Գրքեր

Ճաշոց

«Ճաշոց» գիրքը Հին և Նոր Կտակարանների  ժողովածու է, դասավորված ամեն օրվա կարգով, որ կարդացվում է եկեղեցու աստվածպաշտության ժամանակ: Գրքում ընդգրկված են սուրբ հայրերի հեղինակած հոգեբուխ աղոթքներ (Եղիշե՝ աղոթք «Այլակերպության», Ներսես Շնորհալի՝ աղոթք «Խաղողօրհնեքի», Ներսես Լամբրոնացի՝ աղոթք կամ ճառ «Հոգեգալուստի»), քարոզներ, ներբողներ (Զաքարիա Ա Ձագեցի՝ ներբող խաչի «Խաչվերաց»), տաղեր ու գանձեր (Ջրօրհնեքի կարգում), որոնք ընթերցվում են որոշ նշանավոր տոների ժամանակ: Հին և Նոր Կտակարանների ընթերցումը, այսինքն՝ «Ճաշոց»  գրքի գործածությունը, սկսվել է առաջին դարում՝ դեռևս առաքելական շրջանից:

«Ճաշոց» է կոչվում այն պատճառով, որովհետև հիմնականում կարդացվում է ճաշու ժամերգության ընթացքում: Այն գործածվում է նաև Սբ. Պատարագի, Սբ. Զատկի տոնին հաջորդող 6 օրերի, ճրագալույցների, Ավագ հինգշաբթի և այլ օրերի ժամանակ:

Հայ եկեղեցում օգտագործվող «Ճաշոց» գրքի առաջին հեղինակը համարվում է Երուսաղեմի առաջին եպիսկոպոս Հակոբոս Տյառնեղբայրը: Հետագայում այն լրացվել է Սբ. Կյուրեղ Երուսաղեմացու և նրա աշակերտ Կիրակոս վարդապետի կողմից: «Ճաշոց»-ը հայերեն է թարգմանվել և կարգավորվել 5-րդ դարում: Հետագայում եկեղեցու այլ հայրապետների կողմից այն լրացվել ու ենթարկվել է փոփոխությունների: «Ճաշոց»-ի կարգավորման և պահպանման գործում մեծ ավանդ ունեն Սբ. Հովհան Օձնեցի (8-րդ դար) և Գրիգոր Վկայասեր (11-րդ դար) կաթողիկոսները: Գրիգոր Վկայասեր կաթողիկոսից սկսած՝ «Ճաշոց»-ը վերաձևվել է ըստ տոների օրացուցային կարգի և լրացվել եկեղեցու տոներով: Նույն շրջանում Տերունի տոների կողքին «Ճաշոց»-ում իրենց ընթերցվածներով սահմանվել են տոներ, նվիրված Սբ. Մեսրոպ Մաշտոցին, Սահակ Ա Պարթևին, Թարգմանչաց, Վարդանանց, Ղևոնդյանց, Վահան Գողթնեցուն և Հայ եկեղեցու մյուս հայրերին, վկաներին և պատմական իրադարձություններին, ինչի շնորհիվ ծիսամատյանի դիմագիծն առավել ազգայնացել է:

 Հայոց «Ճաշոց»-ի վերջին կանոնակարգողը Սբ. Ներսես Շնորհալի հայրապետն է: Նա «Ճաշոց»-ում կարգավորեց Հոգեգալստյան և Վերափոխման տոները:

«Ճաշոց»-ը կիրառվում է հետևյալ պարագաներում.

  1. Ճաշու երրորդ ժամերգությունը բաղկացած է երկու մասից. առաջինը նման է մյուս ճաշու ժամերգություններին, իսկ երկրորդը՝ առանձնահատուկ է և թիվ պատարագ է կոչվում, որովհետև ժամամուտը, ճաշու շարականն ու ընթերցվածները պատարագին են անցել այս ժամերգությունից,
  2. Սուրբ Պատարագին՝ Ավետարանից առաջ,
  3. Որոշ մեծ տոներին (Ծաղկազարդ, Հինանց շրջանում և այլն), առավոտյան և երեկոյան ժամերգություններին:

«Ճաշոց» չի ընթերցվում միայն Առաջավորաց պահքի առաջին 4 օրերին, իսկ 5-րդ օրն ընթերցվում է Սբ. Հովնան մարգարեի գիրքը, քանի որ այդ օրը նվիրված է նրա հիշատակին:

«Ճաշոց»-ն ունի տոնացուցային կառուցվածք. սկսվում է հունվարի 6-ով, ավարտվում՝ հունվարի 5-ով: «Ճաշոց»-ում չկան Դատավորներ, Հռութի, Ա և Բ Մնացորդաց, Եզրասի, Նեեմիի, Տոբիթի, Գ Մակաբայեցիներ գրքերը Հին Կտակարանից, իսկ Նոր Կտակարանից՝ Պողոս առաքյալի թուղթը Փիլիմոնին և Սբ. Հովհաննես առաքյալի Հայտնությունը, որովհետև առաջինն ունի անձնական բովանդակություն, իսկ երկրորդը՝ ուշ է մտել կանոնի մեջ (Ներսես Լամբրոնացու (1153-1198) միջոցով) և պարունակում է խորհրդաբանություններ:

«Ճաշոց» գրքում կան նաև գրվածքներ ինչպես Հայ եկեղեցու հայրերի (Եղիշե, Զաքարիա Ա Ձագեցի, Սբ. Ներսես Շնորհալի, Ներսես Լամբրոնացի, Հովհաննես Երզնկացի Պլուզ), այնպես էլ հույն և ասորի հայրերի (Սբ. Բարսեղ Կեսարացի, Սբ. Հովհան Ոսկեբերան, Սբ. Կյուրեղ Երուսաղեմացի, Սբ. Եփրեմ Ասորի) մատենագրական ժառանգություններից:

«Ճաշոց» գիրքը կոչվում է նաև «Տոնամակ», «Տոնանամակ»: Առաջին անգամ այս գիրքը տպագրվել է 1686թ. Վենետիկում՝ երևանցի Թադեոս դպիր Համազասպյանի ջանքերով, իսկ Էջմիածնում՝ 1872թ-ին: Ճաշոցները նաև պատկերազարդվել են: Մատենադարանում պահվող Ճաշոցներից առանձնանում է «Հեթում Բ թագավորի Ճաշոցը» (1286, ձեռ. № 979):

 

 

17.12.14
ԲաԺանորդագրվել
Ընթերցել նաև
Օրհնությամբ ՝ ԱՀԹ Առաջնորդական Փոխանորդ Տ․ Նավասարդ Արքեպիսկոպոս Կճոյանի
Կայքի պատասխանատու՝ Տեր Գրիգոր քահանա Գրիգորյան
Կայքի հովանավոր՝ Անդրանիկ Բաբոյան
Web page developer A. Grigoryan
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են Զորավոր Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի 2014թ․