Սուրբ Սևերիանոսի վկայաբանությունը

Սեբաստացվոց մայրաքաղաքում մարտիրոսված Քառասուն սուրբ վկաների մաքառումից և վկայական նահատակությունից հետո և բանսարկուի չարանախանձ ազդեցության ներքո քրիստոնյաների դեմ սաստիկ հալածանքներ հարուցած ամբարիշտ թագավոր Լիկիանոսի օրերում աստվածպաշտությամբ փայլեց Քրիստոսի պանծալի վկա Սևերիանոսը: Եվ այնպես էր պայծառացել Աստծու սիրով, որ բոլոր տեսնողները զարմանում էին նրա համարձակությամբ` աղաչելով ճողոպրել և ոչ թե խիզախելով գնալ վտանգին ընդառաջ: Եվ Քրիստոսի սուրբ վկան ասաց նրանց. «Ես վախով չեմ խորշում անաստված Հելլենացիներից և ամբարիշտներին թույլ տա չեմ գոռոզանալու իմ դեմ, այլ կպարսավեմ նրանց անաստված մոլորությունը, որովհետև Քրիստոսի մի զինվորն ավելի ուժեղ է, քան նրանց [բոլոր] ամբարիշտ թագավորները»: Եվ համարձակությամբ այս բաներն ասելով քաղաքի հրապարակում` իր ծանոթներից ոմանց, որ իր գավառից էին, պատվիրեց, որ վախճանից հետո գտնեն իր նշխարներն ու ըստ կարգի ամփոփեն:

Եվ ոմանք Լյուսիաս դքսի մոտ չարախոսեցին սրբին` ասելով. «Սևերիանոս [անունով] մի զորական, որին Սենոտորոսաց գունդն եք կարգել<sup>1</sup>, արհամարհում է ինքնակալի և Ձեր հրամանները` ասելով. «Ես քրիստոնյա եմ»: Նա մահվան պատճառ եղավ Քառասուն արիագույն զինվորների, նրանց սադրելով չենթարկվել թագավորի հրամաններին: Նաև այնքան է հարստացել, որ [պահում] ու կերակրում էր նրանց, ինչպես և ուրիշների, որ բանտարկված էին»:

Եվ Լյուսիաս իշխանն, իր խառնակիչ պաշտոնյաներից լսլելով այս, հրամայեց շտապ իր մոտ բերել Սևերիանոսին: Եվ սուրբը, իմանալով այս ամենը, լի եղավ խնդությամբ և կամավոր գնաց: Եվ ապարանքը մտնելով` ասաց դքսին. «Ահավասիկ կանգնած է քո առջև` ում փնտրում էիր: [Եկել եմ], որպեսզի գործով ցույց տամ, որ ձեր ամբարիշտ անաստվածությունը հանդիմանության կարիք չունի, որովհետև վկաների համարձակ փորձություններով բացահայտ խայտառակվեց: Նրանց խոնարհ համբերության շնորհիվ տանջանքի ձեր բոլոր հնարքները խափանվեցին, և նրանց հանդեպ կիրառված ձեր դառն ու անսահման չարչարանքներով չկարողացաք կոտրել նրանց բարեպաշտ կամքը: Դուք և ձեր պաշտած դևերը ամոթով մնացիք, իսկ վկաները պսակ ընդունեցին Քրիստոսից»:

Այնժամ Լյուսիաս դուքսը, չտանելով սուրբ վկայի համարձակությունը և մռնչալով որպես առյուծ` հրամայեց մերկացնել նրան, պառկեցնել գետնին և ծեծել չոր արջառաջիլերով: Իսկ նա տանջանքի ժամանակ ասում էր. «Մեղավորները հարվածեցին թիկունքիս, երկար ժամանակ գործեցին անօրինությունն իրենց» (Սաղմ. ՃԻԸ. 3): Եվ երբ անօրենի սպասավորները տկարացան ու հոգնեցին, հրամայեց բարձրացնել սրբին և ասաց. «Սևերիանո՛ս, տե՛ս, թե հանդգնությունդ և ի Քրիստոս վստահությունդ ինչ ծանր բաների հանգեցրին»: Սևերիանոսը պատասխանեց և ասաց. «Եթե տեսնելու համար աչք ունենայիր, ցույց կտայի այն ամենը, որ, քո ասած, անզգամությանս պատճառ եղավ: Բայց քանի որ կույր ես և իմ համար պատրաստված հաղթության բրաբիոն-պսակը չես կարող նկատել, այժմ և այստեղ կտեսնես, որ տանջանք կրելով` հոգով կբարձրանամ, մահկանացու մարմնիս տանջանքով հոգիս հանգստարան կտեղափոխվի` ընդունելու մեր Փրկիչ Հիսուս Քրիստոսի բժշկությունը»:

Լյուսիաս դուքսն ասաց. «Պարծանքով ես պաճուճվել, Սևերիանո՛ս, և անիմաստ հմայվել ես ինքդ քեզնով, սակայն ինձ չես կարող [հիացնել]: Այնքան կչարչարեմ քեզ, մինչև ընդունես աստվածների իշխանությունը»: Սուրբ վկան պատասխանեց և ասաց. «Բոլոր տեսակի տանջանքները, որը և կամենում ես հասցնել ինձ. մի՛ ուշացրու և մի՛ հապաղիր: Եվ տեսնելով կիմանաս իմ Քրիստոսի զորությունը, ավելի ամրակուռ կլինեմ, քան բոլոր ադամանդները: Ավելի շուտ դու կնվաղես ինձ համար տանջանքներ մտածելով, քան ես` կրելով քո հասցրած չարչարանքը»:

Դուքսն ասաց. «Երի՛ցս թշվառական և եղկելի, չգիտե՞ս, որ իմ իշխանության ներքո ես, ի՞նչպես ես հանդուգն ու համարձակ ճամարտակում»: Սևերիանոսն ասաց. «Իմ Քրիստոսի բարեպաշտությունն է ինձ համարձակություն տալիս, որովհետև այնքան աստվածապաշտ եմ, որ արհամարհում եմ ամբարիշտ թագավորներին և առ ոչինչ եմ համարում իշխաններին, քանի որ [աստվածային] օրենքներով չեն շարժվում: Եվ դու ինձ կշտամբում ես, որովհետև քո իշխանության ներքո եմ, սակայն իմացի՛ր, որ ազատությանս բարետոհմությամբ ես Քրիստոսի մոտ եմ, այն, որ Իր արյունով վերստին ստեղծեց ինձ և ավելի պայծառ ու պատվական դարձրեց, քան բոլոր իշխաններն են, որի համար այժմ բանականությունից զուրկ անասունի հետ խոսելով` ձեզ հետ զրուցում եմ հույսով առ Քրիստոս, որ սովորեցրեց մեզ կենցաղի բոլոր վայելքներն իբրև աղբ նետել: Արդ մի՛ կարծիր քո ամբարտավանությամբ զարհուրեցնել ինձ: Խրոխտանում ես և մեծամեծ [պատիժներ] խորհում` իբրև իշխանություն ունենալով մարմնիս վրա, [սակայն] այդպիսի իշխանություն լեռներում շրջող ավազակները ևս ունեն, որ բռնում են ճանապարհով ընթացողներից ոմանց ու ծեծելով սրախողխող անում և նրանց մոտ եղածը խլելով` վերցնում են ինչ կամենան: Ուստի այժմ մի՛ հպարտացիր վրաս սուր ճոճելով, որովհետև օրինական իշխանությունդ գոռոզության փոխելով` շնաբարոներին և մարդասպաններին ես նմանվում և պատուհասում բարեպաշտներին»:

Եվ դուքսը չարությամբ փրփրած` եռաց ցասմամբ և հրամայեց կախել նրան և [երկաթյա ճանկերով] քերել: Նույն պահին ամբարշտի ծառաները բոլոր կողմերից շրջապատեցին սրբին և մի ծառի բնից կախելով` սկսեցին քերել կողերը: Իսկ սուրբ վկան ցավերի մեջ աչքերը երկինք բարձրացրեց և սկսեց աղոթել ու ասել այսպես. «Տե՛ր իմ Հիսուս Քրիստոս, որ երևացող և աներևույթ արարածների ստեղծողն ես, որ խաչ բարձրանալով` գերեցիր դժոխքը: [Դու], որ ի տես ամենքի` խայտառակելով նշավակեցիր այս աշխարհի իշխանությունն ու տերությունը, որ Քո սուրբ առաքյալներին զորություն տվեցիր բարձունքներում և բազում նեղություններից ու վշտից փրկեցիր նրանց: [Դու], որ Բաբելոնի հնոցում սանձեցիր բոցի զորությունը և անվնաս պահեցիր երեք մանուկների մարմինները: Տե՛ր, ինձ մինչև վերջ համբերություն տո՛ւր և զորացրո՛ւ: Դու գիտես մարդկային բնությանս տկարությունը. ինձ տո՛ւր Քո սուրբ անվան փառքը, վերացնելով Քո սուրբ հոտի դեմ ելած զորությունը, որպեսզի բոլորն իմանան, որ Դու ես մեր Աստվածը»:

Երբ ավարտեց աղոթքը, դուքսը հրամայեց իջեցնել նրան [ծառից] և բանտ տանել, սպառնալով նրան. «Եթե վաղվա քննությանը չներկայանաս` լիովին համաձայնության եկած, ապա ողջախոհության կգաս բազում տանջանքների միջոցով»: Եվ երբ սրբին բանտ էին տանում, քաղաքի հրապարակով անցնելիս` բարձր և բոլորին լսելի ձայնով խոսեց և ասաց. «[Դուք], որ տեսնում եք նահատակների` Տիրոջ համար ասպարեզում ստացած վերքերը, մտքներովդ անցկացրեք ցավերի [դիմաց տրվելիք] պարգևները: Որովհետև եթե [մահկանացու] թագավորն իր համար զոհված զինվորների ազգականներին մեծարում է ընտիր պարգևներով ի պատիվ քաջամարտիկների, և գրավոր ու բանավոր քարոզում է նրանց առաքինի մահն ու անմոռաց պահում նրանց հիշատակը, ապա որքան առավել մեր Հանդիսադիրը կպսակի Իր սուրբ հարության վկաներին այս կյանքում, իսկ հանդերձյալում կընդունի Իր արքայության մեջ: Եվ այս բանը վկայում են նախկինում նահատակվածների ոսկորները, որ բարեպաշտների համար ավելի պատվական են, քան երկրային բոլոր մեծությունները»:

Իսկ քաղաքի ամբոխը նրա հետ գնաց մինչև բանտ, որ և Տիրոջը հավատացողներին համբուրելով` սուրբը մեծ ուրախությամբ ներս մտավ` Աստծուն փառավորելով: Եվ հինգ օր անց դուքսը հրամայեց իր առջև բերել սրբին և ասաց նրան. «Ինձ թվում է` կարիք չկա քեզ համոզելու և դու ինքդ իմացել ես քո օգուտը. այսուհետ զոհ մատուցի՛ր աստվածներին և այլևս մի՛ վիճաբանիր, այլ համաձայնության գալով` անձդ փրկի՛ր այդ տանջանքներից»:

Քրիստոսի սուրբ վկան ասաց նրանց. «Երի՛ցս թշվառական և եղկելի, չգիտե՞ս, որ չնայած ինձ հասցված չարչարանքներից մարմինս տանջահար է, բայց և այժմ զվարթ և պայծառ դեմքով կանգնած եմ ատյանիդ առջև` պատրաստ ինձ սպասվող տանջանքներին, մինչև վախճանին հասնեն ընթացքս ու գեղեցիկ ջանքերս: Եվ ակնկալում եմ հավիտենական կյանքի հույսը, որ ընդունելու եմ մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսից»:

Այնժամ [նախկինից] առավել զայրանալով` հրամայեց դուքսը անօրեն դահիճներին քարով խփել նրա բերանին և ասաց սրբին. «Ինչո՞ւ քո Խաչյալի անունը տալով` պղծեցիր իմ ապարանքը»: Իսկ Քրիստոսի նահատակն ասում էր ծիծաղելով. «Ո՛վ անմիտ և ամենայն անօրենությամբ լեցուն, երբ հիշատակում ես քո աստվածներին, որ դևերն են, քեզ չի թվում, թե պղծում ես քո ապարանքը, իսկ երբ տալիս են անունը Քրիստոսի, որ Թագավորն ու արարիչն է երկնքի ու երկրի, ասում ես, թե պղծվեց քո տաճարը»: Իշխանն ասաց. «Ես կարծում էի, թե առաջին տանջանքներով կհեզանաս և կհամաձայնես մեզ հետ, մինչդեռ դու կաս և մնում ես նույն համառությանդ` վիճաբանելով հետներս և կամենում ես նորից տանջվել, որպեսզի սնափառությամբ պարծենաս քրիստոնյաների առջև: Իսկ ես կհամոզեմ քեզ, որ ոչինչ չես շահի Նրանից, որին հուսացել ես»: Սևերիանոսն ասաց. «Եթե մարդկանց համար դիմանայի սրանց, [թերևս] քո աստվածների պես եղկելի ու թշվառական կլինեի, ինչպես և չէի կարողանա մինչև վերջ դիմանալ սրանց: Սակայն չարչարանքներիս դիմաց ավելին ստանալու հույսով արհամարհում եմ մարմնիս տառապանքը: Այսուհետ այլևս ինձ խոսքով մի՛ սպառնա, այլ սկսի՛ր տանջանքները և փորձով կճանաչես իմ Օգնականին և համոզվելով կիմանաս, որ սին բանի չեմ հուսացել»:

Դուքսն ասաց. «Կախեցե՛ք դրան ծառից և սուսերով ծակծկեցեք կողերը»: Եվ երբ կախված էր, իշխանն ասաց նրան. «Սևերիանո՛ս, մինչ տանջանքներն սկսելը… ցանկանո՞ւմ ես զոհ մատուցել աստվածներին: Նայի՛ր հոշոտվող կողերիդ և ողորմի՛ր քո եղկելի անձը: Եվ որտեղի՞ց քրիստոնյաներիդ այդքան անողորմ հանդգնություն, կամ ո՞ւմ կարող եք դուք ողորմել, եթե ձեր անձերը չեք ողորմում»: Քրիստոսի սուրբ վկան պատասխանեց և ասաց. «Լսի՛ր ինձ, դատավո՛ր, դու մարդասիրության ձևը չգիտես, ինձ ի՞նչ ես ասում ողորմելու մասին: Այն ժամանակ շնորհակալ կլինեմ քեզ, երբ մահվան դատապարտես ինձ, որովհետև մեծ բարություն կանես ինձ և կդարձնես երկնային գանձերի ժառանգորդ»:

Այս բաները լսելով` Լյուսիաս իշխանը հրամայեց իջեցնել սրբին և ասաց նրան. «Լսի՛ր ինձ և սրանից հետո զո՛հ մատուցիր աստվածներին, իսկ եթե ո՛չ` կհրամայեմ բոլոր անդամներդ պոկել իրենց տեղից»: Եվ իսկույն հրամայեց նրան պարսպի վրա բարձրացնել և կախ տալ և պարանոցից ու ոտքերից մեծամեծ քարեր կախել: Եվ երբ կախեցին, դուքսը, կամենալով հեգնել սրբին, կատակի տալով, ասաց. «Գործադրի՛ր, գործադրի՛ր ջանքերդ, Սևերիանո՛ս, որ մեծագույն վարձք ընդունես»: Իսկ Քրիստոսի սուրբ վկան հեծեծալով և աչքերը երկինք բարձրացնելով` աղոթում էր Տիրոջն ու այսպես ասում. «Հավիտենական Աստված, որ ամեն ինչ գոյացրեցիր Քո սիրելի Միածին Որդու և Սուրբ Հոգու միջոցով: Քեզ եմ աղոթում, որ ողջերի և մեռյալների Տերն ես: Լսելի դարձրու բոլոր օրհնությունները և ինձ շնորհի՛ր Քո երկնային հաղթությունը, որ Լյուսիասը պարծանքով չտոգորվի իմ դեմ: Նաև տո՛ւր Քո անվան փառքը»: Եվ Լյուսիասին նայելով` ասաց. «Եղկելի՛, եթե գիտենայիր մեր մարդասեր Տեր Հիսուս Քրիստոսի պարգևները, որ այս ժամանակավոր տանջանքների դիմաց ինձ հավիտենական բարիքներն է շնորհում, թերևս դու նույնպես կցանկանայիր կրել այս տանջանքները, որ ինձ ես տալիս այժմ: Բայց որովհետև ձեզանում պաշտված դևերը ձեր սրտերը հեռացրել են կենդանի Աստծուց, և ձեզ մեծ են թվում մարդկային բարիքներն ու անցավոր պատիվն ու իշխանությունը: Եվ դուք չգիտեք, որ դրանք կարճ ժամանակով են ու անցողիկ, և միայն հավիտենականն է ձգտումի և փափագի արժանի: Այն, որ կա և մնում է հույսով: [Այն], որ Աստված պատրաստեց Իր սիրելիների համար»: Եվ մինչ սուրբը պարսպից կախված ասում էր այս, դուքսն սքանչանում էր նրա համբերությամբ: Եվ ասաց սրբին. «Քո մասին ինձ ասում էին, թե ռամիկ ես և կրթություն չունես, մինչդեռ քո մեջ փիլիսոփայի և հռետորի իմաստնություն եմ տեսնում»: Սուրբն ասաց. «Ո՞ր հռետորի կամ իմաստասերի հնարքները կհասնեն բառերին իմ Քրիստոսի, որ խոսում է ինձ հետ: Արդ մի՛ կարծիր, թե ես եմ խոսում սրանք, որովհետև ամենահետին ռամիկն ու շինականն եմ, ինչպես և ասել են քեզ իմ մասին: Ինձ օժանդակելով` Աստծու շնորհները նախապատրաստեցին այս մտքերը խոսելու»: Այս ասելով` սկսեց աղոթել և ասել. «Տե՛ր, Տե՛ր, գոհանում եմ Քեզնից, որովհետև ինձ` անարժանիս, անապական բարիքներին արժանի համարեցիր: Ապավեն եղի՛ր, Տե՛ր, իմ մարմնին և հոգուն, որովհետև Դու ես իմ կյանքը, և Քո փառավորյալ անվան համար մեռնելը անանց կենդանություն է հավիտենական կյանքում: Քրիստո՛ս, հավիտենից կենդանի Աստծու Որդի, Քեզ եմ հանձնում այս հավատացյալներին, որ հալածվում են Քո մեծ և ահազդու անվան համար. օգնի՛ր նրանց և համարձակություն տո՛ւր, որ փառավորեն Քո սուրբ անունը` հավիտյանս հավիտենից. ամեն»:

Եվ ավարտելով աղոթքը` սուրբ վկան հոգին Տիրոջ ձեռքն ավանդեց` գրվածին համահունչ, թե` «Արդարների հոգիներն Աստծու ձեռքին են» (Երգ երգոց Գ. 1): Իսկ հաջորդ օրը, մինչ առավոտը, հավաքվեցին պատվական և Աստծուց երկյուղած մարդիկ, որոնց սուրբ վկան նախապես հանձնարարել էր, մթով հանեցին նրա սուրբ նշխարները և տարան իր հայրենի գյուղը, ուր մեծացել էր երանելին: Եվ գնալով` հասան շուկային: Եվ նշխարների բերվելու լուրը տարածվեց:

Իսկ սրբի ծառան, որ բնակվել էր գյուղում, մահացել էր հենց այդ օրը, և այդտեղի բոլոր բնակիչները հավաքվել էին հանգուցյալին ողբալու և թաղելու համար: Եվ երբ լսեցին սրբի մասին, մեռյալին թողեցին գերեզմանից դուրս` կնոջ և որդիների մոտ, և օրհնություններով, հոգևոր երգերով, վառված լապտերներով և խունկ ծխեցնելով գնացին սուրբ նշխարները տեսնելու: Իսկ [հանգուցյալի] կինն իր շուրջը նայելով` չգտավ ոչ մեկին ողբակից և ամուր փարվելով իր վախճանված ամուսնուն` սկսեց ողբալով ասել. «Շո՛ւտ վեր ել, որպեսզի մենք ևս մյուսների հետևից արագ գնանք Տիրոջ սրբին տեսնելու, որովհետև նա պատվով է գալիս, և [թո՛ղ] չկարծեն, թե մենք արհամարհում ենք սուրբ վկային»: Եվ այսպիսի բաներ էր խառնում ողբին, ինչպես սովորությունն է սգացողների: Եվ երբ կինն այս բաներն էր ասում, մեռյալն անմիջապես նստեց դագաղին` ոտքերը կտավով փաթաթված: Եվ մահվանից կյանք վերադարձավ [սրբի] մաղթանքների շնորհիվ, վրայից մի կողմ նետեց թաղման պատանքը, և տեղից ողջ-առողջ ելնելով` վազքով գնաց Քրիստոսի անվան համար զոհվածին տեսնելու: Իսկ երբ ամբոխը տեսավ նրան, բոլորը վեր ելնելով փառք տվեցին Աստծուն, Նրան, որ սուրբ վկայի մաղթանքներով հարություն տվեց մեռյալին: Եվ վերջինս տասնհինգ տարի ողջ մնաց և իր հոգու փրկության համար սպասավորեց գերեզմանին և միայն դրանից հետո հեռացավ կյանքից` միանալով իր հայրերին:

Եվ ժողովրդի համար մեծ հոգս էր, թե որտեղ անեն սրբի նշխարների հանգստարանը: Եվ ասացին. «Եկե՛ք ծաղիկներով մի պսակ հյուսենք և դնենք մահիճի վրա. և Տերը ցույց կտա այն տեղը, որ պատրաստել է սրբի համար»: Եվ այդպես արեցին: Աստծու նախախնամությամբ մի արծիվ թռավ մահճի մոտ, և տեսնելով, որ արծիվն առջևից տանում է պսակն այն, նրա ետևից գնաց նաև մարդկանց բազմությունը` սրբի նշխարները հետները տանելով: Եվ [արծիվը վերին] ազդեցությամբ ցույց տվեց այն տեղը, ուր պետք է հանգչեին սուրբ Սևերիանոսի նշխարները. և այնտեղ դնելով` պսակը` այլևս չերևաց: Իսկ տեսնողներն սքանչանալով փառավորում էին Աստծուն, Նրան, որ ցույց տվեց տեղը, ուր պետք է հանգչեին սրբի ոսկորները: Եվ մեծ փափագով կատարեցին հանգիստը:

Այսպես` սեպտեմբեր ամսի իննին նահատակվեց երանելին, [որ ցայսօր] սքանչելիքներով ամեն պահի բուժում է ցանկացած հիվանդություն և ամբողջ տիեզերքի փրկության համար աղոթում մեր Քրիստոս Աստծուն, որին վայել են փառք, իշխանություն և պատիվ, այժմ և միշտ և հավիտյանս հավիտենից. ամեն:

¹ Գրքի ծանոթագրությունը. «Senatorius ըստ Հռովմէացւոց, որ և ըստ յունականին, ի դասուէ սենատոր (ծերակոյտ) իշխանաց»:

Վարք Սրբոց, Հատոր Դ, Ս. Էջմիածին – 2010թ.