Մովսեսը Քորեբ լեռից Եգիպտոս է իջնում, Հիսուս երկնքից իջնում է աշխարհ: Մեկի ձեռքին պատուհասելու գավազանն է, Մյուսի ձեռքին՝ Խաչը և Ավետարանը: Մովսեսը, որ մարդ էր, փարավոնի առջև խոսում է Աստծու նման՝ ահարկությամբ, մինչդեռ Հիսուս, Աստված լինելով, Պիղատոսի ու Հերովդեսի ատյանի առջև լռում է իբրև համր մեկը:
Մովսեսի հրովարտակը՝ դրոշմված պատուհասի արյամբ, կոտորում է ողջ Եգիպտոսի անդրանիկներին, մինչդեռ Հիսուսի Ավետարանի հրովարտակը թողության է արժանացնում համայն աշխարհին: Համեմատության ի՞նչ եզրեր կան. մեկի մեջ մահն է, Մյուսի մեջ՝ կյանքը: Մովսեսը, շոշափելի խավար առաջացնելով, եգիպտացիներին առանց շղթայելու կաշկանդում է ահատեսիլ գիշերվա մեջ, իսկ Հիսուս ճշմարիտ լույսով լուսավորում է հանուր աշխարհը և մարդկանց ազատում է խավարի կապանքներից:
Մովսեսը, Կարմիր ծովը բացելով, միայն Իսրայելի ժողովրդին է դեպի ազատության տանում, մինչդեռ Հիսուս խտրականություն չի դնում ո՛չ հրեայի, ո՛չ էլ հեթանոսի միջև, այլ բոլոր մարդկանց փրկում է խավարի իշխանության գերությունից: Մովսեսն առաջնորդում է դեպի Սինայի անջուր անապատը, Հիսուս առաջնորդում է դեպի երկինք:
Մեկի հովվության ներքո տիրում է քաղցը, ծարավը, մշտական տրտունջը, հուսահատությունը, պատժախառն բարերարությունը, ապերախտությունն ու Աստծու բարկությունը, բանակի կոտորածը, ժողովրդի այլատեսակ հանցավորությունը և Աստծուց տրված պատիժը, իսկ Մյուսի տիրապետության ներքո կյանքի հացն ու ջուրն է, հավատքը, լեցուն սերն ու հույսը, խաղաղությունը, շնորհները և թողությունը:
Մովսեսը բարկությամբ ջարդուփշուր է անում Տասնաբանյա օրենքների տախտակները, իսկ Հիսուս դրանք վերակերտում է Ավետարանի հեզության արվեստի միջոցով: Մովսեսն աններողամիտ է, անմիջապես քարկոծել է տալիս ցախի կտորտանքներ հավաքող խեղճ պառավին (Թվեր 15։32-36), իսկ Հիսուս ներողամտությամբ արձակում է շնացած կանանց: Մովսեսը նույնիսկ զլանում է ապերախտ ժողովրդի համար ապառաժ քարից ջուր բխեցնել, մինչդեռ Հիսուս առատաբաշխ է. Նա բացականչում է. «Ով ծարավ է, թող Ինձ մո՛տ գա»:
Մովսեսը Բեսելիելի ճարտարապետության օգնությամբ կանգնեցնում է Աստծու խորանը, Ահարոնյան քահանաների միջոցով մշտապես անբանական զոհեր է մատուցում հանցավորների քավության համար, մինչդեռ Հիսուս այդ խորանը կանգնեցնում է Գողգոթայի բարձունքին և այն «Եկեղեցի» է կոչում:
Հիսուս Ինքն է և՛ Զոհը, և՛ մշտնջենավոր Քահանան, Որը մեկ անգամ զոհաբերվում է Խաչի զոհասեղանին ու փրկություն է շնորհում համայն աշխարհին: Մովսեսը ժողովրդի ոսկորներն անապատում է թողնում, իսկ ինքն էլ, Ավետյաց երկրին կարոտ մնալով, մեռնում է Նաբավ լեռան գագաթին: Մինչդեռ Հիսուս հաղթող Հեսուն է, Որը ոչ միայն կործանում է Երիքովը, այլ նաև խորտակում է խավարի իշխանի ամրացած բռնակալությունը:
