3 Դեկտեմբեր, Շբ Սուրբ Առաքյալների և մեր առաջին լուսավորիչներ Թադեոսի և Բարդուղիմեոսի հիշատակության օր

Թադեոս Առաքյալ

Հայոց առաջին Լուսավորիչը և ամենահայտնի Առաքյալը:

Ղուկասի Ավետարանում (6:16) և Գործք Առաքելոցում (1:13) հայտնի է որպես Հուդա Հակոբյան: Հովհաննեսի մոտ էլ հիշվում է որպես. «Հուդա, ոչ Իսկարիովտացի» (14:22), որը վերջին Կտակի խոսակցության ընթացքում ընդհատողներից էր հետևյալ հարցով. «Տե՛ր, ի՞նչ է նշանակում, խոսքդ, որ Քեզ պիտի մեզ հայտնես, ոչ թե աշխարհին»: Հիսուսը անուղղակի պատասխանում է, որ Ինքը պիտի հայտնվի Իրեն սիրողների մեջ և ընդհակառակը՝ երբեք չպիտի երևա սեր չունեցողների մեջ: Իսկ Մատթեոս առաքյալը նրան կոչում է «Ղեբեոս, որը Թադեոս անվանվեց» (Մատթ 10:3), իսկ Մարկոսը նրան պարզապես Թադեոս է կոչում (Մարկ. 3:18): Կաթոլիկ եկեղեցին նրան նույնացնում է Հուդա Տեառնեղբոր հետ, որի անունով մի կարճ թուղթ էլ կա ընդհանրական թղթերի մեջ, որը վերջինն է հանդիսանում: Բայց արևելյան եկեղեցիները այս նույնացումը չեն ընդունում:

Ըստ մեր ազգային ավանդության, Թադեոս առաքյալը նախ Եդեսիա է գալիս, որտեղ, ըստ Քրիստոսի խոստումի, բժշկում և քրիստոնյա է դարձնում Աբգար թագավորին: Եդեսիան, արդարև, քրիստոնեական հնագույն կենտրոններից մեկն է համարվում:

Թադեոսն իր քարոզչությունը առաջ է տանում դեպի հյուսիս, մտնում է հայոց Սանատրուկ թագավորի սահմանները, քարոզում և դարձի է բերում շատ հայերի, որոնք երախայրիքը և հիմքն են կազմում Հայ Առաքելական Եկեղեցու: Նաև արքունիք է մտնում և դարձի է բերում թագավորի դստերը՝ Սանդուխտին, որը հետագայում նահատակվում է իր հոր ձեռքով: Ի վերջո, Թադեոս Առաքյալն էլ, շատ հրաշքներ գործելուց և հազարավոր հոգիներ դարձի բերելուց հետո, Արտազ գավառում սրով նահատակվեց, ներկայիս Պարսկական Ատրպատական գավառի արևմտյան կողմում, որտեղ մինչև այսօր պահպանվել է նրա գերեզմանը, որի վրա կառուցվել է մի փառավոր եկեղեցի: Նրան տոնում ենք երկու անգամ Ս. Բարդուղիմեոս առաքյալի և Ս. Սանդուխտ կույսի հետ:

 

Բարդուղիմեոս Առաքյալ

Թեև մեր օրացույցներում ընդգրկվել է Բարթողիմեոս, կամ Բարթուղիմեոս ձևով, բայց իր անվան ճիշտ ձևն Է ԲԱՐԹՈՂՈՄԵՈՍը, որը նշանակում է Թոլոմեի որդի: Հայոց «Առաջին Լուսավորիչներ» անվանված երկու առաքյալներից մեկն է: Հովհանեսի Ավետարանում իր առաքելական կոչումը կատարվում է ՆԱԹԱՆԱՅԵԼ անվան տակ:

Փիլիպոս առաքյալը Հիսուսի կողմից «գտնվելուց» հետո, իր հերթին «գտնում է Նաթանայելին» և նրան ասում. «Նա ում մասին Մովսեսը գրել է Օրենքի գրքում, և մարգարեներն էլ իրենց գրքերում, մենք գտել ենք արդեն, նույն Ինքը Հիսուսն է, Հովսեփի որդին, Նազարեթից»:

Նաթանայելը, որ Նազարեթին մոտ եղող Կանա գյուղից էր և լավ էր ճանաչում այդ քաղաքը, անկեղծորեն ասաց.

- Իսկ մի՞թե Նազարեթից կարող է որևէ բարի բան դուրս գալ:

Փիլիպոսը չփորձեց համոզել, այլ ուղակի ասաց.

- Արի՛ և ինքդ տես:

Երբ Հիսուսը իր մոտ եկող Նաթանայելին տեսավ, ասաց.

- Ահա, արդարև, մի իսրայելացի, որի մեջ նենգություն չկա:

- Որտեղի՞ց ես ինձ ճանաչում,- հարցրեց Նաթանայելը նույն համարձակությամբ:

- Նախքան Փիլիպոսի քեզ կանչելը, Ես քեզ տեսա թզենու տակ,- պատասխանեց Հիսուսը:

Թե ի՞նչ էր այդ ակնարկը, մեզ համար այդպես էլ գաղտնիք է, բայց Նաթանայելի կողմից հստակորեն հասկանալի եղավ, որը իր կարծիքը առնվազն Նազարեթցի Հիսուսի մասին փոխեց և բացականչեց.

- Ռաբբի, Դու Աստծո Որդին ես, Դու Իսրայելի Թագավորն Ես:

«Իսրայելի Թագավոր» պարզապես նշանակում է «Մեսիա»՝ ակնկալված Փրկիչ: Այս դավանությամբ Նաթանայելը ժառանգում է «Նախադավան Առաքյալ» պատվավոր կոչումը: Աստվածային նախախնամությամբ և նախատեսությամբ արժանի էր, որ «նախադավան» ազգի Առաքյալը նույնպես լինի Հիսուսին «Աստծո Որդի» դավանողներից առաջինը:

Նաթանայելի անունը հանդիպում ենք նաև Առաքյալների այն յոթնյակի մեջ, որոնք Հարությունից հետո Հիսուսին հանդիպելու հույսով Գալիլիա էին գնացել, սակայն սպասելուց հոգնած, միասնաբար ձկնորսության էին դուրս եկել և արդարև, խորհրդավոր պայմաններում արժանանում են Փրկչի տեսությանը:

Ըստ ավանդության, Բարթողոմեոսը, Իրանի բարձրավանդակի զանազան երկրներում քարոզելուց հետո, մտնում է Հայաստան և շարունակում է իրենից առաջ այստեղ եկած Թադեոս Առաքյալի գործը: Թադեոս Առաքյալի պես, ինքն էլ է մտնում արքունիք և դարձի է բերում թագավորի քրոջը, որի համար Հայոց Սանատրուկ թագավորի կողմից ձերբակալվում է և սաստիկ չարչարանքների է ենթարկվում, ընդհուպ մինչը մորթազերծ լինելով՝ նահատակվում է Հայաստանի հարավ – արևելյան մասում: Իր գերեզմանի վրա՝ Հաղբակում, փառավոր մի տաճար էր կառուցվել և վանք հաստատվել, որը ավերակների կույտ է այսօր:

Նրան տոնում ենք Հայաստանի մյուս Լուսավորիչ՝ Թադեոս Առաքյալի հետ Հիսնակիի առաջին կիրակիին հաջորդող շաբաթ օրը;

 

«Աստվածաշնչական Սուրբեր», Շնորհք արքեպսԳալուստյան, «ԳԱՆՁԱՍԱՐ» մատենաշարԵրևան1997 

Արևելահայերենի փոխադրեց՝ Վաչագան սրկԴոխոլյանը

Օրհնությամբ ՝ ԱՀԹ Առաջնորդական Փոխանորդ Տ․ Նավասարդ Արքեպիսկոպոս Կճոյանի
Կայքի պատասխանատու՝ Տեր Գրիգոր քահանա Գրիգորյան
Կայքի հովանավոր՝ Անդրանիկ Բաբոյան
Web page developer A. Grigoryan
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են Զորավոր Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի 2014թ․