Աստ­վա­ծաշն­չի բա­րե­րար ազ­դե­ցութ­յու­նը

Ոս­կուց ու շատ թան­կա­գին քա­րե­րից ցան­կա­լի են դրանք,

Նույն­պես և քաղցր` մեղ­րի խորս­խից ա­վե­լի:

Եվ քա­նի որ Քո ծա­ռան պահ­պա­նում է դրանք,

Պահ­պա­նե­լու վար­ձը մեծ կլի­նի (Սաղմ. ԺԸ 11, 12)։

Մեր օ­րե­րում Ա­վե­տա­րա­նի` մարդ­կանց վրա գոր­ծած բա­րե­րար ազ­դե­ցության մա­սին ա­մե­նից լավ է հարց­նել նրանց, ով­քեր բա­րե­պաշտ սո­վո­րություն ու­նեն ա­մեն օր այդ հրա­շա­լի Գրքից ինչ-որ բան կար­դա­լու: Հա­վա­նա­բար նրանք կա­սեն մեզ, թե Ա­վե­տա­րա­նը դյու­րաց­նում և ա­մո­քում է ա­մեն վիշտ, նվի­րա­գոր­ծում ու հաս­տա­տում մա­քուր խնդությու­նը, ինչ­պես բո­վի մեջ` փոր­ձում, մաք­րա­գոր­ծում և վսե­մացնում է զգա­յա­կան ու­րա­խությու­նը:

Ա­վե­տա­րանն օժտ­ված է նաև խորհր­դա­վոր, մար­դու քննող բա­նա­կա­նության հա­յաց­քից սպրդող շնոր­հա­կան զո­րությամբ, ո­րը մար­դու հստակ գի­տակ­ցու­մից ան­կախ ի զո­րու է վե­րա­կանգ­նել, կեն­դա­նաց­նել, մխի­թա­րել և բժշկել: Այս զո­րությու­նը ել­նում է Ա­վե­տա­րա­նի` Աստ­ծու կեն­դա­նի, ազ­դու և հա­տու խոս­քից: Այս զո­րությունն ի հայտ է գա­լիս այն ժա­մա­նակ, երբ մարդն ընկ­նում է ծանր կա­ցության մեջ (օ­րի­նակ` երբ նրա­նից ե­րես են թե­քում եր­ջան­կությու­նը, ըն­կեր­ներն ու հա­րա­զատ­նե­րը, ար­դա­րությու­նը, նրան լքում է այն ա­մե­նը, ին­չի վրա կա­րող էր հույս դնել): Դի­մե­լով Ա­վե­տա­րա­նին` նա այն­տեղ գտնում է օգ­նություն, մխի­թա­րություն և հանգս­տություն նե­ղություն­նե­րի ծան­րության տակ կքած իր հո­գու հա­մար:

Այս­պի­սով, ե­թե դուք կա­րի­քի, վշտի և անձ­կության մեջ եք, ե­թե ձեզ հա­լա­ծում են, նվաս­տաց­նում, վի­րա­վո­րում, զրկում հա­սա­նե­լի­քից, փու­թով դի­մե՛ք ­սուրբ Ա­վե­տա­րա­նին` փրկա­րար համ­բե­րության շնոր­հա­կան ա­րիությամբ ու ցան­կա­լի մե­ծա­հո­գությամբ հա­վաս­տիո­րեն լցվե­լու հա­մար: Ո­չի՛նչ, ե­թե դժբախ­տություն­ներն ու տրտմությու­նը կար­ծես դար­ձել են ձեր ան­բա­ժան ու­ղե­կիցն ու մշտա­կան վի­ճա­կը. այս դեպ­քում ևս ­սուրբ Ա­վե­տա­րա­նից կստա­նաք այն, ին­չը ձեր ծանր ու խա­վա­րա­մած կյան­քը կդարձ­նի դյու­րին ու լու­սա­վոր: Սուրբ Ա­վե­տա­րանն իր հրա­շա­լի կե­նա­րար զո­րությամբ ի­րա­կան կդարձ­նի ձեզ հա­մար Տի­րոջ` հրեա­նե­րի հետ զրու­ցե­լիս ա­սած խոս­քը. «Ե­կե՛ք­ Ինձ մոտ, բո­լոր հոգ­նած­ներդ ու բեռ­նա­վոր­ված­ներդ, և Ես ձեզ կհանգս­տաց­նեմ» (Մատթ. ԺԱ 28):

Սուրբ Ա­վե­տա­րա­նի է­ջե­րը տո­գոր­ված են աստ­վա­ծա­յին ա­ռանձ­նա­հա­տուկ զո­րությամբ, ո­րը կա­րող է վե­րա­կանգ­նել, մխի­թա­րել, բժշկել, կեն­դա­նաց­նել, բա­րե­լա­վել, վսե­մաց­նել ու սրբա­գոր­ծել մար­դուն: Ո՞վ չու­նի այս զո­րության կա­րի­քը: Բո­լորն էլ անխ­տիր ու­նեն: Հետևա­բար բո­լորն էլ, ա­ռանց բա­ցա­ռության, պետք է լսեն կամ կար­դան սուրբ Ա­վե­տա­րա­նը:

Սուրբ Սե­րա­ֆիմ Սա­րովս­կին, որն յու­րա­քանչ­յուր շա­բաթ­ կար­դում էր բո­լոր Ա­վե­տա­րան­նե­րը, Գործք ա­ռա­քե­լո­ցը և ա­ռա­քե­լա­կան թղթե­րը, Սուրբ Գրքի ըն­թեր­ցա­նության մա­սին այս­պի­սի խոս­քեր ու­նի. «Սրա­նով ոչ միայն հո­գիս, այլև մար­մինս է ե­րա­նա­նում ու ո­գե­ղե­նա­նում: Սուրբ Գիրքն ըն­թեր­ցե­լիս ես զրու­ցում եմ Տի­րոջ հետ, հի­շո­ղությանս մեջ մտա­պա­հում եմ Նրա կյանքն ու չար­չա­րանք­նե­րը, զօր ու գի­շեր բա­րե­բա­նում, փա­ռա­բա­նում եմ Նրան և գո­հա­նում Նրա բո­լոր ո­ղոր­մություն­նե­րի հա­մար, որ ա­ռա­տո­րեն շնորհ­վում են մարդ­կությանն ու ինձ` ա­նար­ժա­նիս»:

«Այն­քան շո­շա­փե­լի է ինձ հա­մար շնոր­հի ներ­կա­յությու­նը Աստ­ծու խոս­քի մեջ, որ սիրտս հոգևոր ցնծությամբ է հա­մակ­վում. ինձ նույ­նիսկ թվում է, թե կար­դում եմ, և Աստ­ծու շնոր­հը հեղ­վում է իմ մեջ» (ս. Իոան Կրոնշ­տադտս­կի):

«Թե­կուզ միայն ըն­թեր­ցի՛ր ­Գիր­քը: Ե­թե նույ­նիսկ ո­չինչ չհի­շես, միևնույն է, ըն­թեր­ցա­նության ըն­թաց­քում օ­գուտ կստա­նաս» (Ամբ­րո­սի Օպ­տինս­կի):

Մխիթարություն

«Ու­րեմն, ինչ որ գրվեց, գրվեց, որ մենք սո­վո­րենք, որ­պես­զի համ­բե­րությամբ և գրքե­րի պարգևած մխի­թա­րությամբ հույսն ըն­դու­նենք» (Հռոմ. ԺԵ 4)։

«Լսե՛ք, ա­ղա­չում եմ ձեզ, բո­լոր կանչ­ված­նե՛րդ. ձեռք բե­րեք հո­գու բժշկության Գրքե­րը: Ե­թե չեք կա­մե­նում բո­լոր գրքե­րը, ձեռք բե­րեք գո­նե Նոր Կտա­կա­րա­նը, Գործք ա­ռա­քե­լո­ցը, Ա­վե­տա­րա­նը` մեր մշտա­կան դաս­տիա­րակ­նե­րին: Թե վշտա­ցել ես, կառ­չի՛ր դ­րանց, ինչ­պես բա­լա­սա­նով լե­ցուն ա­նո­թի. ե­թե զրկվել ես ինչ-որ բա­նից կամ մեր­ձա­վո­րիդ մա­հը, կո­րուստն ես տե­սել, այդ­տե­ղի՛ց մ­խի­թա­րություն գտիր քո դժբախ­տության մեջ: Կամ, կառ­չե­լուց ա­ռա­վել, սրտիդ մեջ ըն­դու­նի՛ր և մտա­պա­հի՛ր...

Ո՛չ ­փառ­քի մե­ծությու­նը, ո՛չ­ իշ­խա­նության բարձ­րությու­նը, ո՛չ­ ըն­կեր­նե­րի ներ­կա­յությու­նը, ո՛չ­ էլ մարդ­կա­յին որևէ այլ բան ի զո­րու չեն ա­մո­քել վիշտն այն­պես, ինչ­պես Աստ­վա­ծաշն­չի ըն­թեր­ցա­նությու­նը: Ին­չո՞ւ: Ո­րով­հետև սրանք երկ­րա­վոր և ժա­մա­նա­կա­վոր բա­ներ են, ուս­տի և նրանց սփո­փանքն էլ վա­ղան­ցիկ է, իսկ Սուրբ Գրքի ըն­թեր­ցա­նությու­նը զրույց է Աստ­ծու հետ:

Սուրբ Գրքի չի­մա­ցությունն է բո­լոր չա­րիք­նե­րի աղբ­յու­րը: Մենք պա­տե­րազ­մե­լու ենք գնում ան­զեն, հա­պա ինչ­պե՞ս պի­տի փրկվենք: Դյու­րին է փրկվել Աստ­վա­ծաշն­չով, իսկ ա­ռանց դրա անհ­նար է» (ս. Հով­հան­նես Ոս­կե­բե­րան):

Խաղաղություն

«Քո օ­րեն­քը սի­րող­նե­րը մեծ խա­ղա­ղության մեջ են, և նրանց հա­մար չկա գայ­թակ­ղություն» (Սաղմ. ՃԺԸ 165)։

Անհ­նար է, որ հո­գին խա­ղա­ղության մեջ հանգր­վա­նի ա­ռանց զօր ու գի­շեր Տի­րոջ օ­րեն­քը ու­սա­նե­լու, քան­զի այն գրված է Սուրբ Հո­գու կող­մից: Սուրբ Հո­գին Գրքից անց­նում է հո­գու մեջ, և հո­գին լցվում է քաղց­րությամբ ու բա­վա­կա­նությամբ և այլևս ­չի ցան­կա­նում սի­րել երկ­րա­յի­նը, քան­զի սե­րը երկ­րա­յի­նի նկատ­մամբ ա­մա­յաց­նում է հո­գին: Իսկ նման վի­ճա­կում հո­գին վհատ­վում է ու վայ­րե­նա­նում:

Տես­նե­լով, որ հո­գին չի հա­ղոր­դակց­վում Աստ­ծու հետ` թշնա­մին սա­սա­նում է այն և, չհան­դի­պե­լով դի­մադ­րության, նվա­ճում է միտ­քը` հո­գին մի չար մտա­ծու­մից մյու­սին մղե­լով: Այդ­պի­սով, հո­գին ամ­բողջ օրն անց­կաց­նում է այս թո­հու­բո­հի մեջ և ի զո­րու չի լի­նում հստա­կո­րեն հա­յել Աստ­ծուն (Սի­լո­ւան վա­նա­կան):

