22 Դեկտեմբեր, Հիսնակի Ե Կիրակի
«Մարդը Աստծո պատկերի համեմատությամբ է ստեղծվել» ասելը մարմնի համար չէ, այլ նրա հոգևոր կարողության, մտքի և կամքի տեր լինելու համար է ասվում, և այս պատկերը Իր բնության վրա հիմնված լինելով, մեղքի հետևանքով ամբողջությամբ չխաթարվեց, այլ միայն նսեմացավ, քանզի մարդու կամքը՝ չարության, միտքը՝ հիմարության և մոռացման հակվեց: Մանավանդ մարդը բոլոր արարածներից հետո ստեղծված լինելով, իր մեջ ունի նրանց բոլոր կարողությունները ամբողջապես՝ էություն կամ գոյություն, լինելություն, զգացողություն, ճանաչողություն, իմացություն, կամեցողություն, հիշողություն. բոլոր արարածների կատարելությունը սրանց մեջ է կայանում և մարդը, հանդիսանալով բոլոր արարածների կնիքն ու ավարտը, Աստծո պատկեր ասվեց: Չէ՞ որ Աստծո անհուն կարողությունը, գիտությունը. բարությունն ու սերը ամենից շատ և մասնավորապես մարդու առումով հայտնի դարձան, ինչպես որ թագավորի նշանը կամ պատկերը կրող անձը ուրիշների վրա իշխում է, այդպես էլ մարդը, որպես երկնային Թագավորի փոխանորդ, իշխում է այլ արարածների վրա: Եվ դարձյալ, ինչպես որ թագավորը իր պատկերն է դնում կառուցած քաղաքի վրա, որպեսզի իր անունը չմոռացվի, այդպես էլ Աստված, այս աշխարհը ստեղծելով, նրա վրա մարդուն դրեց, որպեսզի նրանից Արարիչը հայտնի դառնա:
Մանավանդ Աստված ցանկացավ, որպեսզի մարդը այլ արարածների կարիքը չունենա Իրեն ճանաչելու համար, այլ իր մեջ եղող կարողություններից ճանաչի: Ինչպես որ արարածները Արարչի հետքերն են և ապացուցում են Նրա գոյությունը, նրանց բոլորի կատարելությունը ամբողջությամբ և գերազանցապես Աստծով է ի հայտ գալիս, այդպես էլ Աստծո անչափ կատարելության նվազագույն նշանն ու ստվերը բոլոր արարածներից ավելի մարդու վրա երևալով՝ Աստծո պատկեր է կոչվում, քանի որ Աստծո կատարելությանը նայելով՝ մարդու կատարելությունը տկար ստվերի պես է:
Ըստ բարոյական կարգի՝ Աստծուն նման լինելը մեր կամքը Նրա կամքին համապատասխանեցնելու մեջ է կայանում: Աստծո կամքին հակառակ գործելուն պես՝ մարդը կորցնում է Աստծո նմանությունը: Այո՛, մարդը սկզբնական արդարության վիճակում Աստծո նմանությամբ ստեղծվեց (Ծննդ Ա 26), բայց մշտապես այդ վիճակի մեջ մնալ կամ չմնալը մարդու կամքին թողնվելու պատճառով, Ծննդոց Ա 27 համարում նմանությունը չի հիշատակվում, այլ միայն պատկեր է գրված:
Ընդունելի պատկերը այն է, որը նմանվում է նախատիպին, ընդունելի մարդը այն է, որը, ըստ իր վիճակի, միշտ հպատակվելով Աստծո կամքին, առաքինությամբ Աստծուն է նմանվում: Քանզի առաքինությունը շնորհով է գործվում և շնորհի հիմքը Աստծուց լինելով, մագնիսի կողմից երկաթը ձգելու նման, մարդուն Աստծո սիրո հետ շաղկապելով՝ Աստծուն է նմանեցնում, որովհետև սերը նմանության մեջ է կայանում (այն ասացվածքի համաձայն, թե նմանը նմանին է սիրում) և նմանությունն էլ երկու կամքերի միությամբ է առաջանում:
Արդ, որտեղ որ կամքերի միություն կա, այնտեղ էլ սեր կա, և որտեղ որ հակադիր կամքեր կան՝ այնտեղ սեր չկա: Ուրեմն ջանա, որ Աստծո կամքի համաձայն շարժվես, որպեսզի Նրա սերը չկորցնելով՝ ողորմության և շնորհների արժանանաս:
Պողոս եպս. Ադրիանուպոլսեցի, «Զանազանութիւն հինգ դարուց», Հատոր Ա, Վաղարշապատ, 1902