Հանդիսավոր հարցումը

«Որտեղի՞ց ես գալիս և ո՞ւր ես գնում» (Ծննդ. 16. 8):

Աբրահամի կինը՝ Սառան, արհամարհում էր իր աղախին Ագարին: Վշտահար Ագարը, տանտիրուհու անարգանքից հուզված, թողնում է իր գործն ու պարտականությունը և հեռանում անապատ: Երբ նա անապատում բոլորովին միայնակ էր մնացել, նրան մոտենում է Տիրոջ հրեշտակը և կոչ անում վերադառնալ ու անցնել իր պարտականություններին: Հրեշտակը Ագարի խիղճն «արթնացնում» է մի հարցադրմամբ, որը մենք իբրև բնաբան ենք ընտրել. «Որտեղի՞ց ես գալիս և ո՞ւր ես գնում»:

Կյանքը նման է անապատի միջով ճանապարհ անցնելուն: Հաճախ Աստված մեզ փնտրում է փորձության կամ հիվանդության անապատում, կամ էլ հետապնդում սգի ու վշտի անապատում, որովհետև Աստված գիտի, որ հենց փորձության և ցավերի ժամանակ են մեզ լսելի Նրա խոսքերը: Անապատի երկյուղալի միայնությունը «անօգուտ» չեղավ Ագարի համար, քանի որ երբ նա լսեց աստվածային ձայնն ու նրա խիղճը «արթնացավ», Ագարը հարկ համարեց վերադառնալ տիրոջ մոտ՝ վերստին իր աշխատանքներին անցնելու, հակառակ պայմանների դժվարությանը:

Կարծում եմ, որ ամենքս էլ մեկ անգամից ավելի լսում ենք Աստծու ձայնը մեր խղճի միջոցով կամ ուրիշ եղանակով: Մեզնից յուրաքանչյուրը խղճի խորքում լսում է իր կյանքի ու նպատակի մասին այդ հարցումը. «Որտեղի՞ց ես գալիս և ո՞ւր ես գնում»: Այս պահին, երբ ես խոսում եմ ձեզ հետ, ձեր մեջ «եռում» է այդ հարցումը: Աստված այդ հարցադրումը «ալեկոծում» է մեր հոգու խորքում միմիայն մեր օգտի և բարօրության համար:

Հետևաբար իրավունք ունեմ ձեզնից խնդրելու, որ ուշադրություն դարձնեք այդ ձայնին՝ առանց երկյուղի կամ երկմտանքի: Նա, ով ձեր խղճի միջոցով խոսում է ձեզ հետ, չի լռելու, մինչև դուք ձեզ տրված հարցին գոհացուցիչ լուծում չտաք: Երբ նախածնողները անկումի երեկոյան փորձում էին թաքնվել պարտեզի ծառերի հետևում՝ խուսափելու Աստծու աչքից, նրանք հանցավոր էին զգում իրենց, քանի որ Աստված սիրո «շնչով» էր հարցնում Ադամին. «Որտե՞ղ ես»: Դուք նրանց պես մի՛ արեք: Խույս մի՛ տվեք այդ հարցումից, գլուխներդ ուրիշ կողմ մի՛ շրջեք: Եթե մերժեք ու չուզենաք պատասխանել այսօր, ստիպված եք լինելու պատախանել վաղը:

Ես ձեզ օգնելու նպատակով և հայտնելու համար, թե որտեղ եք գտնվում, առանձնացնում եմ չորս դասակարգ, որոնք այս հարցմանը տարբեր պատասխաններ ունեն, և դուք ինքներդ կարող եք որոշել, թե որ դասակարգին եք պատկանում:

Առաջին դասակարգում են նրանք, որոնց կանվանեի «անմիտներ»: Սրանք այն մարդիկ են, որոնք չեն հետաքրքրվում այս հարցով: «Որտեղի՞ց եմ գալիս կամ ո՞ւր եմ գնում. ինչի՞ս է պետք, ի՞նչ կարիք կա իմանալու, թե որտեղից եմ գալիս կամ ուր եմ գնում: Ես զբաղված մարդ եմ, գործեր ունեմ, այդպիսի հարցերով զբաղվելու ժամանակ չունեմ»:

Անշուշտ, այդպիսիք հաճախ լսում են այն խորհրդավոր ձայնը, սակայն իսկույն էլ լռեցնում են, քանի որ գլուխ ցավեցնող և տաղտկալի հարց են համարում: Նրանք հետամուտ են շահի և դիրքի: Մտածում են միայն հաճույքի, զբոսանքի և զվարճանքի մասին: Նրանց գոյության նպատակը կրքի գոհացումն է: Դրանից այն կողմ ոչինչ չեն տեսնում ու չեն խորհում: Եթե նույնիսկ նրանց մտքում այս հարցը ծագի, կխնդան, կծաղրեն ու կծիծաղեն, ասես անհեթեթ և իրենց չվերաբերող խնդիր է:

Ինչպես ասացի, այս դասակարգին պատկանող մարդիկ «անմիտ» են: Թերևս այս բառը խիստ թվա ձեզ, քանի որ այն բնորոշում է բոլոր նրանց, ովքեր կորցրել են բանականությունը: Հիրավի, մեկ անդրադարձը բավարար կլիներ համոզվելու, որ այս «անմիտ» տիտղոսը չափազանցություն չէ: Մի՞թե հիմարություն չէ քայլել՝ առանց իմանալու, թե որտեղից են գալիս կամ ուր են գնում: Առաջ շարժվել՝ առանց գիտենալու, թե որ ուղղությամբ պիտի ընթանան:

Եթե մարդ զուրկ լիներ իմացական կարողությունից, կարելի էր հասկանալ նրա անտեղյակ լինելը, թե ինքն ուր է գնում, բայց քանի որ միտք, բանականություն ունի, մանավանդ զարգացած բանականություն, չեմ հասկանում, թե ինչո՞ւ չի զբաղվում այս հարցով այն դեպքում, երբ երկրորդական ու երրորդական հարցերով գլուխն ուռեցնում է և այդ տաղտկալի խնդիրներից չի խուսափում:

Իմաստուն, խոհեմ մարդը մի պահ կինքնամփոփվի և իբրև առաջին, նվիրական գործ այս հարցին մի պատասխան կփնտրի, որը գոհացուցիչ լուծում կտա խնդրին: Ոչ մի արժեք չունի մյուս բոլոր հարցերի լուծման համար չարչարվելը, եթե այս կարևոր հարցին լուծում չի տրվել կամ անգամ փորձ չի արվել այդ անելու: Մի՞թե մյուս հարցերը կախված չեն այս կարևոր ու կենսական հարցից:

Երկրորդ դասակարգը պետք է կոչել «հուսահատվածների» դասակարգ: Այս բառի տակ հասկանում եմ ոչ թե այն դժբախտներին, որոնք կյանքի զրկանքներին են ենթարկվել ու կորցրել բոլոր հույսերը, այլ հասկանում եմ բոլոր նրանց, ովքեր, թեև արտաքուստ զվարթ, գործունյա, ընտանեկան երջանկության մասին մտածող ու միայն օրինավոր հաճույքներով ապրող, նույնիսկ շուրթերին միշտ ժպիտ ունեցող մարդիկ են, սակայն ներքուստ տխուր, տրտում, հուսահատ ու վշտաբեկ են, քանի որ շատ հոռետեսական գաղափարներ ունեն կյանքի մասին:

Երբ նրանց մտքում ծնվում ու իրենց խղճին ձայնում է այս հարցը, նրանք ժխտական պատասխան են տալիս. «Ավա՜ղ, ոչ մի տեղից չեմ գալիս և ոչ մի տեղ չեմ գնում. ունայնությունից եմ գալիս և դեպի ունայնություն եմ գնում: Մարդ դիպվածի «արդյունք» է: Կյանքը, երկար լինի թե կարճ, փայլատակման պես է, որ հանկարծ շողում ու իսկույն անհետանում է, կամ ավելի ճիշտ պատրանք է՝ «սեղմված» երկու ոչնչության արանքում: Մարդու իմաստությունը այս երկրում մի քանի տարվա գոյությունը հեշտությամբ քարշ տալն է, չափազանց տառապելուց զգուշանալը և, որքան հնարավոր է՝ երջանկությունն «ապահովելը»: Դրանից այն կողմ խորհելը ավելորդ է ու անտրամաբանական»:

Հուսահատների այս տեսությունը ինձ հիշեցնում է արևելյան մի հեղինակի այն նկարագրությունը, որով վերջինս երկրավոր կյանքը համեմատում է թռչնի թռիչքի հետ: Թռչունը սրընթաց թռիչքով մռայլ, խավար գիշերվա «ծոցից» ելնում, լուսավոր սենյակի բաց պատուհաններից մեկով ներս է մտնում, սակայն մյուս՝ հանդիպակաց պատուհանով էլ դուրս է գալիս՝ առանց վայրկյան անգամ վայելելու սենյակի լույսը:

Նա եկավ գիշերվա մթությունից և գնաց դեպի գիշերվա մթությունը: Կյանքն ուրիշ բան չէ, այլ միայն մի աննշան կետ երկու մթությունների միջև: Այն չունի բերկրալի ու մխիթարական կողմ: Ավա՜ղ, թերևս, ձեզանում լինեն ոմանք, որ այս դասակարգին են պատկանում: Ողջ սրտով ողբում եմ, իսկ իմ ջերմ համակրանքն ու սերը ինձ դրդում են խնդրելու նրանցից, որ անդրադառնան այս հարցին ավելի լրջորեն և առանց նախապաշարված մտքի:

Եթե այդպիսի մարդիկ անկեղծ են, ապա կարծում եմ՝ կխոստովանեն իրենց տեսակետի ոչ գոհացուցիչ լինելը ոչ միայն սրտի, այլև խղճի, նույնիսկ բանականության համար: Ուրեմն ինչո՞ւ Աստված մարդուն բանականություն տվեց, մի՞թե որպեսզի մարդ գիտակցի, որ այս կյանքը ունայնություն, ոչնչություն է: Հարցնում եմ ձեզ, մի՞թե արժեր մարդուն անասնականությունից վեր բարձրացնել, նրա հատկանիշները բարեփոխելու միջոցով հաղթանակից հաղթանակի առաջնորդել միմիայն հասկացնելու համար, որ նրան ունայնություն է վերապահված: Ծիծաղելի կլիներ այսպիսի «ծրագիրը»:

Եթե ոչնչից ենք գալիս ու դեպի ոչինչն ենք գնում, ուրեմն զուր ենք աշխատում, զուր ենք զարգացնում մեր անձը, զուր ենք ուսումնասիրությունների նվիրվում, տուն-տեղ կառուցում, զավակներ ունենում, գործեր ձեռնարկում, չարչարվում ու ջանք թափում պատիվ ու համբավ ձեռք բերելու համար: Ուրեմն բոլոր ճիգերը, ջանքերը, աշխատանքները, հոգնությունները, կռիվները միմիայն մեր մարմինները պարարտացնելու և գերեզմանի որդերին մատնելու համա՞ր են… Օ՜հ, գիտակցությունս «ողջ ուժով» ընդդիմանում է այդ տեսությանը և անհեթեթ է «հռչակում» այն:

Բայց հարկ է իմանալ, թե որն է այդպիսի գաղափարի շարժառիթը. եթե պրպտենք, ապա կարող ենք գտնել: Բոլոր նրանք, ովքեր ասում են, որ ոչնչից ենք գալիս և դեպի ոչինչ ենք գնում, ամեն ինչից առաջ խղճի «հարցումն» ունեն. նրանց խիղճը խռովված է, նրանց հոգում «պակասում» է խաղաղությունը, նրանք զգում են, որ պարտազանցներ են:

Նրանք «ծածուկ» շեղումներ ունեն, որոնք իրենց հոգում խռովք ու փոթորիկ են հարուցել, նրանք սարսափով են նայում ապագային և մտածում, որ եթե կա Աստված ու տիեզերական արդարություն, ապա, օ՜հ, սոսկալի է լինելու իրենց համար, մինչդեռ նրանք լույսի փոխարեն նախընտրել են խավարը, որովհետև նրանց գործերը չար են: Հետևաբար նրանք պարզապես իրենց խիղճը հագստացնելու նպատակով փողով ու թմբուկով ի լուր աշխարհի ուզում են հայտարարել, որ ոչնչից են գալիս և դեպի ոչինչ են գնում՝ հավելելով. «Ունայնություն ունայնությանց. ամեն ինչ ունայն է»:           

Եթե ձեզանում այս գաղափարով ապրողներ կան, ապա կխնդրեի, որ երբ այս «որտեղի՞ց ես գալիս և ո՞ւր ես գնում» հարցը ծագի ձեր մտքում, մինչև ներքուստ չխաղաղվեք ու պատասխան չտաք, հարցը լուծված չհամարեք: Դուք կհամոզվեք, որ անօրենությունից դարձը, անիրավությունից հեռացումը, զղջումը, ապաշխարելու հաստատուն որոշումը ձեզ հանդարտություն կբերեն ու այդուհետ, երբ այդ հարցը ծագի ձեր մտքում, կկարողանաք գոհացուցիչ պատասխան տալ և ստիպված չեք լինի հուսահատ հառաչանքով ասելու. «Ոչնչից ենք գալիս և դեպի ոչինչ ենք գնում»:

Երրորդ դասակարգը պետք է կոչել «շվարածների» դասակարգ: Սրանք թեպետ առավել մոտ են ճշմարտությանը, սակայն իմ բնաբանի հարցին վճռական պատասխան տալ չեն կարող: Նրանք տակավին չեն կարողացել հանդարտեցնել իրենց, հակառակ նրան, որ դիմել են այստեղ ու այնտեղ՝ հասկանալու, թե որտեղից են գալիս և ուր են գնում: Նրանք իրենք իրենց այս հարցումն են անում, սակայն որոշակի պատասխան չեն գտնում: Շվարած ու շփոթված են. ո՞ւր դիմեն, ո՞ւմ հարցնեն: Նրանց մի տագնապ է անհանգստացնում, և որքան խորամուխ են լինում խնդրի մեջ, այնքան հարցը խռովահույզ ու անլուծելի է դառնում: Նրանք չեն կարողանում ո՛չ անցյալը մեկնաբանել, ո՛չ ապագան հասկանալ:

Այս շվարած վիճակում գտնվողներին մի օրինավոր խորհուրդ եմ ուզում տալ: Այդ հարցման պատասխանը ստանալու համար միմիայն անհրաժեշտ է «հանդիպել» Հիսուսի հետ, ուրիշ ոչինչ: Նրան մերձենալը կփարատի ամեն շփոթություն ու շվարում: Իսկ Նրանից հեռու՝ ամեն բան երկյուղալի ու վտանգավոր է: Միայն Նա կարող է լույս սփռել այն բոլոր հարցերին, որոնք անլուծելի են մնացել: Միմիայն Նրա միջոցով ամեն ինչ ապահով կդառնա, քանի որ Նա Աստծու սիրո հայտնությունն է, Նա «Հորից Առաքվածն» է:

Երբ Հիսուս տակավին աշխարհում էր, Իր մոտ հրավիրեց բոլոր շվարած վշտակիրներին ու տագնապած, ցավատանջ հոգիներին՝ ասելով. «Եկե՛ք Ինձ մոտ, բոլոր հոգնածներդ ու բեռնավորվածներդ, և Ես ձեզ կհանգստացնեմ» (Մատթ. 11.28): Բազմաթիվ վշտաբեկներ էին գալիս և Նրա միջոցով այնպիսի՜ խաղաղություն ու մխիթարություն գտնում, որ ուրիշ ոչ մի տեղ չէին կարողացել գտնել:

Եթե ձեզանում կան այնպիսիք, որ այս հարցի պատասխանը տալիս շփոթվում ու շվարում են, թո՛ղ մոտենան Նազովրեցի Հիսուսին, փույթ չէ, որ մարդ համարեն Նրան, միայն թե մոտենան, դիմեն կամ լսեն Նրան: Ես չեմ պնդում, որ նրանք անտեսեն «Հավատամքը» և հետո միայն մոտենան Հիսուսին, այլ միայն թույլ եմ տալիս, որ այս շվարածները ազատորեն մոտենան Փրկչին, ինչպես մի մարդու կմոտենային, և մի պահ ունկնդրեն Նրան:

Անշուշտ, այսպիսի հանդիպումը իր բարերար ազդեցությունը պիտի ունենա: Եթե նրանք հետին մտքով կամ նախապաշարված ոգով չեն մոտենում, այլ՝ անկեղծ սրտով, ապա Հիսուսին ունկնդրելուց հետո անպայմանորեն հոգեկան ցնցում կզգան՝ գիտակցելով, որ գտնվում են այնպիսի Մեկի կողքին, Որը խոսում է իրենց սրտի ու խղճի հետ: Կզգան, որ գտնվում են այնպիսի Մեկի կողքին, Որն Իր բազուկները տարածել է՝ նրանց փրկելու: Կզգան, որ այլևս կարիք չկա շփոթվելու կամ շվարելու, կզգան, որ Նրա կողքին կարելի է վայելել միայն կյանք և ուրախություն: Իսկ շոշափելուց և զննելուց հետո էլ պիտի ասեն. «Տե՜ր իմ և Աստվա՛ծ իմ»:

Երրորդ դասակարգը ինձ «առաջնորդում» է դեպի չորրորդ՝ փրկվածների դասակարգը: Սրանք այն մարդիկ են, որ հանդարտ ու վստահ են և՛ դեպի անցյալ, և՛ դեպի ապագա նայելիս, որովհետև նրանք Քրիստոսով հաղորդակցություն և հարաբերություն ունեն Աստծու հետ, որ Սիրո Աստված է: Նրանք աներկբայորեն հավատում են, որ Սիրո Աստծուց են գալիս և Սիրո Աստծու մոտ են գնում, Աստծու, որ մոր սերն ու գուրգուրանքը և հոր խանդաղատանքն ու հոգածությունն ունի: Այս մտածումը, այս խորհելակերպը նրանց անսահման երջանկություն է տալիս, անչափելի ուրախություն, որ վեր է ամեն մտքից:

Անշուշտ, առանձնաշնորհում վայելող այս դասակարգին եք պատկանում նաև դուք,  ո՜վ հավատացյալներ: Քարոզս ավարտելուց առաջ կուզեի ձեզ բացատրել, որ այդ Երկնային Սերը անայլայլ է նաև ձեր կյանքի ամենամթաստվեր, մռայլ ու տառապալից օրերում, և հետևաբար մենք պիտի խաղաղ լինենք  ու վստահենք Աստծու սիրուն բոլոր իրադրությունների ժամանակ, լինեն դրանք ողբալի, տխրալի թե անստույգ:

Մեր Տերը այս առթիվ չէ՞ր , որ դիմեց Իր շվարած ու վրդովված առաքյալներին. «Թող ձեր սրտերը չխռովվեն. հավատացե՛ք Աստծուն, հավատացե՛ք և Ինձ: Իմ Հոր տան մեջ բազում օթևաններ կան. թե չէ Ես ձեզ կասեի, թե գնում եմ ձեզ համար էլ տեղ պատրաստելու. և եթե գնամ և ձեզ համար էլ տեղ պատրաստեմ, դարձյալ կգամ և ձեզ կվերցնեմ Ինձ մոտ, որպեսզի ուր Ես լինեմ, դուք ևս այնտեղ լինեք: Եվ թե ուր եմ գնում, այդ գիտեք, գիտեք և ճանապարհը… Ես եմ Ճանապարհը և Ճշմարտությունը և Կյանքը» (Հովհ. 14.1-4, 6):

Ձեր տառապանքի և ցավի, սգի ու արցունքի օրերին մեծն առաքյալ Պողոսի հետ կրկնե՛ք այս խոսքերը. «Գիտենք, թե ամեն ինչ գործակից է լինում նրանց բարիքի համար, ովքեր սիրում են Աստծուն»: Այո՛, նույնիսկ այն դեպքերում, որոնք ձեզ ապշություն ու զարմանք են պատճառում, և չեք կարողանում հասկանալ, թե այդ մթաստվեր իրադրություններում ինչպես կարելի վստահել Աստծու սիրուն, այո՛, նույնիսկ այդ երկյուղալի պարագաներում անայլայլորեն վստահե՛ք, կապվե՛ք Աստծուն և Նրա սիրուն ու խաղա՛ղ մնացեք:

Դուք պետք է վստահեք ու կապվեք Աստծուն թե՛ ձեր օգտի համար, որպեսզի բարի, երջանիկ և խաղաղ կյանք ունենաք, և թե՛ ուրիշների, այսինքն՝ անմիտների ու շվարածների օգտի համար, որոնք միշտ նայում են ձեզ՝ հավատացյալներիդ: Նրանք իրենց աչքերը հառել են ձեզ ձեր երևակայածից ավելի մեծ ուշադրությամբ, և երբ նրանք տեսնում են, որ դուք ոչ միայն ձեր բարօրության ու երջանկության, այլև դժբախտության, սգի, ցավի ու տառապանքի ժամանակ հաստատուն, անայլայլ և անսասան քայլում եք դեպի ձեզ համար սահմանված ամենափառավոր լուսեղեն նպատակը, նրանք մի կողմ են թողնում անմտությունը, դադարում հուսահատ ու շվարած լինելուց և ձեր կողքին ավելի ապահով ու լուսալիր ապաստան են գտնում:

Օ՜հ, երբ գա այս աշխարհից հեռանալու վայրկյանը, երանի՜ ամեն մեկս, մեր ծագումին ու ապագային գիտակից, մեր Փրկիչ Հիսուս Քրիստոսի հետ կարողանանք ասել. «Ելա Հորից ու եկա աշխարհ, դարձյալ թողնում եմ աշխարհը և գնում Հոր մոտ». ամեն:

 

 

Տեր Ղևոնդ վրդ. Դուրյան, «Պարզ քարոզներ», Գ հատոր, Փարիզ, 1925 թ.

Արևելահայերենի վերածեց Գևորգ սրկ. Կարապետյանը