Ե­կե՛ք և հա­ղորդ­վե­ցե՛ք­ ան­գե­րա­զան­ցե­լի և իր նմա­նը չու­նե­ցող ի­մաս­տությա­նը, սո­վո­րե­ցե՛ք­ Աստ­ծու խոս­քից, ճա­նա­չե­ցե՛ք ­հա­վի­տե­նա­կան Թա­գա­վո­րին: Աստ­ծու խոսքն իր զո­րությամբ թա­փան­ցում է մեր հո­գի­նե­րի մեջ: Օ՜, ինչ­պի­սի՜ խա­ղա­ղության բան­բեր է քեզ հա­մար, մարտն­չո՛ղ ­հո­գի: Ինչ­պի­սի՜ մի­ջոց է կրքե­րի ա­նա­գո­րույն պոռթ­կում­նե­րը սան­ձա­հա­րե­լու հա­մար: Այս զո­րությու­նը մեզ չի դարձ­նում ո՛չ բա­նաս­տեղծ, ո՛չ­ ի­մաս­տուն, ո՛չ­ էլ ան­վա­նի հռե­տոր, այլ ա­ռաջ­նոր­դում է դե­պի վեհ գա­ղա­փար­ներ. մեզ` մահ­կա­նա­ցու­նե­րիս, տա­նում է ան­մա­հության` այս­րաշ­խար­հից ու­ղեկ­ցե­լով դե­պի անդ­րաշ­խարհ (ս. Հուս­տի­նոս Վկա):

Ե­թե խռով­ված ես, նախ և ա­ռաջ կար­դա՛ Ա­վե­տա­րա­նը շշնջա­լով, որ ա­կանջ­ներդ լսեն, կար­դա՛ թե­կուզ ա­ռանց հաս­կա­նա­լու: Սուրբ Հո­գու խոս­քը կհա­լա­ծի հո­գե­կան խա­վա­րը, ա­ռա­վել ևս` թշնա­մա­կա­նը (Ամբ­րո­սի Օպ­տինս­կի):

Մի ծեր ասաց, թե Սուրբ Գրքի ընթեր­ցու­մը, տքնությունն ու աղոթքը առ Աստ­ված են դարձնում մոլորված մտքերը, իսկ սաղմոսերգությունը, համբերությունը և ողոր­մու­թյունը հանդարտեցնում են բարկությունը (Վարք հարանց):

Տի­րոջ խոս­քը մաք­րա­գոր­ծում, ի­մաստ­նաց­նում և լու­սա­վո­րում է հո­գի­նե­րը

«Տի­րոջ օ­րենքն* ան­բիծ է և վե­րա­փո­խում է հո­գի­նե­րը.

Տի­րոջ վկա­յությու­նը ստույգ է և ի­մաս­տուն է դարձ­նում տհաս­նե­րին:

Տի­րոջ ար­դա­րությունն ու­ղիղ է և զվար­ճաց­նում է սրտե­րը.

Տի­րոջ պատ­վի­րան­նե­րը լույս են և լույս են տա­լիս աչ­քե­րին:

Տի­րոջ երկ­յու­ղը սուրբ է և սուրբ է մնում հա­վիտ­յան:

Տի­րոջ դա­տաս­տան­նե­րը ճշմա­րիտ են և ինք­նին` ար­դար» (Սաղմ. ԺԸ 8-10)։

Ո­չինչ այն­պես չի սնում հո­գին և զո­րաց­նում միտ­քը, որ­քան Ս. Գրքի ըն­թեր­ցա­նությու­նը: Դուք դրա­նից ա­ռա­վե­լա­գույն օ­գուտ կստա­նաք. կլի­նեք հաս­տա­տա­կամ, ազ­նիվ, բա­րե­պաշտ, Քրիս­տո­սի սի­րով կկա­տա­րեք ձեր պար­տա­կա­նություն­նե­րը և ան­ցո­ղի­կը ա­վե­լի ցածր կհա­մա­րեք, քան ա­մե­նայն մարդ­կա­յին միտք ու հաս­կա­ցություն գե­րա­զան­ցող խոս­տաց­ված հա­վի­տե­նա­կան բա­րիք­նե­րը (ս. Թեոն)

Փու­թա­ջա­նո­րեն կառ­չի՛ր Ս. Գրքին, և Գիր­քը դուրս կքշի ան­մաք­րություն­նե­րը (այ­սինքն` պիղծ մտքե­րը) (ս. Ան­տոն Ա­նա­պա­տա­կան):

Ինչ­պես որ գի­շերն ի զո­րու չէ կլա­նել երկ­նա­կա­մա­րում փայ­լող աստ­ղե­րը, այդ­պես էլ, ան­շուշտ, երկ­րի չա­րությու­նը չի կա­րող խա­վա­րեց­նել Ս. Գրքի հիմ­քին ա­մուր կառ­չած հա­վա­տաց­յալ­նե­րի հո­գի­նե­րը (Հռո­մի պապ Զե­ֆի­րին):

Չգի­տեմ` արդ­յոք կա­րո՞ղ է նո­րոգ­վել միտքն այն մար­դու, ով ան­տար­բեր է Ս. Գրքի և հոգևոր գի­տության մեջ վարժ­վե­լու նկատ­մամբ: Ե­թե նույ­նիսկ այս վար­ժան­քի մի­ջո­ցով չնո­րոգ­վի այս միտ­քը, որն այս­տեղ իր գի­տա­կան ճա­նա­չո­ղության սահ­ման­նե­րի ընդ­լայ­նումն է փնտրում, ա­պա, հա­մե­նայն դեպս, կնո­րոգ­վի այն միտ­քը, որն ա­ռաջ­նոր­դում է մեզ դե­պի ազն­վություն, մար­դա­սի­րություն, հա­վատ և կա­յու­նություն... Ով այս­պես չի նո­րո­գում իր միտ­քը, նա մո­լոր­ված է և խաբ­ված (Ո­րո­գի­նես Ա­լեք­սանդ­րա­ցի):

Այն­ժամ, երբ միտ­քը ցրված է, ա­ղոթ­քից ա­ռա­վել անձ­նա­տո՛ւր­ ե­ղիր ըն­թեր­ցա­նությա­նը, քան­զի Սուրբ Գրքի ըն­թեր­ցա­նությու­նը ա­նա­ղարտ ա­ղոթ­քի աղբ­յուրն է:

Ե­թե ան­գամ կարճ ժա­մա­նա­կով ընդ­հատ­վի Ս. Գրքի ընթերցումը, մար­դը կբռնվի կրքե­րով (ս. Ի­սա­հակ Ա­սո­րի):

Աստ­ծու պատ­վի­րան­նե­րի խորհր­դով սուրբ զո­րություն­նե­րը մաք­րում են մեզ բո­լոր աղ­տե­ղություն­նե­րից և բնության խոր­հուրդ­նե­րով ու աստ­վա­ծա­յին խոս­քե­րով բե­րում են մեզ կա­տար­յալ ի­մաս­տության (Ե­վագր Պոն­տա­ցի):

Դար­ձի՛ր­ Աստ­վա­ծա­շունչ Գրքե­րի ա­մե­նօր­յա զրու­ցա­կի­ցը և նրանց հետ զրույ­ցի մի­ջո­ցով կհա­լա­ծես օ­տար մտքե­րի հար­ձա­կում­նե­րը: Ով Սուրբ Գրքե­րի մեջ վարժ­վե­լով` սրտում ամ­բա­րում է հոգևոր գի­տության գան­ձե­րը, նա դյու­րությամբ վա­նում է օ­տար մտքե­րը:

Հսկու­մի գի­շե­րա­յին ըն­թեր­ցա­նության ժա­մա­նակ Աստ­վա­ծա­շունչ Գրքե­րը լսե­լիս քնով չխլաց­նենք մեր լսո­ղությու­նը, ոչ էլ հո­գին գե­րության հանձ­նենք մտքե­րին: Այլ Գրքի խայ­թո­ցով խո­ցենք մեր սրտե­րը, որ խո­նարհ­վե­լով` ­լցվենք փրկության հան­դեպ նա­խան­ձախնդ­րությամբ և խա­փա­նենք զազ­րե­լի ան­փու­թությու­նը (ս. Նե­ղոս Սի­նա­յե­ցի):

