Նոր մարդը

«Պետք է ձեզ վերստին ծնվել» (Հովհ․ 3.7)։

Մարդիկ, շատ քիչ բացառությամբ, ճշմարտությունն աղարտում ու արդարությունն անիրավում են, որի պատճառով էլ եղծվում, ապականվում է մարդու բարոյական բնությունը, և մի՞թե դա չի հաստատվում նաև մարդկային կյանքի անցյալ ու ներկա պատմությամբ:

Ձեր կյանքի ընթացքում չե՞ք հանդիպել այնպիսի մարդկանց, որոնք ավելի շատ առաջնորդվում են կույր կրքով, քան թե լրջմիտ կամքով: Նրանց մեջ ավելի շատ գծուծ շահն է խոսում, քան թե հոգեկան թելադրանքի ազնիվ զգացումը:

Արդ, մարդու մեջ գոյություն ունի ընդվզող կրքերի մի մոլեգին հոսանք, դեպի չարը միտված բուռն իղձերի մի ձգտում և ավերածություն տենչացող մի նկարագիր, որը ծնվում է մարդու հետ ու որը մարդկային բնության մեկ մասնիկն է:

Պողոսը նրան «հին մարդ», «ընկած, ապականված մարդ» է կոչում: Այս բանական մարդն այն օրվանից ի վեր վար ընկավ իր հոգեկան բարձրությունից, երբ որ սկսեց պաշտել իր «ես»-ը, իր կիրքը, իր շահը:

Հետզհետե մարդկային մտածումները մոլորուն դարձան, նրա խորհրդածությունները եղծվեցին ու դեռ եղծվում են այս վերոնշյալ աստվածությունների զոհասեղանների առջև:

Մարդն ինչե՜ր ասես որ չի արել ու դեռ ինչե՜ր չի անելու, որպեսզի բավարարի իր կամակոր «ես»-ը, որպեսզի հագեցնի իր անսանձ կրքերն ու հագուրդ տա իր անկուշտ շահասիրությանը:

Մարդու այս հոգեկան անկումը, բարոյական կյանքի այս խաթարումն ու մոլորվածությունը մարդկային գոյությանը սպառնացող մի ախտ և իր սրտի մեջ բույն դրած մի խորարմատ ուռուցք է:

Ահա թե ինչու պետք էր մեկը, որը ուղղություն ցույց կտար մարդու մոլորված ընթացքին, պետք էր ախտաճանաչ մեկը, որը բալասան կգտներ մարդու սրտի մահացուցիչ ուռուցքին և, վերջապես, պետք էր մի հզոր աջ, մի փրկարար ձեռք՝ ընկած մարդուն իր սարսափելի անկումից ոտքի կանգնեցնելու համար:

Պետք էր մի զորեղ, երկաթե բազուկ՝ կործանելու, քանդելու համար մարդու պաշտած փառքի, կրքի, շահի ու անկուշտ ցանկությունների կուռքերը՝ մոլորվածությունից դեպի ուղղընթացություն, անկումից դեպի բարձունք, պղծությունից դեպի սրբություն, ստությունից դեպի ճշմարտություն, խավարից դեպի լույս և մահվանից դեպի կյանք առաջնորդելով նրան:

Քրիստոս Ինքը եղավ երկնքից դեպի երկիր կարկառված այն հզոր աջն ու գթառատ բազուկը, որը պիտի ոտքի կանգնեցներ ընկած մարդուն: Նրա միակ նպատակն էր մարդուն ցույց տալ այն բարձրությունը, որի վրա մարդ պետք է հաստատուն մնա:

Քրիստոս Խաչի խորհրդով մարդուն բարձրացրեց, դրեց Իր ուսերի վրա, և ընկած մարդն ինքն իր ներսում զգաց, թե Ո՛վ էր իրեն Իր վիրավոր բազուկներով գրկողն ու Իր աստվածային սրտին փարողը:

