Անհնար է լինել քրիստոնյա՝ առանց սիրելու Քրիստոսին

Սիրելի եղբայրներ և քույրեր, մենք գիտենք Մարկոս ավետարանչի պատմությունը մեր Տեր և Փրկիչ Հիսուս Քրիստոսի երկրային կյանքի վերջին օրերի և ժամերի մասին: Պատմությունը սկսվում է այն դեպքերի նկարագրությամբ, թե ինչպես, երբ Հիսուս հյուրասիրության էր հրավիրված մեկի տանը, մի կին եկավ Նրա մոտ և ազնիվ յուղ լցրեց Նրա ոտքերին: Այդժամ աշակերտներից մեկը՝ Հուդա Իսկարիովտացին, ասաց. «Այդ յուղը ինչո՞ւ այսպես պիտի կորչեր. կարելի էր այդ անուշահոտ յուղը վաճառել ավելի քան երեք հարյուր դահեկանի եւ տալ աղքատներին» (Մարկոս 14:3 - 7; Հովհ. 12:4 – 8):  Մյուս ավետարանիչը պարզաբանում է, որ նա  այդպես ասաց ոչ այն պատճառով, որ մտահոգվում էր աղքատների համար, այլ որովհետև գող էր և իր մոտ էր պահում դրամներով գանձարկղը, որից, ըստ երևույթին, ժամանակ առ ժամանակ ծախսում էր սեփական կարիքների համար: Բայց եթե նույնիսկ այդ ժամանակ նա մտահոգված լիներ աղքատների համար, միևնույն է, աշակերտները Տիրոջից կլսեին նույն պատասխանը, և այդ խոսքերը ոչ միշտ կարող են հասկանալի լինել ընթերցողին. «Ամեն ժամ աղքատներին ձեզ հետ ունեք և երբ ուզենաք, կարող եք նրանց բարիք անել։ Բայց ինձ ամեն ժամ ձեզ հետ չունեք»: Այդ խոսքերը նշանակում են, որ քրիստոնեական կյանքի առանցքում կանգնած է Քրիստոսի անձը, և մնացած ամենը դառնում են երկրորդական՝ այդ անձի նկատմամբ, այդ թվում՝ նաև բարի գործերն ու աղքատների մասին հոգածությունը, այն ամենը, ինչ մենք պետք է անենք՝ ըստ Քրիստոսի պատվիրանների: Մեր հոգևոր հայացքն առաջին հերթին պետք է ուղղված լինի անձամբ Քրիստոսին, Նրա դեմքին, Նրա երկրային կյանքի պատմությանը, մեր մեջ Նրա ներկայությանը: Աշխարհում շատ ուսուցիչներ են եղել, որոնք ճիշտ խոսքեր են ասել, սովորեցրել են մարդկանց սիրել մեկ-մեկու, հոգ տանել աղքատների մասին և կատարել մի շարք այլ բարի և օգտակար գործեր: Մեր Տեր Հիսուս Քրիստոս նույնպես շատ բաներ սովորեցրեց Իր աշակերտներին և նրանց միջոցով էլ՝ մեզ, սակայն քրիստոնեության մեջ ամենակարևորը ոչ այնքան Հիսուսի ուսմունքն է, որքան հենց Ինքը՝ Քրիստոս: Մենք երբեք չենք կարողանա Քրիստոսի աշակերտը լինել, եթե օգտվենք միայն Նրա ուսմունքից, բայց շրջանցեք Նրա անձը:

Եղել են և կան մարդիկ, որոնք քրիստոնեության մեջ առաջին հերթին տեսնում են բարոյագիտական ուսմունք, օրինակ՝ Լև Տոլստոյը, որն իրեն ճշմարիտ քրիստոնյա էր համարում, քանի որ համոզված էր, որ հետևում է Հիսուս Քրիստոսի բարոյագիտական ուսմունքին: Սակայն, միևնույն ժամանակ նա չէր ընդունում, որ Հիսուս Քրիստոսն Աստծո Որդին է, չէր հավատում Հիսուսի Հարությանը, չէր հավատում այն բոլոր հրաշքներին, որոնք նկարագրված են Ավետարանում: Պարզվում է, որ եթե քրիստոնեությունից թողնենք միայն դրա բարոյական կեղևը, այն կկորցնի իր յուրօրինակությունը և կվերածվի այս կամ այն չափով իրար նմանվող բարոյական ուսմունքներից մեկին:

Իհարկե, Ավետարանում մենք կարող ենք տեսնել այն, ինչ իսկապես նոր է, օրինակ՝ սիրո մասին պատվիրանը: «Նոր պատվիրան եմ տալիս ձեզ,- ասում է Նա,- որ սիրեք միմյանց. ինչպես ես ձեզ սիրեցի, դուք էլ միմյա՛նց սիրեցեք» (Հովհ 13:34): Սակայն ի՞նչն է, այնուամենայնիվ, այդ պատվիրանում նորը: Մի՞թե մյուս մարգարեները, փիլիսոփաները սովորեցրել են մարդկանց ատել միմյանց: Ո՛չ, նրանք նույնպես խոսել են սիրո մասին: Նորը կայանում է Հիսուսի խոսքերում. «Ինչպես ես ձեզ սիրեցի, դուք էլ միմյա՛նց սիրեցեք»: Այդպիսով այստեղ, ինչպես և թանկարժեք յուղի վատնման մասին ափսոսանք հայտնած աշակերտին տրված Հիսուսի պատասխանում, առաքյալների ուշադրությունը կենտրոնացվում է Տեր Հիսուս Քրիստոսի վրա:

Հիսուսի երկրային կյանքի վերջին օրերի և ժամերի մասին ավետարանական նկարագրությունը հանգուցալուծում է բոլոր հարցերը: Եթե մինչ այդ Տերը մարդկանց սովորեցնում էր խոսքերով, ապա այստեղ Նա սկսում է սովորեցնել Իր սխրանքով և Իր լռությամբ: Քանզի Նա պատահական չէր լռում դատարանում, պատահական չէր լռությամբ դիմակայում հայհոյություններին և ամբաստանություններին: Նա չէր արդարանում, մահապատժից ազատում չէր փնտրում, քանի որ ինքնակամ էր գնացել մահվան: Նա Իր վրա վերցրեց մարդկության մեղքերը և անմեղ լինելով՝ տառապեց:  

Աստվածամարդ Հիսուս Քրիստոսի հենց այս սխրանքն եղավ ամենագլխավոր դասը, որը Նա տվեց ամբողջ մարդկությանը՝ բոլոր ժամանակների համար: Հանուն այս սխրանքի Նա եկավ երկիր. ո՛չ նրա համար, որ վայելի երկրային կյանքը և օգտվի դրա բարիքներից, այլ որպեսզի դառնա մեզանից մեկը՝ ոչ միայն Իր մարդկային բնույթով, այլև՝ տառապանքների այն փորձառությամբ, որոնք Նա կրեց:

Ավետարանն ընթերցելիս, մենք մեր մտապատկերում պետք է առաջին հերթին ունենանք Հիսուսին, մեր հոգևոր և առօրյա կյանքում պետք է նախևառաջ կենտրոնանաք Քրիստոսի անձի վրա: Եթե Հիսուս Քրիստոսն ապրի մեր սրտում, ապա բոլոր բարիքները, բարի գործերը՝ ներառյալ աղքատների և կարիքավորների մասին հոգատարությունը, ինքնաբերաբար կկատարվեն, քանի որ մեզ շրջապատող բոլոր մարդկանց մեջ կտեսնենք Հիսուսին: Իսկ եթե մենք մեր սրտում չունենանք Հիսուսին, ապա դժվար կլինի տեսնել Նրան ուրիշների մեջ ևս:

Ինչո՞ւ էին վանականները, և նաև շատ աշխարհիկներ, դարեր շարունակ իրենց գլխավոր սխրանքը համարում Հիսուսի աղոթքն արտասանելը. «Տե՛ր Հիսուս Քրիստոս, Որդի Աստծո, ողորմյա ինձ՝ մեղավորիս»: Այս խոսքերը կրկնում էին տասնյակ, հարյուրավոր, հազարավոր անգամ, և աղոթքն այդ չէր ձանձրացնում նրանց: Ավելին՝ շատ հոգևորականներ աստվածպաշտական արարողությունը փոխարինում էին այս աղոթքի արտասանությամբ և համարում էին, որ այն հանդիսանում է վանական կյանքի առանցքը: Թվում է ի՞նչ օգուտ կարող է լինել անհաշվելի անգամ միևնույն աղոթքը կրկնելուց, միգուցե ավելի լավ կլիներ այդ ժամանակը նվիրել այլ աղոթագրքեր ընթերցելուն կամ, օրինակ՝ բարի գործեր կատարելուն: Մի՞թե վանականը կամ աշխարհիկ մարդը զուր չեն վատնում իրենց ժամանակը՝ սրբապատկերի առաջ երեք ժամ շարունակ կանգնելով, երկրպագություն կատարելով և հարյուր կամ հազար անգամ Հիսուսի աղոթքն արտասանելով: Մարդկային տրամաբանության տեսանկյունից՝ այդ ժամանակն անօգուտ է ծախսված: Իսկ եթե հիմնվենք հոգևոր կյանքի փորձառության վրա, որն արտահայտված է սուրբ հայրերի ու հատկապես ասկետների ու ճգնավորների գրքերում, ապա կտեսնենք, որ հնարավոր է՝ այդպիսի աղոթքը, որն իրենց ներկայացում է անմիջական հանդիպում Քրիստոսի հետ, հանդիսանում է ամենագլխավոր երևույթը, հանուն ինչի արժե ապրել: Այս աղոթքում կարևորագույնը ո՛չ թե արտաբերման քանակն է, այլ ա՛յն, որ արտասանելով այդ աղոթքը՝ մարդն իր սրտում պահում է Անձամբ Քրիստոսին: Եվ եթե Անձամբ Հիսուս Քրիստոսն է մեր մեջ, ապա մնացյալ ամենն ինքնին հարթվում է. այդ պատճառով էին սուրբ հայրերն ասում, որ Հիսուսի աղոթքում ամփոփված է ողջ Ավետարանը:

Երբ մենք ընթերցում ենք Հիսուս Քրիստոսի երկրային կյանքի վերջին օրերի և ժամերի մասին, ապշում ենք, թե որքան շատ մարդ կար Նրա շուրջը և որքան քիչ էին նրանց մեջ այնպիսիք, որոնք սիրում էին Նրան, հետևում, որոնք պարզապես ուշադիր էին Նրա հանդեպ: Կար մի ամբոխ, որին քահանայապետերն ու օրենսգետները սովորեցրել էին, որ նրանց առջև ոչ թե մարգարե է, այլ՝ օրինազանց մեկը: Քահանայապետերն ու օրենսգետները իրենք էլ չկարողացան Տիրոջ արարքների ետևում բացահայտել Քրիստոսի անձը, իսկ Նրա կատարած գործերը չէին տեղավորվում առաքինության մասին ունեցած իրենց պատկերացումներում:  Կար հռոմեական կուսակալ, որը հասկանում էր, որ Հիսուսին նախանձի պատճառով են դատել, բայց այդուհանդերձ ոչինչ չարեց Նրան մահից ազատելու համար, չնայած, որ դա իր իրավասությունների սահմանում էր: Բայց եղան և այնպիսի մարդիկ, որոնց անսպասելի կերպով բացահայտվում էր Աստվածային ճշմարտությունը: Մարկոսի Ավետարանում ոչինչ չի խոսվում խելամիտ ավազակի մասին: Իսկ Ղուկասի Ավետարանում կարդում ենք այն մասին, որ Նրա հետ միաժամանակ խաչ բարձրացված չարագործներից մեկը հավատաց Քրիստոսին: Եվ Տերն ասաց նրան. «Ճշմարիտ եմ ասում քեզ, այսօր ինձ հետ դրախտում կլինես» (Ղուկ. 23:43): Ավետարանում մենք ընթերցում ենք նաև այն հարյուրապետի մասին, որը, տեսնելով, թե ինչպես է մահանում Քրիստոս, հավատքի եկավ և ասաց. «Իրոք այս մարդը Աստծու Որդի էր» (Մարկոս 15:39): Նա չէր կարող լսած լինել Փրկչի քարոզները, չէր եղել Նրա կյանքի և գործունեության ականատեսը, բայց ինչ-որ շատ զորեղ բան դիպավ զորականի սրտին, երբ տեսավ Նրա մահը:

Երբ մարդիկ Ավետարանը վերցնում են և փորձում են այնտեղ կարդալ ոչ միայն կյանքին վերաբերող այս կամ այլ հորդորներ, այլ ավետարանական տողերի արանքում տեսնում են Իրեն՝ Քրիստոսին, այդ ժամանակ է նրանց համար սկսվում ճշմարիտ քրիստոնեության ուղին: Անհնար է լինել քրիստոնյա՝ առանց սիրելու Քրիստոսին: Անհնար է կանգնել քրիստոնեական սխրանքի ուղու վրա՝ առանց լցվելու սիրով և հիանցմունքով մի Մարդու հանդեպ, Ով Աստված է, և ավետարանական յուրաքանչյուր պատմություն բացահայտում է մեզ այդ Մարդուն: Քրիստոսի Չարչարանքների մասին պատմող ամեն մի էջ, հատկապես այստեղ հիշատակված հատվածը, ասում է մեզ այն մասին, թե ինչպիսին կարող է լինել մարդը՝ հոգևոր և բարոյական կատարելության գագաթին: Ոչ ոք չի կարող ասել, որ Քրիստոսն այդ կերպ վարվեց, քանի որ Աստծո Որդին է: Բայց եղել են և նահատակներ, որոնք կրկնել են Նրա սխրանքը՝ լինելով ամենահասարակ մարդիկ, որոնք մինչև վերջ անցել են ինքնազոհաբերման այդ ճանապարհով՝ այդպիսով նմանվելով Քրիստոսին: Այդ ճանապարհն անցնելու համար նրանք ուժ են ստացել Անձամբ Հիսուս Քրիստոսից, և այդ սխրանքը նրանք կատարել են ոչ թե ինչ-որ ինտելեկտուալ կամ բարոյագիտական պատկերացումներով առաջնորդվելով, այլ որովհետև սիրում էին Քրիստոսին ամբողջ սրտով, սիրում էին կյանքից առավել և կարող էին Պետրոս առաքյալի հետ ասել. «Ինձ համար կյանքը Քրիստոսն է, իսկ մեռնելը՝ շահ» (Փիլիպ. 1:21):

Եկե՛ք ավելի հաճախ մեր հայացքն ուղղենք մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսին: Եկե՛ք վերընթերցենք Քրիստոսի Չարչարանքների մասին Ավետարանական պատմությունները: Եկե՛ք մեր սրտերում անվերջ կրկնենք Հիսուսի աղոթքը՝ աղաչելով մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսին, որ Նա բնակվի մեր սրտում, վերափոխի մեր կյանքը, օգնի միշտ հիշել Իր մասին: Եթե Քրիստոս միշտ լինի մեր հոգևոր հայացքի առջև, եթե Նա լինի մեր սրտում, ապա մնացյալ ամենը կհաղթահարվի: Ամեն:

Միտրոպոլիտ Իլարիոն Ալֆեև

Ռուսերենից թարգմանեց Անի Բրուտյանը