Լույս են սրբա­զան Գրքե­րը` Աստ­ծուց մեզ պարգևված, և լույ­սի ցոլ­քեր են ար­ձա­կում մեր մտքե­րում ու լու­սա­վո­րում` գրվածք­նե­րի մի­ջո­ցով տես­նե­լու հո­գե­ղե­նը (ս. Դիո­նե­սիոս Ա­րեո­պա­գա­ցի):

Աստ­ծու խոս­քը լույս է և հուր, քան­զի սրբա­գոր­ծում է բնա­կան մտքե­րը և այ­րում անբ­նա­կան­նե­րը, ինչ­պես նաև փա­րա­տում է նրանց զգա­յա­կան կյան­քի խա­վա­րը, ով­քեր պատ­վի­րա­նա­պա­հությամբ ձգտում են բաղ­ձա­լի լա­վա­գույն կյան­քին, և դա­տաս­տա­նի ու դա­տա­պար­տության հրով պատ­ժում է նրանց, ով­քեր ինք­նա­հաճ կեր­պով, մարմ­նի սի­րուն կառ­չում են զգա­յա­կան կյան­քի այդ խա­վար գի­շե­րին (ս. Մաք­սիմ Խոս­տո­վա­նող):

Սուրբ Գրքի ըն­թեր­ցա­նությու­նը կա­րող է բա­վա­կա­նա­չափ լու­սա­վո­րել ու հա­վա­քել միտ­քը, քան­զի աստ­վա­ծաշնչ­յան Գրքե­րը Սուրբ Հո­գու խոս­քերն են և ըստ ա­մե­նայ­նի ի­մաստ­նաց­նում են ըն­թեր­ցող­նե­րին... Հոգևոր զո­րություն ստա­նա­լուց ա­ռաջ մի՛ կար­դա ճշմա­րիտ հա­վա­տին խորթ գրքեր, քան­զի դրանք լցված են խա­վա­րով և մթագ­նում են տկար­նե­րի մտքե­րը (ս. Հով­հան­նես Կղե­մա­քոս):

Ինչ­պես որ աստ­ղե­րի փայլփ­լող բույլն է լու­սա­վո­րում եր­կին­քը, այդ­պես էլ աստ­վա­ծա­յին խոս­քե­րի ճշմար­տությունն է լու­սա­վո­րում մար­դուն՝ ներ­սում դրված ճրա­գի պես: Ուս­տի բո­լորս էլ կրենք ճշմար­տության միևնույն պատ­կե­րը, քան­զի Տե­րը հա­մա­խոհ­նե­րին է տա­նը բնա­կեց­նում (ս. Նե­ղոս Սի­նա­յե­ցի):

Իրենց ձեռքը Ավետարանի մաճի վրա դրածները թող այլևս հետ չնայեն և չլսեն իրենց հետ պահողներին, ամբողջ մտքով թող առաջադիմեն և մարմնով ընթանան այնպես, ինչպես վայել է այն կոչմանը, որին կոչվեցին (Հովհաննես Սարկավագ):

Հոգևոր գինին, որ Սուրբ Գրքի իմաս­տու­­թյունն է, տո՛ւր նրանց, ովքեր զուրկ են ա­ռաքինությունից, տրտում ու տկար են մեղ­քերի առատությունից, նրանց, ովքեր մշտապես ցավում ու տրտում են խղճմտանքից, նրանց տո՛ւր այն գինին, որն ասում է. «Ոչ թե արդարներին, այլ մեղավորներին ապաշխարության կոչելու եկա», և թե` «Եկե՛ք բոլոր հոգնածներդ, և ես ձեզ կհանգստացնեմ», և թե` «Հիսուս Քրիստոս աշխարհ եկավ մեղավորների համար, որոնց գլուխը ես եմ» (ս. Գր. Տաթևացի):