Մարդը զգաց, որ Աստված իր նման էր դարձել՝ վիշտ ու վերք, ցավ և տառապանք, մահ ու պատանք կրելով, որպեսզի այդպիսով մարդուն Իր նման դարձներ՝ նրան մահվան պատանքի փոխարեն անմահության պատմուճանը հագցնելով:

Աստծու պատկերի նմանությամբ ստեղծված մարդու՝ արդարությամբ և ճշմարիտ սրբությամբ օծուն հոգեկան կյանքն ինքն իր ներսում մեծ փոփոխության էր ենթարկվել ու կորցրել էր իր հոգեկան իսկությունը, և, ահավասիկ, Աստված հայտնվում է որպես մարդ, որպեսզի մարդուն դարձյալ հոգեպես վերստեղծի Աստծու նմանությամբ:

Հիսուս կոչվեց «Մարդու Որդի», որպեսզի մարդուն «Աստծու որդի» դարձներ: «Հանեցե՛ք ձեր վրայից հին մարդուն,- ասում է Պողոսը,-  և հագե՛ք նորը, ա՛յն, որ նորոգված է գիտությամբ, ըստ իր Արարչի պատկերի» (Կող. 3.9-10):

Իսկ իր՝ եփեսացիներին ուղղված նամակում առաքյալը դարձյալ ասում է. «Սովորեցիք, որ հեռու վանեք ձեզնից հին մարդուն իր նախկին կենցաղով, ա՛յն, որ ապականված է խաբեպատիր ցանկություններով. նորոգվեցե՛ք ձեր մտքով և հոգով ու հագե՛ք նոր մարդը, որ ստեղծված է ըստ Աստծու՝ արդարությամբ և ճշմարիտ սրբությամբ» (հմմտ. Եփես. 4.22-24):

Հիսուս, Նիկոդեմոսի մեջ տեսնելով այդ անկում ապրած հին մարդուն, նրան ասաց. «Պետք է, որ դուք վերստին ծնվեք»: Այդ նոր ծնունդը, նոր կյանքի այդ փոփոխությունը տեղի պիտի ունենար միայն Քրիստոսի կյանքով ու Ավետարանի փրկարար ներգործությամբ:

Մի՞թե այդ եղանակով չէր, որ հպարտները խոնարհ դարձան, անձնասերները՝ ընկերասեր, անգութները՝ գթառատ, կռվարարները՝ խաղաղասեր, ոխակալները՝ ներողամիտ:

Մարդը, որ «փոքրիկ տիեզերք» է կոչվում, իր ներսում զգում է անհունության անհասանելի սահմաններում ճախրող մի թռիչք և իր մտքի սրաթռիչ թևերով մերթ խոյանում է դեպի երկնքի բարձունքները, մերթ մխրճվում երկրի ընդերքի ու օվկիանոսների անդնդախոր ջրերի մեջ:

Մարդը գիտության աչքերի սևեռումներով տեսնում է հեռավոր, անծանոթ աշխարհների հորիզոնները, և բնության գաղտնի ուժերը վեր հանելով՝ դրանք կիրառում է այնպես, ինչպես թելադրում է իր կամքը: Մարդու ձեռքերը երկրի չորս ծագերն իրար են կապում այնպես, ինչպես սարդի ոստայնն է հյուսվում տան մի անկյունում:

Եվ այսօր այդ գիտությունը կարողացել է փոխել մարդու ճակատագիրն ու այն մեծապես կատարելագործել: Սակայն մի՞թե այդ մարդուն դուք դժբախտ չեք համարում՝ չնայած իր այս կարծեցյալ զարգացմանն ու մտավոր առաջադիմությանը, քանի որ, իրականում, բուն բարոյական մարդու զարգացումը տեղի չի ունեցել, այլ դեռ տակավին անկման է ենթակա այդ գործընթացը:

Պատճառն այն է, որ գիտությունը չէ, որ պակասում է մարդուն, այլ հենց ներքին հոգևոր կյանքը, սրտի ու զգացումի ճշմարիտ կյանքը: Եվ առանց ներքին կյանքի փոփոխության մյուս բոլոր՝ արտաքին կամ մտավոր փոփոխությունները չնչին արժեք անգամ չունեն:

Հիսուսի ակնարկած փոփոխությունը կամ Նիկոդեմոսից պահանջած նոր ծնունդը բոլորովին տարբերվում են գիտության՝ մեր մտքի հանդեպ առաջացրած փոփոխություններից և մարմնական ծնունդից։

Հիսուս պահանջում է մի զարմանալի փոփոխություն, և այն «նոր ծնունդ» ու «նոր կյանք» է անվանում։ Մինչև որ մենք այդ փոփոխությունն իրապես չզգանք մեր կյանքի ներսում, չենք կարող նոր ծնված համարվել, այլ կապրենք տակավին այն հին մարդու, խաբեբա ցանկություններով ապականված մարդու կյանքով։

Քրիստոնեական վսեմ կրոնն իր առաքելությունը ներսից՝ սրտից է սկսում, ու հետզհետե սկսում է ազդել և տիրապետել մեր զգացումներին ու մեր բովանդակ էությանը։

Քրիստոնեության «Հեղինակի» աչքերը շեշտակի ու խորաթափանց հայացքով նայում են մեր հոգեկան կյանքի ներաշխարհին, ուր բացորոշ երևում է մեր սրտի սրբությունը կամ այնտեղ թաքնված պղծությունը։

Համաձայն քրիստոնեական կրոնի սկզբունքների՝ ո՛չ պաշտոնը, ո՛չ դիրքը, ո՛չ անունը, ո՛չ զգեստը և ո՛չ էլ արտաքին որևէ ձևականություն ու ծիսակատարություն չեն կարող որևէ կերպ ներազդել մեր սրտին, քանի որ այդ բոլորը քրիստոնեության միայն կեղևն են, բուն կյանքի պատյանն են և բուն հոգու մարմինը։ 

Իսրայելի րաբբիները թեև Սուրբ Գրքի նվիրական խոսքերը կրում էին իրենց լայնակար գրպանակներում կամ էլ իրենց ճակատներին ու կրծքներին, սակայն այդ խոսքերի իմաստն ու ներգործությունը բնավ չէր «հասնում» նրանց սրտերին։ Ճշմարիտ հավատքը սրտից է սկսվում, և մինչև որ մարդու այդ լայն աշխարհը չփոխվի, մյուս փոփոխություններն ու արտաքին ձևերը երբևէ արժեք չեն ունենա։

Սիրտը կենտրոնն է այն գաղտնի ուժի, որը կառավարում է մեր բովանդակ կյանքը, մեր մտածումները, մեր գաղափարները, մեր զգացումները, մեր կիրքն ու մեր կամքը։

Օ՜հ, ի՞նչ է սիրտը, եթե ոչ մարդու՝ գաղտնիքներով լեցուն տիեզերքը։ Մի՞թե սրտի մեջ պահված զորություններն ավելի բուռն չեն, քան բնական աշխարհի՝ մեզ ծանոթ ուժերը։

Սիրտ-ծովի մեջ տեղի ունեցած փոթորկումներն ավելի ուժգին, ավելի կատաղի չե՞ն, քան օվկիանոսների մռնչացող, ամեհի ալիքները, քան անապատների ահավոր մրրիկները։

Եվ դարձյալ այդ սիրտ-աշխարհում են ապրում զանազան հաճույքները, հրապույրներն ու մեծությունները, որոնց հետ չեն կարող համեմատվել այս աշխարհի գեղեցկություններն ու հրապույրները, ոչ մի հաճույք և ոչ մի մեծություն։

Մտի՛ր այնտեղ, մո՛ւտք գործիր այդ սիրտ-աշխարհից ներս և, օ՜հ, ինչե՜ր ասես, որ չպիտի տեսնես այնտեղ, իրար հակադարձող ու աններդաշնակ ինչպիսի՜ հակապատկերներ, հոգեբանական ինչպիսի՜ զարհուրելի երևույթներ պիտի բացահայտվեն աչքերիդ առջև։        

Կարծում ես, թե վայրի ու գիշատիչ գազանները միայն լեռներում և անտառներո՞ւմ են բնակվում։ Չէ՞ որ այնտեղ՝ սրտի մեջ էլ է բույն դնում կատաղի կրքերի մռնչացող առյուծը։

Այնտեղ չէ՞, որ դեռ իր արյունոտ երախն է լիզում վայրագ ունակությունների և անկուշտ շահասիրությունների «խորհրդանիշ» պատառոտող գայլը։ Այնտեղ՝ սրտի գաղտնի ալիքների ու խորշերի մեջ չէ՞, որ սողոսկում է նախանձի թունավոր, սև օձը, և վերջապես այնտեղ չէ՞, որ խլրտում են մեր՝ դեպի չարը միտված զգացումների խայթող իժերը։

Մինչև որ Քրիստոսի կյանքից ու սրտից սիրո արեգակը չճառագայթի և չլուսավորի մեր սրտերի ներքին կողմն ու այդ նույն երկնային լույսով պարզորոշ չտեսնենք և չճանաչենք, թե ինչ տեսակի գազանային բնավորություններ են մարմին առել ու բույն դրել մեր սրտերում, և մինչև որ այդ կրքերի գազանական բնավորությունները չփոխվեն, առյուծը հեզահամբույր եզ չդառնա, պատառոտող գայլը՝ անմեղ գառնուկ, նախանձի սողացող օձը՝ սրբության և անբծության աղավնի, մենք տակավին նորոգված կամ նոր ծնված չենք համարվի։

Բարու ապականացումը սրտի մահն է։ Այդ ապականությունն է, որ պղտորում, աղտոտում է մեր սուրբ զգացումների բուն աղբյուրը։ Մաքուր ու սուրբ սիրտը նմանվում է մի պայծառ հայելու, ուր ամեն բան պարզ և հստակ է երևում։

Մաքուր ու սուրբ սիրտը նման է մի ջինջ ու վճիտ լճակի, ուր պատկերանում և ցոլանում է ամբողջ երկինքը։ Քրիստոնյայի սիրտն այնքա՜ն մաքուր, այնքա՜ն ջինջ պիտի լինի, որ այնտեղ երկնային սիրո ցոլքերով ցոլարձակվեն մեր սքանչելի առաքինությունները և նույնիսկ այնտեղ պատկերվի սիրո Աստվածը․ «Երանի՜ նրանց, որ սրտով մաքուր են, որովհետև նրանք Աստծուն պիտի տեսնեն» (Մատթ․ 5․8)։

Դեռևս, սակայն, կույր կրքերի խավարային ամպերն են պատել մեր սրտերի ներքին հորիզոնները, ուր Քրիստոսի խաչից ճառագայթող խաղաղության, արդարության, սրբության և սիրո արևի մի փոքրիկ նշույլը հազիվհազ, աղոտաբար շողում է ճիշտ այնպես, ինչպես որ աշնան սև ու թխպոտ ամպերի ճեղքից արևի տկար և անզոր մի ճառագայթն է երկրի վրա ընկնում։

Մենք դեռևս կարիք ունենք ու կարոտ ենք բուն քրիստոնեական արեգակի ամբողջությանը։ Պետք է, որ այն իր առատ ու կենսատու ճառագայթներով ողողի և ջերմացնի մեր սրտերի սառցեպատ աշխարհը։

Մարդիկ երկու տեսակի ծնունդ ունեն․ մարմնական և հոգեկան։ Առաջինը ենթակա է մեղանչականությանը, մահացու և ապականացու է, իսկ երկրորդը ենթակա է անմեղությանն ու սրբությանը և մահ ու ապականություն չունի, քանի որ «մարմնից ծնվածները մարմին են, իսկ հոգուց ծնվածները՝ հոգի»։

Եվ Պողոսն ավելի ընդարձակ բացատրությամբ ասում է․ «Նրանք, որ ըստ մարմնի են ապրում, մարմնինն են խորհում, իսկ նրանք, որ ըստ հոգու են ապրում, հոգունը, քանի որ մարմնավոր խորհուրդը մահ է, իսկ հոգևոր խորհուրդը կյանք և խաղաղություն» (հմմտ․ Հռոմ. 8․5-6)։

Որո՞նք են, ուրեմն, մարմնի խորհուրդներն ու գործերը․ «Շնություն, պոռնկություն, պղծություն, վավաշոտություն, կռապաշտություն, կախարդություն, թշնամություն, կռիվ, նախանձ, բարկություն, հակառակություններ, երկպառակություններ, բաժանումներ, չար նախանձ, սպանություններ, հարբեցողություններ, անառակություններ» (Գաղ․ 5․19-20)։

Իսկ ահա «Հոգու պտուղն ու գործերն են՝ սեր, խնդություն, խաղաղություն, համբերություն, քաղցրություն, բարություն, հավատարմություն, հեզություն, ժուժկալություն» (հմմտ․ Գաղ․ 5․22-23)։

Մարմնական տասնյոթ երկրաքարշ ու աղտոտ կրքերի դեմ, որոնք նվաստացնում են հոգին՝ ջլատելով մարդու ազնիվ զգացումները, Պողոսն ինը առաքինություններ է մեջբերում և դրանք կոչում է «վերստին ծնված հոգու պտուղը»։

Այս բոլոր հոգևոր առաքինությունների միջից ամենաէականն ու գլխավորը սերն է։ Սիրո ծոցից են բխում գութը, քաղցրաբարոյությունը, համբերությունը, հեզությունը, հավատքը, խաղաղությունը։

Սերն է, որ մարդուն կատարելագործում է։ Սերն աստվածանում է մարդու սրտի մեջ ու աստվածացնում է։ Չէ որ Աստված էլ բացարձակ սեր է, և սիրո Աստված սրբություն է պահանջում․ «Ե՛ս եմ ձեր Աստվածը ․․․․ ուստի սրբեցե՛ք ձեր անձերն ու սուրբ եղեք, քանի որ Ես սուրբ եմ» (հմմտ․ Ղևտ․ 11․44)։

Նույն նպատակով չէ՞ր արդյոք, որ Քրիստոս էլ ասաց՝ «կատարյալ եղեք, ինչպես որ ձեր երկնավոր Հայրն է կատարյալ» (Մատթ․ 7․48)։ Կատարյալ սիրո և սրբության, կատարյալ գթության ու ներողամտության մեջ Քրիստոսի կյանքով ապրելն արդյո՞ք Աստծու նմանողությունը չէ, Նրա՛, Ով մարմնացումն էր սիրո, սրբության, գթության և ներողամտության։

Մեր մեջ երկու հզոր ուժեր կան, որոնք կարող են բարոյական աշխարհներ կործանել կամ հիմնել․ շահը և սերը։ Առաջինը միշտ իրենն է փնտրում, և ով «տիրում» է այդ զորությանը, ոտնակոխ է անում մարդկային նվիրական զգացումները։

Շահամոլ մարդն իր այդ պաշտած շահի կուռքի առջև զոհաբերում է ոչ միայն իր ընկերոջ կյանքը, այլև նույնիսկ իր պատիվն ու կյանքը։ Այն իր փափագած փառքին, դիրքին ու աստիճանին տիրելու և հասնելու համար շատ հաճախ անխղճաբար սանդուղքներ է կառուցում իր ընկած ընկերների արյունոտ դիակներից։

Այդպիսի մարդու ներքին շահասիրական զգացումները միայն մեկ ձայն են արտաբերում՝ «ի՛մն է»։ Եվ վերջապես, շահն այն բիրտ ու վայրագ ուժն է, որը քանդում և կործանում է այն, ինչը որ իրենը չէ։

Շահն այն ահավոր և ավերիչ ուժն է, որը գործում է հին մարդու կյանքով ապրողների մեջ։ Շահն այս նյութական աշխարհի ջիղն է, որի առանցքի շուրջը շարունակ պտտվում են ոսկե հորթը պաշտողների հոգիները։

Շահամոլ մարդկանց միջից դեռևս լսվում է լկտի աստվածների անարգ ցանկությունների ձայնը։ Իսկ ահա նոր մարդու մեջ, ուր Քրիստոս Ինքն է ապրում, գործում է սերը։

Սերը ողորմության, կարեկցանքի, քաղցրաբարոյության, խոնարհության և հեզության «աստվածն» է, որ հիմնում, կառուցում է սրտերը որպես իր սիրով օծուն անձեռակերտ տաճարներ, և ինքն իսկ բնակվում է այնտեղ․ «Դուք կենդանի Աստծու տաճարներ եք» (հմմտ․ Բ Կորնթ․ 6․16)։

Սերը բոլոր առաքինությունների, բոլոր մեծագործությունների, բոլոր օրենքների հիմքն ու խարիսխն է։ Այն մեր կամքի անուշաբույր ներդաշնակությունն է, մեր մտածումների երկնային մեղեդին, մեր հույզերի և զգացումների զորեղ զսպանակը։

Մարդիկ սիրո երկնային ներշնչումների ներքո գթության հրեշտակներ են դառնում մեկմեկու համար, մինչդեռ շահասիրության արբշիռ հեշտանքի ներգործությամբ դառնում են հրեշներ։

Վերստին ծնված նոր մարդու սիրտն աննենգ ու սուրբ սիրով է միայն բաբախում, և այդ սերը ստիպում, մղում է սրտին՝ սիրելու ոչ միայն իր ընկերոջը, այլ նաև նույնիսկ իր հակառակորդին։

Քրիստոնեությունն էր, որ այս մեծ ու վսեմ սկզբունքը ծնեց փառասիրության, անձնասիրության, ոճիրների և ապականությունների մահահոտ դարերի ծոցից։ Եղբայրության, համաձայնության ու ճշմարիտ խաղաղության կյանքը՝ Քրիստոսի աստվածային կյանքին հյուսված, հաշտության մի ծիրանի պարան եղավ՝ երկիրը երկնքին կապելու համար։

Քրիստոսի հետևորդներն աներկյուղ մուտք գործեցին բոլոր երկրների սահմաններից ներս ու հեղաշրջեցին բարբարոսական դարերի բարքերը՝ փոխելով աշխարհի դրությունը և ընկած մարդու ճակատագիրը։ Նրանք միայն մեկ լեզու գիտեին, և այդ լեզվո՛վ խոսեցին ու փշրեցին քարքարոտ սրտերը։ Այդ լեզվո՛վ խոսեցին ընկած հոգիների հետ ու նրանց ոտքի կանգնեցրին․ այդ լեզուն սիրո լեզուն էր, տիեզերական լեզուն, Աստծու լեզուն, հետևաբար «վերստին ծնված» մարդ ասելով մենք պետք է հասկանանք նրա՛նց միայն, ովքեր Սուրբ Հոգուց են ծնվել և ապրում են նոր մարդու կյանքով։

Քանի՜-քանի՜ մայրածին մարդիկ են եկել ու անցել մեր ապրած այս երկրի վրայով։ Աշխարհը շատ է տեսել այս կյանքի առեղծվածը լուծել փափագող հուսախաբ փիլիսոփաների, որոնց երերուն կյանքը լեցուն է եղել անիրական երջանկությունը լիապես վայելելու բուռն փափագով։

Այս աշխարհը տեսել է նաև իրենց նմանների կամքին, կյանքին, խղճին ու իրավունքին բռնանալ և տիրապետել ցանկացող մարդկանց, որոնք այժմ դիակ դարձած պառկած են մեր ոտքերի տակ։

Այս ամենի մեջ, սակայն, մի զարմանալի Անձ հայտնվեց ու մարդկանց ասաց․ «Անհրաժեշտ է, որ դուք վերստին ծնվեք, ո՛չ թե մարմնից, այլ՝ հոգուց, և այդ վերածնության կյանքը ենթակա չի լինի մահվան ապականությանը»։

Քրիստոս կամեցավ, որ հին մարդու մեջ այլևս դադարի մարմնի կյանքը և դրա փոխարեն սիրո նոր մարդն ապրի։ Նա ցանկացավ, որ այսուհետ ուղղված ու ճշգրտված լինեն հին մարդու մտքի խորհուրդները պայծառ և նոր կյանքի հորիզոնի առջև։ Հիսուս կամեցավ, որ կանոնավորված ու սանձված լինեն մարդու կամքի կորությունը և կրքերի մոլեգին ընթացքը։

Անձնաքննությունը քրիստոնյայի համար ամենաէական պայմանն է իր կյանքի բոլոր պարագաներում։ Ուրեմն, եթե քրիստոնյա ես, քննի՛ր նախ քո անձը, քո գործերը, քո սիրտը, որպեսզի հասկանաս, թե դու նո՞ր մարդու կյանքով ես ապրում՝ գթասրտության, սիրո, ներողամտության մարդու կյանքով, թե՞ խաբեբայական ցանկություններով ապականված հին մարդու կյանքով։

Քրիստոսի խոսքը լսելը միայն բավական չէ, պետք է այն կատարել։ Քրիստոսի կյանքը ճանաչելը բավական չէ, պետք է այն ապրել։ Չէ՞ որ քո կյանքի ամենաաղմկոտ ժամանակամիջոցում, քնած լինես թե արթուն, քեզ համար շարունակ պիտի  լսելի լինի այս ձայնը, որ ասում է․ «Պետք է, որ դու վերստին ծնվես»։

Եթե այդ ձայնը հողեղեն ականջիցդ մինչև սիրտդ չի հասնում, ուրեմն լսի՛ր քեզ ավելի մոտ, ավելի հոգեսարսուռ այն ձայնը, որն ավելի զորավոր է, որը լսվում է խղճիդ խորքերից և քեզ ասում է․ «Հետ մի՛ մղիր այն ձեռքը, որը ցանկանում է քո մեջ կատարելության տիպար ստեղծել, ցանկանում է քո քարեղեն սրտի փոխարեն մի փափուկ ու զգայուն, մարմնեղեն սիրտ դնել։ Մի՛ փակիր ականջդ այն երկնային, քաղցրալուր ձայնի առջև, որը կամենում է քո ընդարմացած, մարմնեղեն կյանքի մեջ զգացումի մարդուն արթնացնել»։

Եվ երբ որ կյանքիդ անապատում մարդկային ցամաքած ու չորացած ոսկորներ տեսնես, մարգարեի նման մի՛ հարցրու, թե՝ «Ո՜վ Տեր, ի՞նչ են սրանք»։ Այդ ցիրուցան ընկած ոսկորներն անունով միայն քրիստոնյա, սակայն գործերով և գաղափարներով հին, մեռած ու ապականված մարդու կյանքով ապրել փորձողներն են, որոնց մեծ մասից Աստծու հոգին հեռացել է։ Նրանց մեջ վաղուց ցամաքել է սիրո, հավատքի, հույսի և սուրբ զգացումների կենդանության աղբյուրը։

Բնավ մի՛ ապրիր այդ կյանքով, այլ ա՛յն կյանքով ապրիր, որը սրբության, արդարության, անմեղության, ճշմարտության ու սիրո կյանքն է, Քրիստոսի, նո՛ր մարդու կյանքը․․․        

 

Ներսես վրդ․ Դանիելյան (Կ. Պոլիս), «Փոքր քարոզգիրք ժողովրդի համար»,Կ․ Պոլիս, 1905 թ.

Արևելահայերենի վերածեց Գևորգ սրկ. Կարապետյանը