եւ Աստծու խաղաղութիւնը, որ վեր է, քան ամենայն միտք, պիտի պահի ձեր սրտերը եւ մտածումները Քրիստոս Յիսուսով» (Փիլիպ 4.7): Այդ ժամանակ է, որ իրապես զգում ես, թե ինչքան ազատ ես: Այս ուղին ջանք և աշխատանք է պահանջում, ուր Աստծո Հոգին կոփում է մարդուն, երբեմն էլ թույլ տալով, որ մարդը ենթարկվի տարբեր փորձությունների, նեղությունների, տկարությունների, որոնց միջոցով սրբագործվում են մարդու միտքը, հոգին և սիրտը: Սա ինքնաճանաչման մի ուղի է: Քանի դեռ մարդն ինքնաանդրադարձ չի կատարել իր էությանը՝ տեսնելու համար, թե ինչպիսի ցանկություններ, մեղքեր, մոլություններ են թաքնված իր հոգում, որոնք անտեսանելիորեն սարդոստայն են հյուսում իր հոգու շուրջը և սեղմում այն՝ խոցելով ու տկարացնելով, նա չի կարող հաշտություն կնքել Աստծո հետ և խաղաղություն ունենալ: Ճանապարհը մարդու դարձն է դեպի Աստված` ապաշխարության միջոցով, այսինքն, կյանքի ընթացքի, վարքի, բնավորության փոփոխություն: Հակոբոս առաքյալի խոսքը, թե հավատն առանց գործի և գործն առանց հավատի մեռած են (Հակ. 3.14-26), ենթադրում է այս մասին, թե ձեր վարքի, բնավորության, էության մեջ պիտի կրեք Քրիստոսի նմանությունը, իսկ դրա համար անհրաժեշտ է առօրեական կամային աշխատանք հոգևոր զարթոնք ապրելու համար՝ իբրև գործիքներ ունենալով աղոթքը, պահքը, հոգևոր ընթերցանությունը, մտքի արթնությունը և այլն, այլապես հավատը կվերածվի սոսկ ձևի, արտաքին ինչ-ինչ գործառույթների՝ չունենալով հավատի բովանդակությունն ու կյանքը: Հավատը չպետք է նկարազարդված գեղեցիկ դատարկ կավե ամանի պես լինի, կամ լցված անբերրի հողով, որտեղ փուշ կամ տատասկ է աճում, ընդհակառակը, այն իր մեջ պետք է ունենա պարարտ հող, այսինքն՝ բովանդակություն, որտեղ Սուրբ Հոգու միջոցով սերմեր պիտի ցանվեն, հերկվեն, մշակվեն, կենսական ջուր ստանան, որպեսզի ծլարձակեն, ծաղկեն և պտուղներ տան: Արդ, անձնական կյանքի փոփոխությամբ, նորոգությամբ է, որ հոգևոր խաղաղությունը հաստատվում է մարդու մեջ՝ խարսխված Աստծո հետ հաշտությամբ, և այս խաղաղությունը ինքնին արտահայտվում է նաև մարդկանց հանդեպ: Երբ Հիսուս ասում էր աշակերտներին` խաղաղություն եմ տալիս ձեզ, թող ձեր սրտերը չվախենան, չխռովվեն, նշում էր նույնպես, որ Աստծո միջոցով ամեն ինչ կարող ենք իրականացնել և անել (Փիլիպ. 4.13): Այդուհանդերձ, ուր էլ լինենք, ուր էլ գնանք, ինչ էլ ծրագրենք` լինենք Աստծո հետ: Սա է ամբողջ խորհուրդը, որովհետև Սուրբ Հոգին իր անսպառ սիրով, խնդությամբ, խաղաղությամբ պիտի լցնի մեզ՝ մարդու հոգու բերկրությունը համահունչ դարձնելով երկնային էակների ուրախությանը և հավիտենական խնդությանը:

Հովհաննես սրկ. Մանուկյան