Սուրբ հայրերը ամեն ինչին հոգևոր, աստվածային աչքով էին նայում: Հայրաբանական գրքերը Աստծու Հոգուց են գրվել և նույն Հոգու առաջնորդությամբ էլ սուրբ հայրերը մեկնել են Սուրբ Գիրքը: Այժմ հաճախ չես հանդիպի այդ Հոգուն, և այդ պատճառով էլ մարդիկ չեն հասկանում հայրաբանական գրվածքները: Նրանք ամեն ինչին աշխարհիկ աչքով են նայում, ավելի հեռուն չեն տեսնում, նրանք չունեն այն տարածականությունը, որը հավատն ու սերն են տալիս: Երանելի Արսեն Մեծը* չէր փոխում այն ջուրը, որում արմավենու ճյուղերն էր թրջում, և դրանից վատ հոտ էր գալիս: Բայց որտեղի՞ց հասկանանք, թե ի՜նչ զարմանահրաշ աղբյուր էր բխում նեխած ջրով լի այն տաշտից: «Ես դա հասկանալ չեմ կարող»,- կասի ինչ որ մեկը: Այդպես ասողը չի ուզում համբերել ու ավելի լավ նայել այդ ջրի մեջ, որպեսզի տեսնի՝ արդյո՞ք որևէ այլ բան չկա այնտեղ, այլ մերժում է, որովհետև չի հասկանում:
Եթե գործին դատողությունն է խառնվում, ապա մարդը ո՛չ Ավետարանն է հասկանում, ո՛չ սուրբ հայրերին: Հոգևոր ընկալման օրգանը խեղվում է, և մարդն իր դատողականությամբ արժեզրկելով և՛ Ավետարանը, և՛ սուրբ հայրերին՝ ասում է. «Քանի՜-քանի՜ տարի է մարդիկ իզուր տանջում են իրենց ճգնակեցությամբ, պահքով և այլ զրկանքներով»: Բայց այդպես ասելը հայհոյանք է: ․․․․Միշտ իմացեք, որ եթե մարդ չմաքրվի, եթե աստվածային լույսը չլուսավորի նրան, ապա նրա մեկնությունները կատարյալ մշուշ կլինեն:
Մի անգամ ինձ հարցրին. «Աստվածամայրն ինչո՞ւ հրաշք չգործեց Թինոս կղզում, և իտալացիները Վերափոխման տոնի օրը պայթեցրեցին «Էլլի» հածանավը**: Բայց այդ չարագործությունը թույլ տալով՝ Աստվածամայրն ավելի մեծ հրաշք գործեց: «Էլլի»-ի պայթյունը վրդովվեցրեց հույներին: Նրանք հասկացան, որ իտալացիները ոչ մի սրբություն չունեն և այդ պատճառով էլ «հուռա՜» բացականչելով, քշեցին նրանց իրենց հողից: Իսկ եթե իտալացիներն այդ չարագործությունը չանեին, ապա նրանց անօրենությանն անտեղյակ լինելով՝ հույները կարող էին ասել. «Նրանք նույնպես հավատացյալ ազգ են, նրանք մեր բարեկամն են»: Իսկ այժմ մարդիկ են գալիս իրենց դատողական մտածելակերպով և ասում. «Իսկ Աստվածամայրն ինչո՞ւ հրաշք չգործեց, հը՞»: Դե նրանց ի՞նչ պատասխանես: Իսկ ուրիշները հարցնում են. «Ինչո՞ւ է Աստվածաշնչում գրված, որ բաբելոնյան հնոցի կրակի բոցը, ուր երեք պատանիներին նետեցին, քառասունիննը կանգուն էր բարձրանում: Ի՞նչ է, քանոնով չափե՞լ էին»: Բայց նախ՝ բոցի բարձրությունը յոթ կանգուն էր, ապա՝ անդադար վառելիք էին լցնում հնոցի մեջ, որպեսզի այն յոթնապատիկ թեժանա: Յոթն անգամ յոթ հավասար է քառասունիննի, այնպես չէ՞: Իսկ եթե նման հարց տվողներին հնոցի մեջ նետեի՞ն: Այդ մարդկանց մեջ ռացիոնալիզմն է խոսում, դատողականությունը, որ զուրկ են իմաստից և իրականությունից բոլորովին դուրս են գտնվում: Այժմյան աստվածաբաններից ոմանք իրենք իրենց հարց են տալիս. «Ի՞նչ պատահեց այն դևերին, որ խոզերի երամակը մտան և նետվեցին ծովը (Մտթ. 8:32): Ո՞ղջ մնացին, թե՞ խեղդվեցին»: Բայց նշանակություն ունի միայն այն փաստը, որ այդ դևերը մարդու միջից դուրս եկան: Քո ի՞նչ գործն է, թե նրանց ինչ պատահեց հետո: Ավելի լավ է հետևիր, որ ինքդ չդիվահարվես, և գլուխ մի՛ կոտրիր՝ մտածելով, թե այդ դևերն այժմ որտեղ են:
- Իսկ որոշ մարդիկ փորձում են Ավետարանը մարդկային առողջ դատողության հետ կապել, հա՛յր: Այդ դատողության միջոցով են Ավետարանը ուսումնասիրում և ոչ մի կերպ գլուխ չեն հանում:
- Անհնար է Ավետարանը կապել մարդկային առողջ դատողությանը: Ավետարանի հիմքում սերն է, առողջ դատողության հիմքում՝ շահը: Ավետարանում գրված է. «Եթե մեկը քեզ հարկադրի մի մղոն ճանապարհ անցնել, նրա հետ երկու էլ գնա» (Մտթ. 5:41): Մի՞թե դրանում առողջ դատողություն է նշմարվում: Դրանում ավելի շուտ խելացնորություն է նշմարվում: Այդ պատճառով էլ նրանք, ովքեր ուզում են Ավետարանը առողջ դատողության հետ կապել, փակուղու առջև են հայտնվում: Օրինակ՝ բարեգործությամբ զբաղվող զանազան կազմակերպություններ կան: Երբ նրանք իմանում են, որ ինչ-որ մեկը սնանկացել է, աղքատացել և փողի կարիք ունի, ասում են. «Մենք կօգնենք այդ մարդուն, բայց նախ կհամոզվենք, որ նա իսկապես կարիքավոր է»: Եվ ահա այդ կազմակերպության երկու-երեք ներկայացուցիչ գնում են սնանկացած մարդու տուն, որպեսզի տեսնեն, որ նա իսկապես կարիքավոր է: Գալիս են և, օրինակ, տեսնում շքեղ կահավորված հյուրասենյակ: Այդժամ ասում են. «Դե, դե, ինչպիսի՜ բազկաթոռներ, ինչպիսի՜ կահավորանք: Եթե նա այսպիսի կահույք ունի, ուրեմն ոչնչի կարիք էլ չունի»: Եվ մարդուն առանց օգնության են թողնում: Սակայն չեն հասկանում, որ խեղճն ուտելու ոչինչ չունի: Չեն հասկանում, որ եթե որևէ մեկն աղքատացել է, ապա չի նշանակում, որ նույն վայրկյանին իր հագուստը աղքատի ցնցոտիներով պիտի փոխարինի: Եվ ի՞նչ իմանանք, միգուցե այդ կահույքը նրա տանը դեռևս անհիշելի ժամանակներից է մնացել, և նա դեռ չի հասցրել այն վաճառել: Կամ էլ, միգուցե, ինչ-որ մեկն իմանալով, թե այդ ընտանիքն ինչպիսի կարիքի մեջ է, նվիրե՞լ է այդ բազկաթոռներն ու աթոռները: Մարդիկ կարծիք են կազմում դատողականությամբ, այդ պատճառով էլ խճճվում են, և Ավետարանը նրանց կյանքերից ներս չի մտնում: Մարդիկ մակերեսորեն են նայում իրերի դրությանը, ուստի և ամեն ինչ իրենց ձևով են մեկնաբանում:
* Ծերերն Աբբա Արսենին հարցնում էին. «Ճյուղերի ջուրն ինչո՞ւ չես փոխում, դրանից վատ հոտ է գալիս»: Նա պատասխանում էր. «Ես պետք է դիմանամ այս գարշահոտությանը՝ այն անուշ բույրերի և գույների դիմաց, որոնցից հաճույք էի ստանում աշխարհում»: Древний Патерик, М., 1899, С. 45.
** 1940թ. օգոստոսի 15-ին (Նոր տոմարով Սուրբ Աստվածածնի Վերափոխման տոնի օրը) հունական Թինոս կղզու նավահանգստում խարսխված հունական ռազմա-ծովային ուժերին պատկանող «էլլի» հածանավը խորտակվեց իտալական սուզանավի հարվածից: Իտալացիները «Էլլի»-ն տորպեդահարեցին, երբ հույն ծովայինները ափ էին ելնում Սուրբ Աստվածածնին նվիրված տոնակատարություններին մասնակցելու համար (Թինոսում է գտնվում Աստվածամոր՝ Հունաստանում առավել պաշտված հրաշագործ սրբապատկերներից մեկը): Ուխտադրուժ գործողությունը կատարվեց Իտալիայի կողմից Հունաստանին պատերազմ հայտարարելուց երկուս ու կես ամիս առաջ: «Էլլի»-ի խորտակումից հետո հասկանալով, որ Իտալիայի հետ պատերազմն անխուսափելի է, հույները սկսեցին մեծ թափով պատրաստվել հայրենիքի պաշտպանությանը:
Հայր Պաիսիոս Աթոսացի
Ռուսերենից թարգմանեց Էմիլիա Ապիցարյանը
Զորավոր Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի