Առողջ դատողությունը հոգևոր կյանքի մեջ է

- Հա՛յր, առողջ դատողությունն ի՞նչ տեղ է գրավում հոգևոր կյանքում:

- Ո՞ր առողջ դատողությունը: Աշխարհի՞կը: Նման առողջ դատողությունը ոչ մի տեղ էլ չի գրավում հոգևոր կյանքում*: Հոգևոր կյանքում հրեշտակներն ու սրբերը պատուհանից քեզ մոտ են գալիս, դու նրանց տեսնում ես, խոսում նրանց հետ, հետո նրանք հեռանում են: Եվ եթե ցանկանաս նման իրադարձությունները առողջ դատողության միջոցով հետազոտել, ապա ոչինչ չի ստացվի: Ցավոք, բազմապատկված գիտելիքների մեր դարաշրջանում միայն առողջ դատողությանը վստահելը հավատքն իր հիմքից տեղաշարժել է, և մարդկանց հոգիները կասկածներով և հարցականներով լցրել: Եվ այդ պատճառով էլ մենք մեզ զրկել ենք նաև հրաշքներից, քանի որ հրաշքը փորձով է վերապրվում, այլ ոչ թե առողջ դատողության միջոցով բացատրվում: Ընդհակառակը, Աստծո հանդեպ ունեցած հավատը աստվածային ուժը դեպի երկիր է գրավում և գլխիվայր շրջում մարդկային բոլոր մտահանգումները: Հավատը հրաշքներ է գործում, մեռելներին հարություն տալիս և գիտությանը թողնում զարմանքից բաց բերանով: Եթե կողքից նայենք, ապա հոգևոր կյանքի բոլոր երևույթները առողջ դատողությունից զուրկ են թվում: Եթե մարդն իր աշխարհիկ իմաստակությունը վայր չդնի, հոգևոր մարդ չդառնա, ապա անհնար կլինի հասկանալ տարօրինակ, անտրամաբանական թվացող աստվածային խորհուրդները: Յուրաքանչյուր ոք, ով կարծում է, թե կարող է աստվածային խորհուրդները ճանաչել արտաքին գիտական տեսությունների օգնությամբ, նման է այն անմիտին, ով ուզում է դրախտը աստղադիտակով տեսնել:

Առողջ դատողությունը շատ է վնասում, եթե որևէ մեկն ուզում է դրա միջոցով հետազոտել այն, ինչ աստվածային շրջանակին է վերաբերում՝ Խորհուրդներ, հրաշքներ: Կաթոլիկներն իրենց «առողջ դատողությամբ» այնտեղ են հասել, որ Սուրբ Հաղորդությունը լաբորատորիայում քիմիական անալիզի են ենթարկել, որպեսզի տեսնեն արդյո՞ք դա Քրիստոսի Մարմինն ու Արյունն է, իսկ սրբերը [միայն] հավատի միջոցով Մարմինն ու Արյունը հաճախ են տեսել Պատարագի ժամանակ: Շուտով սրբերին էլ ռենտգեն հետազոտության կուղարկեն, որպեսզի համոզվեն նրանց սրբության մեջ: Կաթոլիկները իրենցից մի կողմ են նետել Սուրբ Հոգին՝ Նրան սեփական առողջ դատողությամբ փոխարինելով, և նույնիսկ սպիտակ մոգության են հասել: Դեպի բարին հակված մի կաթոլիկի (խեղճը լալիս էր) ասացի. «Մեր միջև եղած տարբերությունների մեջ ահա, թե ինչն է կարևոր տեղ գրավում՝ դուք հիմնված եք գիտակցության վրա, իսկ մենք՝ հավատքի: Դուք ռացիոնալիզմն ու «մարդկային գործոնն» եք զարգացրել: Ձեր «առողջ դատողությամբ» սահմանափակում եք աստվածային ուժը, որովհետև Աստծո շնորհը հետին պլան եք մղում: Սուրբ ջրի մեջ քիմիական կոնսերվանտներ եք ավելացնում, որ չփչանա: Մենք նեխած ջրի մեջ սուրբ ջուր ենք ավելացնում և այն խմելու համար պիտանի է դառնում: Մենք հավատում ենք սրբագործող շնորհին, և սուրբ ջուրը և՛ երկու հարյուր և՛ հինգ հարյուր տարի է պահպանվում, այն երբեք չի փչանում»:

- Հա՛յր, այսինքն մարդը տրամաբանությունը, առողջ դատողությունը գերադասո՞ւմ է Աստծուց:

- Միգուցե ավելի լավ է ասել հպարտությո՞ւնը, այլ ոչ թե տրամաբանությունը: Քանի որ իրականում «առողջ դատողությունը», որի մասին այժմ խոսում ենք, իրականում անառողջ, նեխած «դատողություն» է: Հպարտությունը նեխած տրամաբանությունն է, դա մի «առողջ դատողություն» է, որի մեջ եսասիրություն է թաքնվում և թշնամին՝ դևը, իր բույնն է այնտեղ հյուսել: Երբ մեր գործողություններին նման «առողջ դատողությունն» է խառնվում, դրանով մենք սատանային իրավունք ենք տալիս [մեզ վրա]:

- Հա՛յր, իսկ եթե հոգևոր մարդը պետք է որևէ գայթակղություն հաղթահարի, ապա առողջ դատողությունը կրկին տեղ չունի՞:

- Այդ դեպքում պետք է անել այն, ինչ հնարավոր է մարդկայնորեն, իսկ այն, ինչ հնարավոր չէ մարդկային առումով անել՝ թողնել Աստծուն: Մարդիկ կան, որ ձգտում են ամեն ինչ գիտակցության օգնությամբ «շոշափել», նրանց պես, ովքեր ուզում են մտքի աղոթքը գլխով անել: Կենտրոնանալու համար լարում են գլուխը և հետո այն սկսում է ցավել: Եթե ես նման կերպ մոտենայի այն խնդիրներին, որոնց հետ ստիպված եմ ամեն օր բախվել, ապա մի՞թե կկարողանայի հաղթահարել դրանք: Բայց ես անում եմ այն, ինչ մարդը կարող է անել, իսկ մնացյալում հույսս Աստծո վրա եմ դնում: «Աստված ելքը ցույց կտա,- ասում եմ ես,- և կլուսավորի, թե ինչ է անհրաժեշտ անել»: Շատերը լաց ու կոծ են սկսում. «Ինչպե՞ս այս գործը գլուխ բերեմ, մյուսի հետ ինչպե՞ս վարվեմ, երրորդն ի՞նչ անեմ», և չնչին բանից նրանց գլուխը ցավում է: Մարդն ինքն իրեն շփոթության մեջ է գցում՝ փորձելով միայն բանականության օգնությամբ որևէ բան կարգավորել: Մեր յուրաքանչյուր գործողությունից առաջ պետք է թողնենք, որ Աստված գործի: Պետք չէ ոչինչ անել առանց Աստծուն վստահելու, որովհետև այդ դեպքում մարդն անհանգստանում է, հոգնեցնում իր միտքը և իրեն հոգեպես վատ զգում:

- Հա՛յր, առաջ ասում էիք, որ գերլարվածության չեք հասնում: Ինչպե՞ս է դա Ձեզ հաջողվում:

- Այո՛, ես չեմ գերլարվում, որովհետև բանականության օգնությամբ չեմ մոտենում այն ամենին, ինչի հետ առնչվում եմ: Եթե գլուխս ցավում է, ապա կամ մրսածությունից է, կամ արյան ցածր ճնշումից: Իսկ որքա՜ն խնդիրների հետ եմ ստիպված լինում բախվել: Ամեն օր ինձ մոտ մարդիկ են գալիս իրենց հարցերով, ցավերով, և հետո ես մտովի կրկին վերադառնում եմ նրանց մոտ, ովքեր իրենց տարբեր խնդիրներով ինձ մոտ էին եկել, հիվանդների մոտ, նրանց մոտ, ովքեր ինչ-որ բանի կարիք ունեն: Եվ եթե ինձ մոտ եկած հիվանդն առողջանում է, ապա, չգիտես ինչու, ինձ չի հայտնում այդ մասին, որպեսզի մի փոքր ուրախանամ: Եվ ես շարունակում եմ նրան մտքումս պահել:

- Հա՛յր, իսկ վանականն ինչպե՞ս կարող է իր միտքը կարգավորել, որպեսզի ուժասպառ չլինի դատողականությունից:

- Միտքը պետք է կարգավորել հոգևոր առողջ դատողության միջոցով, այլ ոչ թե աշխարհիկ դատողականության: Կարգավորման բռնակը պետք է հոգևոր հաճախականության վրա պտտել: Վանականը պետք է հոգևոր մտածողություն ունենա և տրամադրվի դեպի հոգևորը: Նույնիսկ աշխարհականի մոտ աշխարհիկ առողջ դատողությունը ոչ մի տեղ չունի, եթե նա հոգևոր մարդ է: Աշխարհիկ առողջ դատողությունը լավ է, բայց անհավատ մարդուն է հարմար:

- Հա՛յր, իսկ ի՞նչ նկատի ունեք «տրամադրվի դեպի հոգևորը» ասելով:

- «Տրամադրվի դեպի հոգևորը» նշանակում է ուրախանալ ոչ թե նրա համար, ինչի համար աշխարհիկ մարդիկ են ուրախանում, այլ՝ հակառակի: Օրինակ՝ ուրախանալ, որ քեզ գրոշի տեղ էլ չեն դնում: Մենք հոգևոր տարածությամբ կընթանանք, եթե միայն մեր ձգտումները հակառակ լինեն աշխարհիկներին: Փո՞ղ ես ուզում: Դրամապանակդ էլ տուր: Հովվապետի գահաթոռի՞ն ես ուզում նստել: Մեղադրյալի աթոռին քեզ նստեցրու:

- Հա՛յր, իսկ մենք քանի՞ տոկոս առողջ դատողություն ունենք:

- Որոշ «պտուտակներ» պիտի թուլացնեք: Աղոթքով մաղթում եմ, որպեսզի սիրո այն խենթությանը հասնեք, որն աստվածային խենթություն է: Այլապես, նրանք, ում Լեմբետի** են բերում, ավելի լավ վիճակում են գտնվում, քան ռացիոնալիզմ, այսինքն հպարտ առողջ դատողություն ունեցող քրիստոնյաները:

* «Առողջ դատողության» մասին խոսելով և հանդիմանելով այն, Հայր Պաիսիոսը ոչ թե այն բարեբեր պարգևը նկատի ունի, որով Աստված պատվել է մարդուն, այլ ռացիոնալիզմը կամ ինչպես ինքը ծերն է ասում «անառողջ դատողությունը», այսինքն դատողությունը, որը զուրկ է Աստծո հանդեպ հավատից, չի ընդունում աստվածային նախախնամությունը և բացառում է հրաշքի հնարավորությունը:

** Հոգեբուժարան Սալոնիկում:

Հայր Պաիսիոս Աթոսացու «Ցավով և սիրով՝ ժամանակակից մարդու մասին» գրքից

Ռուսերենից թարգմանությունը՝ Էմիլիա Ապիցարյանի