Գրքեր
1 Դեկտեմբեր, Եշ Սուրբ Կղեմես Հայրապետի և Բագարատ Տոռոմենա եպիսկոպոսի հիշատակության օր

Կղեմես Հռոմի Հայրապետ

Որպես Հռոմի Եպիսկոպոս՝ Կղեմես Հայրապետը Պետրոս Առաքյալի հաջորդն է, երրորդը կամ չորրորդը: Եկեղեցական պատմության մեջ նշանավոր է, որպես «Առաքելական Հայրեր» անունով ծանոթ մատենագրերից առաջինը, որոնց գրվածքները մեծ լույս են սփռում առաջին երկու դարերի քրիստոնեական կենցաղի, սովորությունների և մանավանդ՝ աստվածաբանության և պատմության վրա:

Ոմանք նրան նույնացնում են Պողոս Առաքյալի կողմից, որպես իր գործակիցներից մեկը, հիշատակված «Կղեմեսի» հետ. «որոնք իմ և Կղեմեսի հետ միասին Ավետարանի համար նահատակվեցին» (Փիլ. 4:3): «Նահատակվեցին» այստեղ չի նշանակում մարտիրոսվեցին, այլ առաջ գալով արիաբար տքնեցին Ավետարանի տարածման համար:

Կղեմես հայարապետին բազմաթիվ գրություններ են վերագրում, որոնց մեծ մասի կեղծ լինելն այսօր հայտնի է: Նրա միակ և անվիճելի գործը համարվում է Կորնթոսի Եկեղեցուն 96 թ.-ին գրված մի կարևոր նամակ, նրանց մեջ ծագած ինչ-ինչ վեճեր հարթելու համար:

Մեր Հայսմավուրքները նրան ներկայացնում են որպես մի անձնավորության, որը հմուտ է «Հելլենական դպրության» մեջ: Եվ պատմում է, որ Կղեմեսը նավաբեկությունից փրկվելով՝ Հռոմում հանդիպում է Պողոս Առաքյալին, նրա քարոզչությամբ դարձի է գալիս և Ավետարանի մեծ քարոզիչ է դառնում, ինչպես նաև Հայսմավուրքը վկայում է, որ նա հանդիսանում է «Սուրբ Առաքյալների հաստատած կանոնների» գրողը: Այս խոսքն ակնարկում է Ընդհանրական Եկեղեցու կանոնադրության մեջ կարևոր տեղ ունեցող 85 կանոններից բաղկացած մի խմբի վերաբերյալ, որը հայտնի է որպես «Երկրորդ Առաքելական կանոններ», և որը սակայն հայտնի է նաև «Կղեմեսի Կանոններ» անունով և որը նաև Հայ Եկեղեցու Կանոնագրքի մի մասն է կազմում (տես Կանոնագիրք Հայոց, աշխատությամբ Վազգեն Հակոբյանի 1964 թ. էջ 67):

Ըստ մեր Հայսմավուրքի, որը համեմատած Տոռոմենի գրեթե առասպելական եպիսկոպոսի, պատմական այս անձի մասին շատ ժուժկալ տեղեկություն է տալիս, Դոմետիանոս հալածիչ կայսեր մոտ է տարվել, որտեղ քաջաբար խոստովանել է «Քրիստոսի Աստվածությունը» և այդ իսկ պատճառով ծանր չարչարանքների է ենթարկվել: Վերջավորությանը ջրացույս անելով վերջ են տվել նրա կյանքին հավանաբար 98 թ.-ին:

Մեր Եկեղեցին Կղեմեսի հիշատակը կատարում է վերոհիշյալ Բագարատ Եպիսկոպոսի հետ՝ Հիսնակի պահոց Ա կիրակիին հաջորդող հինգշաթի օրը: Ոչ մի տեղ չգտանք, որ իր գործերը, առնվազն «Առ Կորնթացիներին» գրված թուղթը հայերեն թարգմանված լինի:

 

Բագարատ Տոռոմենի Եպիսկոպոս

Բագարատը ներկայանում է որպես Սիցիլիա կղզու Տոռոմեն նշանավոր քաղաքի առաջին եպիսկոպոսը, քաղաքի լատինական տարբերակը Տավրոմենիոն կամ Տաորմինա է: Իսկ սրբի անվան լատինական ձևը Բագրատիոս է, որը Բագրատաս ձևով էլ է գործածվում: Համարվում է. որ ծնվել է Անտիոքում և աշակերտել Պետրոս Առաքյալին, որի ձեռամբ էլ ձեռնադրվելով՝ ուղարկվում է Սիցիլիա, որի առաջին լուսավորիչն է համարվում: Դեպի Սիցիլիա ճանապարհորդության ժամանակ քրիստոնյա է դարձնում նավապետին և նավի կառավարչին: Կղզի հասնելով և տեսնելով այնտեղ տիրող կռապաշտությունը՝ նրա առաջին գործը եղավ «ձեռքերը վեր բարձրացնելով Աստծուն աղոթել մոլորված ժողովրդի համար,… և ապա երանելի Բագարատը սկսում է քարոզել, սովորեցնել և մեծամեծ սքանչելիքներ գործել»:

Նախ Տոռոմենի քաղաքապետին է դարձի բերում և ապա նրա գործակցությամբ սկսում է կործանել քաղաքի գլխավոր կուռքերին: Մեր Հայսմավուրքի մեջ շատ ընդարձակ ձևով՝ հինգ-վեց երկսյունյակ և մեծածավալ էջերով, և հեքիաթախառն ձևով պատմվում է քաղաքի կուռքերի կործանման պատմությունները և բնակչության դարձի գալը: «Հրամայեց ժողովրդին յոթ օր սրբությամբ պահել իրենց մարմինները և ապա երախայացրեց նրանց, (այսինքն մկրտության համար նախապատրաստեց) և սովորեցրեց ճշմարտության խոսքը՝ Ավետարանը: Ապա «պատվիրեց, որ ամեն մեկը նոր և սպիտակ զգեստներ հագնի… նրանց գետը տանելով մկրտեց և հաղորդություն տվեց»: Եվ եզրակացնում է Հայսմավուրքը. «Դարձի բերեց Սիցիլիա կղզու գյուղերի ու քաղաքների ամբողջ բնակիչներին… Տոռոմեն քաղաքից մկրտվեցին ավելի քան քառասուն հազար հոգի, իսկ մյուս քաղաքներից և գյուղերից՝ հինգ հարյուր հոգի»:

Հակառակ մեր Հայսմավուրքների կողմից «Սիցիլիայի Լուսավորիչ» Տոռոմենի Հայրապետին այսքան լայնածավալ ներկայացնելուն, լատինական վկայաբանությունները չափազանց ժլատ են արտահայտվում նրա մասին: Կաթոլիկ Հանրագիտարանում նրա անունը տեղ չի գտել: Ներկայումս էլ լատինական օրացույցում տեղ չունի, այլ նրա փոխարեն ներկայացված է ոմն Բանգրատիոս, որը նահատակվել է 304 թ.-ին, Դիոկղետիանոսի հալածանքների ժամանակ:

Մեր Հայսմավուրքը նրա նահատակությունը հետևյալ կերպ է ներկայացնում: Տոռոմեն քաղաքի մեծատուններից մեկը, որն ի սրտե դարձի չէր եկել, այլ ծածուկ կերպով շարունակում էր իր կռապաշտությունը, հարմար առիթի էր սպասում, որպեսզի մեջտեղից վերացներ Բագարատ Եպիսկոպոսին: Մի օր նրան մենակ աղոթելից գտնելով՝ սուրը նրա կողն է մխրճում և փախչում: Սակայն քաղաքի դարձի եկած քաղաքապետը, իմանալով չարագործութան մասին, իր հերթին չարաչար մահվամբ սատակեցնում է չարագործին: Իսկ Բագարատի մարմինը մեծ հարգանքով ամփոփում է մի տապանի մեջ. «Եվ բարեխոսն ու օգնականն է ոչ միան Սիցիլիա քաղաքի, այլև ամեն մի քրիստոնյայի, ով կատարում է իր հիշատակությունը»:

Մեր Եկեղեցին նրա հիշատակը կատարում է Կղեմես Եպիսկոպոսի հետ, Հիսնակի պահոց Ա կիրակիին հաջորդող հինգշաթի օրը:

 

«Համաքրիստոնեական Սուրբեր», Շնորհք արքեպսԳալուստյան, «ԳԱՆՁԱՍԱՐ» մատենաշարԵրևան1997 

Արևելահայերենի փոխադրեց՝ Վաչագան սրկԴոխոլյանը

ԲաԺանորդագրվել
Ընթերցել նաև
Օրհնությամբ ՝ ԱՀԹ Առաջնորդական Փոխանորդ Տ․ Նավասարդ Արքեպիսկոպոս Կճոյանի
Կայքի պատասխանատու՝ Տեր Գրիգոր քահանա Գրիգորյան
Կայքի հովանավոր՝ Անդրանիկ Բաբոյան
Web page developer A. Grigoryan
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են Զորավոր Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի 2014թ․