Աստվածաշնչի նշանակությունը ի պետս երեխաների դաստիարակության

Ո­րով­հետև ման­կուց գի­տես Սուրբ Գրքե­րը, ո­րոնք կա­րո՛ղ­ են ի­մաս­տուն դարձ­նել քեզ փրկության հա­մար այն հա­վա­տի մի­ջո­ցով, որ Քրիս­տոս Հի­սուսի մեջ է (Բ ­Տիմ. Գ 15)։

Ու­զո՞ւմ ես, որ զա­վակդ բա­րե­բա­րո լի­նի. սկզբից ևեթ դաս­տիա­րա­կի՛ր ն­րան հա­մա­ձայն ա­ռաք­յա­լի հոր­դո­րի` «Տի­րոջ խրա­տով և ու­սու­մով» (Ե­փես. Զ 4): Մի՛ կար­ծիր, թե նրա հա­մար ա­վե­լորդ բան է Սուրբ Գիրք լսե­լը. քան­զի նա նախ և ա­ռաջ այն­տե­ղից է լսե­լու. «Պատ­վի՛ր ­քո հորն ու մո­րը»: Հետևա­բար սա հենց քեզ օգ­տա­կար կլի­նի: Մի՛ ա­սա. «Այդ վա­նա­կան­նե­րի գործն է. մի՞­թե ես իմ որ­դուն վա­նա­կան պի­տի դարձ­նեմ»: Նրան վա­նա­կան դարձ­նե­լու կա­րիք չկա, սա­կայն ին­չո՞ւ ես վա­խե­նում այն բա­նից, ին­չը նրա հա­մար այն­քան օգ­տա­կար է: Որ­պես քրիս­տոն­յա՛ դաս­տիա­րա­կիր նրան:

Աշ­խար­հա­կան­նե­րին հատ­կա­պես անհ­րա­ժեշտ է ի­մա­նալ Սուրբ Գրքի վար­դա­պե­տությու­նը և ա­ռա­վե­լա­պես` ե­րե­խա­նե­րին, քան­զի այդ տա­րի­քին է հա­տուկ ծայ­րա­հեղ ան­խո­հե­մությու­նը: Ա­մոթ չէ՞ արդ­յոք ե­րե­խա­նե­րին ու­ղար­կել ար­վեստ­ներ ու գի­տություն սո­վո­րե­լու և չհո­գալ «Տի­րոջ խրա­տով և ու­սու­մով» նրանց կրթե­լու մա­սին: Այդ իսկ պատ­ճա­ռով մենք ա­ռա­ջինն ենք ճա­շա­կում նմա­նօ­րի­նակ դաս­տիա­րա­կության պտուղ­նե­րը, քան­զի ե­րե­խա­նե­րին դաս­տիա­րա­կում ենք հան­դուգն, ան­ժուժ­կալ, անհ­նա­զանդ ու ստոր: Չա­նե՛նք­ այդ բա­նը, այլ ան­սանք ե­րա­նե­լի Պո­ղո­սի հոր­դո­րին, օ­րի­նակ ծա­ռա­յենք` մա­նուկ հա­սա­կից նրանց ստի­պե­լով ըն­թեր­ցել Ս. Գիր­քը:

Ոչ ոք թող չա­սի ինձ, թե մենք ե­րե­խա­նե­րին Աստ­ծու խոս­քով զբա­ղեց­նե­լու կա­րի­քը չու­նենք: Ոչ միայն պետք է զբա­ղեց­նել, այլև` մի­միայն այդ մա­սին հո­գալ: Սա­կայն ձեր տկա­րություն­նե­րի պատ­ճա­ռով է, որ չեմ պնդում այդ. բնավ ետ չեմ պա­հում նրանց այլ զբաղ­մունք­նե­րից, ինչ­պես նաև ձեզ` հա­սա­րա­կա­կան գոր­ծե­րից: Ըստ իս` միան­գա­մայն ար­դա­րա­ցի է յոթ օ­րե­րից մե­կը բո­լո­րիս Տի­րո­ջը նվի­րել: Քան­զի որ­քա՜ն­ ան­հա­րիր է ծա­ռա­նե­րից պա­հան­ջել, որ զօր ու գի­շեր ծա­ռա­յեն մեզ, իսկ մեզ կարճ ժա­մա­նակ իսկ Տի­րո­ջը չտրա­մադ­րել: Ընդ ո­րում, մեր ծա­ռա­յությու­նը Նրան ո­չինչ չի տա­լիս, քան­զի Աստ­ված ոչ մի բա­նի կա­րիք չու­նի, այլ հենց մեր օգ­տի հա­մար է: Ձեր ե­րե­խա­նե­րին հան­դես­նե­րի տա­նե­լիս գի­տությունն ու որևէ այլ բան խո­չըն­դոտ չեք հա­մա­րում: Իսկ հոգևոր օ­գուտ ստա­նա­լուց խոր­շում եք` այն սին ան­վա­նե­լով: Էլ ինչ­պե՞ս չզայ­րաց­նեք Աստ­ծուն, երբ ա­մեն ինչ սո­վո­րեց­նում եք ե­րե­խա­նե­րին` այդ բա­նե­րի հա­մար ժա­մա­նակ գտնե­լով, իսկ նրանց` Աստ­ծուն նվի­րե­լու գոր­ծը նկա­տում եք վա­ղա­ժամ ու դժվա­րին: Ո՛չ, այդ­պես չէ, եղ­բայր­նե՛ր: Հենց այս տա­րիքն է, որ ա­ռա­վե­լա­պես նմա­նօ­րի­նակ հոր­դոր­նե­րի կա­րիքն ու­նի:

Հա­սա­կը մա­տաղ է. փու­թով յու­րաց­նում է այն, ինչ ա­սում են ի­րեն, և ինչ­պես կնիքն է դրոշմ­վում մեղ­րա­մո­մի վրա, այն­պես էլ ե­րե­խա­նե­րի հո­գում` այն, ինչ լսում են: Ընդ ո­րում, նրանց կյան­քը հենց այդ ժա­մա­նա­կից ար­դեն սկսում է հակ­վել կա՛մ­ ա­րա­տին, կա՛մ­ ա­ռա­քի­նությա­նը: Ուս­տի, ե­թե սկզբից ևեթ, այս­պես ա­սած, սե­մից հե­ռաց­նենք նրանց ա­րա­տից և ա­ռաջ­նոր­դենք ու­ղիղ ճա­նա­պարհ, ա­պա հե­տա­գա­յում դա ար­դեն նրանց սո­վո­րությու­նը և ա­սես էությու­նը կդառ­նա: Այլևս­ այն­քան էլ քմա­հա­ճո­րեն չեն շեղ­վի դե­պի վա­տը, քան­զի սո­վո­րությու­նը կմղի բա­րի գոր­ծե­րի: Այդ­ժամ նրանք ծե­րե­րից ա­ռա­վել հար­գար­ժան կլի­նեն և քա­ղա­քա­ցիա­կան գոր­ծե­րի հա­մար` պի­տա­նի` պա­տա­նե­կան հա­սա­կից դրս­ևո­րե­լով մե­ծա­հա­սակ­նե­րի հատ­կություն­ներ: Քան­զի անհ­նար է, ինչ­պես ա­ռաջ էլ ա­սել եմ, որ Ս. Գրքի խոս­քե­րը ունկնդ­րե­լուց բա­վա­կա­նություն ստա­ցող­ներն ու նրա վար­դա­պե­տությունն ըմբռ­նող­նե­րը հե­ռա­նան այս­տե­ղից ա­ռանց որևի­ցե ի­րա­կան, մեծ բա­րիք ստա­նա­լու` դրանց հա­ղոր­դակց­վո­ղը լի­նի այր, կին թե պա­տա­նի:

Ե­թե մենք, մեր խոս­քե­րին վար­ժեց­նե­լով, ըն­տե­լաց­նում ենք գա­զան­նե­րին, ա­պա մի՞­թե այս հոգևոր վար­դա­պե­տությամբ ա­վե­լիով չենք կա­րո­ղա­նա ուղ­ղել մարդ­կանց, մա­նա­վանդ որ մեծ տար­բե­րություն կա այս­տե­ղի ու այն­տե­ղի, բժշկություն­նե­րի ու բժշկվող­նե­րի միջև: Մեր մի­ջի վայ­րե­նությունն էլ այն­պի­սին չէ, ինչ­պես գա­զան­նե­րի­նը. նրան­ցը ըստ բնության է, իսկ մե­րը` ըստ քմա­հա­ճության: Խոս­քե­րի զո­րությունն էլ տար­բեր է. այն­տեղ այն բխում է մար­դու մտքից, իսկ այս­տեղ` Հո­գու զո­րությու­նից ու շնոր­հից: Այս­պի­սով, ով անձ­նա­տուր է լի­նում հու­սա­հա­տությա­նը, թող խոր­հի գա­զան­նե­րին վար­ժեց­նե­լու մա­սին և այլևս ­չի հու­սա­հատ­վի:

Թող հա­նա­պազ այ­ցե­լի այս հի­վան­դա­նո­ցը, թող հան­ապազ լսի Հո­գու օ­րենք­նե­րը և, վե­րա­դառ­նա­լով տուն, մտա­պա­հի լսա­ծը: Այս­պի­սով նա բա­րի հույ­սի ու խա­ղա­ղության մեջ կհաս­տատ­վի` սե­փա­կան փոր­ձով զգա­լով հա­ջո­ղությու­նը: Իսկ սա­տա­նան հենց որ տես­նի, որ մար­դու հո­գում Աստ­ծու օ­րենքն է գրված, իսկ սիր­տը վե­րած­վել է այդ օ­րեն­քի քա­րե տախ­տակ­նե­րի, այլևս ­չի մո­տե­նա նրան: Քան­զի, ուր երկ­նա­յին գրե­րը դրոշմ­ված են ոչ թե պղնձե սյան վրա, այլ Սուրբ Հո­գով` աստ­վա­ծա­սեր սրտե­րում և ճա­ճան­չում են Նրա շնորհ­նե­րով, այն­տեղ նա նույ­նիսկ հա­յացք նե­տել չի կա­րող և հե­ռու կփախ­չի: Սա­տա­նա­յի և նրա ներշն­չած խոր­հուրդ­նե­րի հա­մար ա­վե­լի սար­սա­փե­լի բան չկա, քան աստ­վա­ծա­յին ճշմար­տություն­նե­րով կլան­ված միտ­քը և միշտ այդ աղբ­յու­րին կառ­չած հո­գին: Աշ­խար­հում ո­չինչ ի զո­րու չէ այս­պի­սի հո­գուն սա­սա­նել, թե­կուզ տհա­ճություն պա­տա­հի, ոչ էլ կհպար­տաց­նի ու կպան­ծաց­նի նրան հա­ջո­ղությու­նը, այլ փո­թո­րիկ­նե­րի ու խռով­քի մեջ էլ խա­ղա­ղություն կվա­յե­լի: Եվ իս­կա­պես էլ, մեր խռո­վա­հու­զության պատ­ճա­ռը դրսում չէ, այլ` մեր հո­գու տկա­րություն­նե­րում: Ե­թե մեր հո­գու տա­ռա­պան­քը պայ­մա­նա­վոր­վեր հան­գա­մանք­նե­րով, ա­պա բո­լոր մար­դիկ էլ պար­տա­դիր կճա­շա­կեին այդ բա­նը: Քան­զի բո­լորս էլ նա­վար­կում ենք միևնույն ծո­վով, հըն­թացս ո­րի անհ­նար է խույս տալ ա­լիք­նե­րից ու փո­թո­րիկ­նե­րից: Եվ ե­թե կան այն­պի­սիք, ով­քեր չեն են­թարկ­վում ա­լե­կո­ծության ու փո­թո­րիկ­նե­րի, ա­պա ակ­ներև է, որ փո­թո­րիկն ա­ռա­ջաց­նում է ոչ թե այս կամ այն հան­գա­ման­քը, այլ մեր հո­գու վի­ճա­կը: Հետևա­բար, ե­թե մենք մեր հո­գին տրա­մադ­րենք այն­պես, որ դյու­րությամբ տա­նի ա­մեն ինչ, ա­պա մեզ հա­մար ո՛չ ­փո­թո­րիկ կլի­նի, ո՛չ­ էլ խոր­տա­կում, այլ միշտ բա­րեն­պաստ ան­դորր կլի­նի (ս. Հով­հան­նես Ոս­կե­բե­րան):

Հնում բա­րե­պաշտ քրիս­տո­նեա­կան ըն­տա­նիք­նե­րում ե­րե­խա­ներն* ի­րենց մտա­վոր կրթությու­նը սկսում էին Ս. Գրքի ու­սում­նա­սի­րությու­նից: Այս­պի­սով, նրանց մտա­վոր կրթությունն ըն­թա­նում էր բա­րո­յա­կա­նի հետ միա­սին, ինչն ի­մաստ­նաց­նում էր նրանց ման­կա­կան ըմբռ­նում­նե­րը, խրա­տում նրանց մա­տաղ սրտե­րը, և, բնա­կա­նա­բար, սե­րը Գրքի նկատ­մամբ խոր ար­մատ­ներ պի­տի ար­ձա­կեր նրանց հո­գում:

Նմա­նօ­րի­նակ դաս­տիա­րա­կություն էին որ­դեգ­րել նեո­կե­սար­յան այն սուրբ ըն­տա­նի­քում, ո­րից սե­րում էր տիե­զե­րա­կան մեծ վար­դա­պետ ս. Բար­սե­ղը: Մայ­րը Բար­սե­ղի քույր Մակ­րի­նա­յին դաս­տիա­րա­կե­լիս սեր­տել էր տա­լիս այն գրքե­րը, ո­րոնք հաս­կա­նա­լի էին աղջ­կան (հատ­կա­պես` Սո­ղո­մո­նի Ի­մաս­տությու­նը): Իսկ այդ գրքե­րից` հատ­կա­պես այն, ինչն ա­ռաջ­նոր­դում էր ա­ռա­քի­նի կյան­քի: Մակ­րի­նան սաղ­մոս­նե­րը գի­տեր այն­պես, որ դրանք իր բո­լոր գոր­ծե­րում, որ­պես բա­րի ըն­կեր, ու­ղեկ­ցում էին նրան: Մայրն ար­գե­լում էր դստե­րը կար­դալ հե­թա­նո­սա­կան ող­բեր­գություն­նե­րում ու կա­տա­կեր­գություն­նե­րում հան­դի­պող կրքե­րի նկա­րագ­րություն­նե­րը: Հե­տա­գա­յում Մակ­րի­նան նույն ո­գով դաս­տիա­րա­կեց իր եղ­բայր Պետ­րո­սին: Այդ­պես դաս­տիա­րակ­վեց նաև Բար­սեղ Մե­ծը. «Աստ­ծու ո­ղոր­մությամբ ու մեր Տեր Հի­սուս Քրիս­տո­սի շնոր­հով,- ա­սում է նա,- դաս­տիա­րակ­վել եմ քրիս­տոն­յա ծնող­նե­րի կող­մից` վաղ ման­կությու­նից նրան­ցից սո­վո­րե­լով Սուրբ Գիր­քը, ո­րը և ա­ռաջ­նոր­դում էր ինձ դե­պի ճշմար­տության ճա­նա­չո­ղությու­նը»:

Հրեան­եր­ի հին սով­որ­ությ­ունն էր (որ պահ­վում են ցայս­օր) իր­ենց եր­եխ­ան­եր­ին նախ­քան արհ­եստն­եր սով­որ­եցն­ել­ը դաստ­իարակել աստվ­ած­այ­ին Գրքեր­ի ուս­ուցմ­ամբ: Սա կա­րևոր խրատ է բոլ­որ ծնողն­եր­ին, որ անձ­ամբ կամ այլոց միջ­ոց­ով հոգ­ան նախկ­ին բարվ­ոք դաստ­իար­ակությ­ամբ որդ­ին­եր­ին Սուրբ Գրքին վարժ­եցն­ել­ու մաս­ին, որ­ը նրանց կյանք­ի բար­եպ­աշտ­ությ­ան հիմքն է (Գաբր­իել վարդապետ Ավետ­իքյ­ան):