Մովսեսը հրեա ժողովրդին միայն երկյուղով ու պատժիչ օրենքներով էր դաստիարակում Սինայի ահասարսուռ անապատում, իսկ ահա Հիսուս այդ նույն ժողովրդին Երուսաղեմ քաղաքից, Սողոմոնի տաճարից ու դպիրների և փարիսեցիների նախանձոտ չարությունից ազատելով՝ առաջնորդում է դեպի Գալիլիայի լեռն ու խաղաղ անապատը:
Փարիսեցիների աթոռը Մովսեսի բարձր աթոռն էր, մինչդեռ Հիսուսի նստարանն ապառաժ քարն էր, իսկ Նրա տաճարը դաշտավայրն էր: Օրենսդիր նույն Աստված Սինայի ահավոր բարձրությունից իջնում է մինչև Պաղեստինի խոնարհ դաշտավայրը. ամպի միջից մառախուղի տեսքով հայտնվող ու սարսափելի ձայնով որոտացող անմատչելի միևնույն Աստված մեղմաբար իջնում է որպես ցող ու խոնարհվելով՝ նստում գետնին, ուր և Նրա շուրջն ընտանեբար հավաքվում են ժողովուրդը, աշակերտները, հրեաները, հեթանոսները, և դա այն դեպքում, երբ հնում այդ նույն Աստծուն մոտեցողը քարկոծվում էր՝ լիներ մարդ, թե անասուն:
Բնավ որևէ նմանություն չկա Սինայի և այս դաշտավայրի միջև: Սինայի լեռը ցածրանում է Մովսեսի ստվերային օրենքների պատճառով, մինչդեռ այս դաշտը Հիսուսի նորահրաշ Ավետարանի շնորհիվ բարձրանում է մինչև երկինք:
Մովսեսի դեմքը ծածկված էր քողով, ժողովուրդն ահով էր մոտենում նրան և զարհուրում էր նայել Մովսեսի դեմքից ճառագող լույսին: Հիսուսի դեմքը, սակայն, բաց է, Նրա ճառագայթն ավելի մեղմասփյուռ է և արևի պես չի խայթում: Հիսուս Իր մոտ է կանչում այն բոլոր մարդկանց, որոնք չարչարված ու հոգնած, քաղցած ու ծարաված են, և այդ մարդիկ գալով՝ շրջապատում են Նրան:
Ուրեմն լռի՛ր, ո՜վ Մովսես, և թող որ Հիսո՛ւս խոսի: Գալիլիայի դաշտում թող որ ժայռից աղբյուր բացվի ու կենդանության ջուր թող հորդի՝ ոռոգելով ծարաված ու թալկացած մարդկային ա՛յն անապատը, որի վերաբերյալ Եսային ավետիս էր տալիս. «Ուրա՛խ եղիր, ծարաված անապատ»: Մովսիսական աղբյուրը ցամաքում է, Հիսուսի աղբյուրը՝ առատանում:
Մովսեսի գավազանի հարվածով բացված աղբյուրը, որը գետի պես հորդում էր բանակատեղիի շուրջբոլորը, իսպառ ցամաքում է, որից հետո Հիսուսի կենդանի խոսքից բխում է Ավետարանի կենդանի աղբյուրը, որը ո՛չ ցամաքում ու ո՛չ էլ սպառվում է՝ մինչև աշխարհի վախճանը:
Այդպես ուրեմն, մահկանացու Մովսեսը լռում ու ննջում է Նաբավ լեռան գագաթին՝ անհայտ գերեզմանում, իսկ կենդանի Հիսուս երանությունների լեռան վրա նստած դեռ մեզ ավետարանում է հավիտենական կյանքի խոսքը. «Ով որ լսելու ականջ ունի, թո՛ղ լսի»:
Խրիմյան Հայրիկ, «Երկնքի արքայության մարգարիտը», Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին, 1894թ.
Արևելահայերենի վերածեց Գևորգ սրկ. Կարապետյանը
Զորավոր Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի