Սուրբ կույս Քրիստոնիայի* վկայաբանությունը, որ մարտիրոսվեց տյուրացիների քաղաքում

Տյուրացիների քաղաքում ապրում էին Ուրբանոս անունով մի զորավար և իր կինը` Անիկորան: Եվ բոլոր իշխանների ու մեծամեծների մեջ երևելի էին ու [սիրելի] թագավորներին: Եվ նրանք մի դուստր ունեին, որ մանկուց սիրել էր քրիստոնեությունը: Եվ սրբերի ձեռքով գաղտնի ընդունել էր լուսավոր ավազանի մկրտությունն ու Քրիստոնիա անունն ստացել, աշակերտել Քրիստոսի Ավետարանին և իրեն նվիրելով Աստծուն` [ուխտել] էր պահել կուսությունը: Եվ աղջիկն այն գեղեցիկ էր հույժ: Եվ երբ նա դարձավ տասներկու տարեկան, նրա հայր Ուրբանոսը դստեր համար մի բարձր աշտարակ կառուցեց, ուր տեղավորեց նաև տասներկու աղախիններին: Եվ այնտեղ կանգնեցրեց ոսկեձույլ աստվածներին, որ դուստը նրանց պաշտի, և կույսն անհասանելի լինի մարդկային աչքի համար: Սակայն սուրբ կույսն Աստծուն էր երկրպագում և արհամարհում էր կուռքերին: Եվ գիշեր ու ցերեկ աղաչում էր Աստծուն, որ իրեն փրկի այդ աշխարհից, որովհետև նրա սիրտը տագնապում էր հոր և մոր կռապաշտությունից:

Եվ [մի օր] աղախիններն ասացին. «Տիրուհի՛, ինչո՞ւ չես պաշտում քո հոր և մոր աստվածներին և ուրիշին ես Աստված խոստովանում, որին մենք չենք ճանաչում: Եթե քո հայրն իմանա` կորստյան կմատնի թե՛ քեզ, թե՛ մեզ»: Իսկ նա պատասխանեց. «Ինչո՞ւ եք մոլորվել սնոտիներով, որ ստեղծվել են մարդկանց ձեռքերով և մեզ ո՛չ օգուտ, ո՛չ վնաս չեն կարող պատճառել: Ես պաշտում եմ կենդանի Աստծուն, որ ստեղծեց երկինքն ու երկիրը և դրանցում եղած երևացող ու աներևույթ արարածներին: [Նրան], որ միշտ կենդանություն է շնորհում Իր ստեղծածներին: Եվ անմռունչ կուռքերին չեմ կարող աստվածներ կոչել ու թո՛ղ երբեք այդպես չլինի»: Եվ աղախիններն ամեն բան պատմեցին նրա հորը: Եվ մտնելով` հայրն ասաց նրան. «Այս ի՞նչ եմ լսում քո մասին… օտար Աստծո՞ւ ես երկրպագում, որին չենք պաշտում ո՛չ մենք, և ո՛չ մեր թագավորները»: Իսկ երանելին, առաջնորդվելով իմաստության շնորհներով, ասաց. «Մարգարեությունից սովորեցինք պաշտել անմահ Աստծուն, որ անմահություն է շնորհում մահկանացուներիս, արդարներին և սրբերին` հավիտենական կյանք Իր արքայության մեջ: Եվ ես, այս ամենին հավատալով, ցանկանում եմ սրբերի ժառանգորդը լինել և փախչել բարկությունից և հավիտենական տանջանքներից, որ պատրաստված են սատանայի, դևերի, ամբարիշտների և բոլոր մեղավոր մարդկանց համար, որ քեզ են նման և հեռու են ճշմարտությունից: Այս լսելով` հայրը բարկացավ և սկսեց սպառնալ չար պատիժներով, եթե չհրաժարվի այդ մտքերից: Սակայն քիչ անց բարկությունն անցավ, և կարծեց, թե իր մոլորեցնող խրատներով կարող է համոզել աղջկան:

Իսկ երբ իմացավ, որ հայրը գնացել է, երանելի աղջիկը ելավ և փշրեց բոլոր կուռքերը և ոսկին ու արծաթը բաժանեց աղքատներին և եղածի համար փառավորեց Աստծուն: Եվ գիշեր ու ցերեկ միշտ աղոթում էր, ամրանում պահքով և ձգտում բարի գործերի: Եվ հայրն իմացավ այս մասին և եկավ նրա մոտ ու հրամայեց, որ երանելիին սաստիկ ծեծեն և ոտքերն ու ձեռքերը երկաթե կապանքների մեջ դնելով` աշտարակից բանտ տանեն: Եվ խորհում էր աստվածների պաշտամունքը կատարել իր դստերը զոհելով: Եվ օրեր անց հրամայեց իր մոտ բերել նրան և ասաց. «Աստվածներին պաշտել չկամենալու համար [մահվան] ես դատապարտված: Բայց եթե զգաստանաս և պաշտես` կներենք քեզ և գթալով` ավելի շատ կպատվենք և կմեծարենք»: Երանելին պատասխանեց. «Չեմ պաշտի դևերին և նրանց բագինները, այլ կպաշտեմ կենդանի Աստծուն, որ ինձ զորացրեց այս ճգնության հանդեսում: Իսկ դու, Աստծո՛ւց օտարացածդ, որ չես ողորմում քո դստերը, որ քեզ քարոզեց ճշմարիտ Աստծուն, սակայն դու չլսեցիր, [Աստծու] վերահաս զայրույթից փրկվելու հույս չունենաս»: Եվ բարկանալով` նրա հայրը հրամայեց երկաթե ճանկերով քերել սրբին և գցել կայծկլտացող [ածուխների] վրա: Սակայն աղջիկը, Աստծուց զորություն ստանալով, սկսեց աղոթել և ասել. «Հա՛յր երկնավոր, ինձ ժուժկալություն շնորհի՛ր, որպեսզի դիմանամ տանջանքներին, որ կրում եմ Քեզ համար, ու բոլորն իմանան, որ Քեզ ապավինողներին և հուսացողներին փրկող Աստվածը Դու ես: Ինձ` նեղվածիս Սփոփո՛ղ, անօգնականիս Մխիթարո՛ղ և որբիս Հա՛յր, որ մանկուց ի վեր ինձ առաջնորդեցիր դեպի Քո ճշմարտությունը, որպեսզի ընթացքն իմ հաճելի լինի Քեզ, որովհետև ամեն բան Քո փառքով է կատարվում` այժմ և հավիտյան»: Եվ այս ասելով` զորություն ստացավ Սուրբ Հոգուց, և ինչ հարցնում էին` անմիջապես պատասխան էր տալիս:

Այս տեսնելով` նրա հայրը զարմացավ և ապշեց և հրամայեց նրան բանտ տանել: Եվ սուրբը Քրիստոսի շնորհներով ու վերին զորությամբ այնտեղ ամոքվեց: Եվ այն գիշեր Աստծու հրեշտակը հարվածեց նրա հորը, և ամբարիշտը սատկեց, որովհետև Աստծուն փառք չէր տալիս: Եվ նրան հաջորդեց քրիստոնյաների հալածիչ Դիոսը, ու նրան ծանուցեցին երանելի Քրիստոնիայի, նրա կրած չարչարանքների մասին, որոնց հայրն էր դատապարտել: Եվ Դիոսը հրամայեց իր մոտ բերել սրբին և ասաց. «Մեծամեծների՛ դուստր, որ հորդ կողմից չարչարանքներ կրեցիր աստվածների սիրո համար. այժմ ընդունի՛ր աստվածների պաշտամունքը, և բոլոր մեծություններով կփառավորեմ քեզ: Իսկ եթե համառես` դառն տանջանքների կենթարկեմ: Եթե քո հայրն աստվածների համար չխնայեց քեզ, ապա այժմ որքան շատ կսաստկանան չարչարանքներդ»:

Երանելի կույսը պատասխանեց. «Ո՛վ ամբարիշտ և անիրավ, Աստծուց օտարացել ես և այդ իսկ պատճառով ինձ խնդրում ես և պատիվ ու մեծություն խոստանում, իսկ հետո սպառնում ես չարաչար տանջանքներով, որ ինձ համոզես աստվածներին պաշտել: Չե՛մ ենթարկվի քո կորստաբեր հրամաններին, այլ կպահեմ հավատքն իմ, որ ընդունեցի իմ Տեր Հիսուս Քրիստոսից: Չե՛մ լքի Նրան, որին փառք են տալիս ամեն ժամ, [Նրան], որ փրկում է վտանգներից: Ես Քրիստոսին եմ ապավինել, որ ինձ կփրկի տանջանքներից, որոնցով սպառնում ես, իսկ դու կյանքովդ կվճարես ու կհետևես իմ հորը, որ Աստծուն փառք չտվեց: Դու ևս կկորչես նրա պես»: Եվ Դիոսը զինվորներին հրամայեց ծեծել սրբին: Եվ ըստ հրամանի սկսեցին տանջել նրան և ստիպում էին, թե` «Ընդունի՛ր աստվածների պաշտամունքն ու ազատվի՛ր»: Եվ սուրբն ասաց. «Ո՞ւր են աստվածները, ցույց տվե՛ք»: Այդ լսելով` կարծեցին, թե համոզվել է, և նրան վերցրեցին-տարան Ապոլոնի տաճարը: Դիոսը նույնպես գնաց:

Եվ երբ սուրբ կույսը Դիոսի և ամբողջ բազմության հետ տաճար մտավ, աչքերը երկինք հառեց ու ասաց. «Տե՛ր Աստված, նայի՛ր երկնքից` Քո սրբությունից, և տե՛ս անօրենների և ամբարիշտների մոլորությունը, որ Քո սուրբ անունը դևերի պատկերներին են տալիս: Եվ Դու լսո՞ւմ ես, Տե՛ր, և Դու լռո՞ւմ ես, անտեսո՞ւմ ես անաստվածների հայհոյությունը: Ամենակա՛լ Տեր, վերացրո՛ւ պատկերներն այս, մանրացրո՛ւ և ցիրուցա՛ն արա, ինչպես հողմն է քշում փոշին գետնի վրայով, որովհետև աստվածները, որ խաբում են մարդկանց ու չեն ստեղծել երկինքն ու երկիրը, պետք է կորչեն, քանի որ միայն Դու ես ամենակարող Աստված»: Եվ երբ սուրբն ավարտեց խոսքը, արձանն ընկավ ու փոշու պես մանր կտորների բաժանվեց, և սաստիկ քամին քշեց-տարավ: Եվ մունետիկը գոչեց. «Կախարդությամբ եղավ»:

Եվ կործանված արձանի համար թագավորների զայրույթից վախենալով` [Դիոսը] հրամայեց հրով այրել կույսին: Եվ երբ հնոցը պատրաստ էր, սրբին մեջը գցեցին: Եվ հնոցի մեջ նա ձեռքերը վեր պարզեց և սկսեց աղոթել. «Քրիստո՛ս, Աստծու Որդի, որ հնոցն իջար ու կրակից փրկեցիր երեք մանուկներին. ողորմի՛ր և Քո աղախնին, որ բոլորն իմանան, որ Դու ես Քո արարածներին փրկողը»: Եվ երբ ասաց` «Ամեն»,-երեք հազար մարդ Աստծուն հավատաց և սկսեցին փառավորել Նրա անունը այդ մեծ սքանչելիքի համար, որ կատարվեց սուրբ կույսի միջոցով, որովհետև հուրն անմիջապես մարեց` ոչ մի վնաս չհասցնելով: Եվ Դիոսը զարհուրեց, ու զայրույթով լցվեց նրա սիրտը: Եվ հրամայեց սրբին բանտ տանել և աչալուրջ հսկել, որովհետև չգիտեր, թե ինչ անի: Եվ զարհուրած Դիոսն այն գիշեր սատկեց, որովհետև փառք չտվեց Աստծուն: [Եվ եղավ այնպես], ինչպես կանխավ ասել էր սուրբ կույսը:

Շատ օրեր անց արքան [նոր] դատավոր ուղարկեց: Եվ նրան ծանուցեցին, որ երանելին բանտում է: Եվ հրամայեց սրբին ատյան բերել: Եվ սկսեց խոսել պես-պես խնդրանքներով, խոստանալով` փառք, մեծություն և այն ամենը, ինչ կա աշխարհում: Իսկ Աստծու սուրբը պատասխանեց և ասաց. «Ի՞նչպես կարող ես անանց կյանքը համեմատել [աշխարհի] փառքերի ու մեծության հետ: Այս կյանքը երազի պես է և ունայնություն ունայնությանց, ինչպես ասաց իմաստունը: Եվ զարմանում եմ, ի՞նչպես եք մոլորվել կուռքերի պաշտամունքով. հեթանոսների բոլոր կուռքերը ոչնչություն են և ոչինչ համարվեցին Աստծու դեմ: [Այն Աստծու], որ ստեղծեց երկինքն ու երկիրը: Դուք, որ խավարի մեջ եք և հեռու եք ճշմարտության լույսից, չեք պաշտում Աստծուն, և դեռ կամենում եք հրապուրել քրիստոնյաներին: Չենք խաբվի ձեր խոստումներով, կապրենք Աստուծով և կմահանանք Նրա անվան համար»: Եվ բարկացած դատավորն սկսեց սպառնալ. «[Ո՞վ ես դու] կամ ի՞նչ, որ քո կախարդությամբ հերքում ես բոլորին, որ քեզ հորդորում են պաշտել աստվածներին»: Սուրբը պատասխանեց. «Ես մարդ եմ և մարդկանցից ծնված: Քրիստոսին նվիրվեցի կուսությամբ և պաշտում եմ Հորը, Որդուն և Սուրբ Հոգուն, որովհետև ամենակալ Հայրը սիրեց ինձ, միածին Որդին առաջնորդեց դեպի արդարություն, իսկ Սուրբ Հոգին զորացրեց ժուժկալության մեջ: Եվ այժմ հետս է Սուրբ Հոգու շնորհը. Նրանով եմ ապրում, գործում և հաղթում ամենքին: Եվ ես չեմ խաբվի քո շողոքորթ խոսքերով և չեմ վախենա քո սպառնալիքներից, որովհետև շտապում եմ դուրս գալ այս մարմնից և Աստծու մոտ մտնել»: Եվ երբ Հուլիանոս դատավորը տեսավ նրա անփոփոխ կամքը, նրա համար [մահվան] վճիռ կայացրեց: Եվ երբ սուրբ կույսին տարան մարտիրոսության վայրը, նա ձեռքերը երկինք կարկառեց և սկսեց աղոթել Տիրոջն ու ասել. «Ճշմարտությա՛ն Հոգի, ի՛մ անձը նորոգող, մի՛ զրկիր ինձ Քո շնորհներից, այլ շարունակի՛ր ընթացքն իմ ըստ Քո կամքի` ճշմարիտ խոստովանությամբ: Արդ, այս ամենի փոխարեն, իբրև անուշահոտ պատարագ թո՛ղ հեղվի արյունն իմ ի հաճություն Քեզ, և այս աշխարհից արագ տեղափոխվեմ Քո մոտ` սրբերի օթևանները, որպեսզի բոլոր սրբերի հետ, կույսերի դասում կանգնած` մշտապես օրհնություն մատուցեմ Քեզ. ամեն»: Եվ երկնքից ձայն հնչեց, որ ասաց կույսին. «Անարատ և անբիծ կույս, որ ժուժկալությամբ և բարությամբ հաղթեցիր չար բռնավորների չարչարանքները: Արդ քեզ են սպասում անանց ուրախությունները, անսպառ բարիքներն ու անթառամ պսակը, որ պիտի վայելես հավիտյան»: Եվ բռնակալի հրամանով երկու տեգավոր զինվորներ խփեցին նրա սրտին, և այդպես վկայեց սուրբ կույս Քրիստոնիան: Եվ նրա ազգից մեկը, որ երանելիի շնորհիվ էր հավատացյալ դարձել, վերցրեց նրա սուրբ մարմինը և պատեց թանկագին հանդերձներով, օծեց անուշաբույր յուղերով ու խնկով, դրեց տապանի մեջ և վայելուչ վկայարան կառուցեց ու այնտեղ տեղավորեց նշխարները: Եվ սրբի հանգստարանում բազում բժշկություններ են լինում մինչ օրս:

Սուրբ կույս Քրիստոնիան մարտիրոսվեց Ադրիանոսի թագավորության ժամանակ` նավասարդ ամսին, ի փառս ամենասուրբ Երրորդության, որ օրհնյալ է հավիտյանս հավիտենից. ամեն:

* Ըստ «Յայսմաւուրքի»` Քրիստինեա

Վարք Սրբոց, Հատոր Դ, Ս. Էջմիածին – 2010թ.